Petel, əslində, nələri deyirdi?
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Qarabağdan çıxmasına müxtəlif reaksiyalar var. Ancaq onlardan heç biri ABŞ-nin münasibəti kimi deyil. Münasibət necədir, yəqin çoxunuza məlumdur. Hesab edirik ki, məsələnin üzərində xüsusi dayanmağa ehtiyac var.
Yada salaq ki, Birləşmiş Ştatların Dövlət Departamentinin mətbuat katibinin müavini Vedant Petel iki gün əvvəl bildirmişdi ki, ölkəsi Qarabağda hərbi əməliyyatlara son qoyan və rus sülhməramlılarının ərazidə yerləşmələrini təmin edən Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderlərinin imzaladıqları 10 noyabr 2020-ci il tarixli Bəyanatına tərəfdar deyil. Görəsən, bu cümlə nə deməkdir? Həqiqətən, çox maraqlıdır və əslində, Petelin hansı məqamı qabartmaq istədiyi onun sonrakı fikirlərindən açıq-aydın duyulur. Amma əvvəlcə...
Beləliklə, ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü bildirib ki, rəsmi Vaşinqton Rusiya ordusunun Cənubi Qafqaz regionunun daha dinc və sabit olmasına töhfə verdiyini sübuta yetirən heç nə görməyib və ötən ilin payızında Qarabağda baş verən hadisələri misal çəkib. Onun “hadisələr” dedikdə, Azərbaycanın konstitusyon quruluşunun bərpası naminə reallaşdırdığı lokal xarakterli antiterror tədbirlərini nəzərdə tuduğu aydındır. Bu nəticəyə gəlirik ki, ABŞ Rusiya sülhməramlılarının ölkəmizin ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin təminatı prosesinin gerçəkləşməsinə yol verməməli olduğu qənaətindədir. Yol veribsə, deməli, dincliyi və sabitliyi qorumayıb və ya qoruya bilməyib. Ən əsası isə “Rusiya özünün nə qədər etibarsız müttəfiq və ya tərəfdaş olduğunu” göstərib.
Təsəvvür edin ki, Birləşmiş Ştatlar uzun illər ərzində ATƏT-in Minsk qrupunun üç həmsədr ölkəsindən biri olub. Yəni, Azərbaycanla Ermənistan arasında vasitəçilik edib. İndi isə Petel, faktiki olaraq, ölkəmizin ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin bərpasına yol verilməsinin düzgün olmadığına dair fikir səsləndirir. Yəni, elə bu cümlə rəsmi Vaşinqtonun Qarabağ məsələsinə yanaşmasını müəyyənləşdirən kifayət qədər ciddi indiqatordur. Əlbəttə, söhbət ədalətsiz yanaşmadan gedir. Axı ortada beynəlxalq hüquq var. O hüquq ki, Qarabağı Azərbaycan torpağı kimi qəbul edir. Üstəlik, Birləşmiş Ştatlar da Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyır. Bir daha belə nəticəyə gəlirik ki, ABŞ-nin ATƏT-in Minsk qrupundakı fəaliyyəti ermənipərəstlik məqsədi güdən riyakarlıq imiş. Deməli, Petelin əvvəlki fikrində ifadəsini tapmış ABŞ-nin üçtərəfli bəyanatın tərəfi olmadığına dair fikrinin açması budur: sənəddə tərəf kimi Rusiya yox, Birləşmiş Ştatlar təmsilçilik etsəydi, Azərbaycan Qarabağa sahiblənə, yəni özünün konstitusyon quruluşunu bərpasına nail ola bilməyəcəkdi.
Aydındır ki, rəsmi Vaşinqton hər vasitə ilə çalışır ki, Rusiyanın əhəmiyyətini heçə endirsin. Bununla bağlı səslənmiş ayrı-ayrı bəyanatları da anlayışla qarşılaya bilərik. Amma indiki halda Petelin dediklərinə heç cür söz tapmaq olmur. O, ermənipərəst dairələrin çərənləmələrindəki “Qarabağın Azərbaycan tərəfindən işğalı” ritorikasını təkrarlayır və belə yanaşma həmin dairələrin əndazəyə sığmayan hərəkətlərinə dolayısı ilə leqallıq qazandırmaqdır. Üstəlik, nəzərə alaq ki, ABŞ-nin Azərbaycanın Qarabağa sahiblənməsinə imkan verməməsi deyiminin Ermənistanın təhlükəsizliyinin qayğısına qalmaq məntiqi də var...
Əlbəttə, heç də o sualı vermək istəmirik ki, nəyə görə 44 günlük müharibəni ABŞ yox, Rusiya dayandırdı? Nə üçün həmin vaxt Birləşmiş Ştatların söz sahibinə çevrilmədiyini də mübahisələndirmək fikrindən uzağıq. Hər halda, ölkə hazırkı mövqeyində idisə, Azərbaycanı haqq yolundan döndərə bilməzdi. Bu fikrimiz elə qarşılanmasın ki, savaşa son qoyan Rusiya hadisə və proseslərə səmimi yanaşmışdı. Moskva da zaman-zaman Qarabağ kartı ilə Ermənistandan tutunmağa, onu yenidən öz orbitinə qaytarmağa cəhdlər göstərmişdi. Ancaq fakt faktlığında qalır: Rusiya Ermənistanı Azərbaycanın əlində tamamilə məhv olmaqdan qurtardı. Şübhə yoxdur ki, müharibə uzansaydı, hər iki tərəfdən itkilər çoxalacaqdı. Ona da şübhə yoxdur ki, güclü tərəf olan Azərbaycan öz itkilərinin təzminatı baxımından düşməni son mənzilinədək qovacaqdı. Son mənzil isə bugünkü Ermənistanın paytaxtı, qədim türk yurdu olan İrəvandır. Yaxın tarixin örnəkləri var – SSRİ işğalçı nasist Almaniyasını öz sərhədlərindən uzaqlaşdırdıqdan sonra dayanmadı və onu Berlinədək qovdu. Heç kəs onu işğalçı kimi tanımadı. Çünki hamı anlayırdı ki, Sovetlər Birliyi dayansa, Almaniyanın güc toplayıb yenidən qəsbkarlığa girişməyəcəyinə təminat yoxdur.
Bəli, 2020-ci ildə imzalanmış üçtərəfli Bəyanat həm də Ermənistanın işğalçı niyyətə düşməməsi üçün təminat idi. Ancaq ötən müddətdə baş verənlər göstərdi ki, Qərb dünyası Rusiyanın təminatını istəmir və Ermənistanı avantürizmə çəkir. Sonuncunun sürətlə silahlandırılması da sözümüzün təsdiqidir. Tam aydındır ki, rəsmi İrəvan 44 günlük müharibədən sonra, necə deyərlər, bir əldə iki qarpız tutmağa çalışmışdı – həm Qərbə doğru istiqamət götürmək, həm də Qarabağı əlində saxlamaq. İkincini bacarmadı, birinci məqsədə gəldikdə isə Ermənistanın sancılar içərisində olduğu aşkardır. Çünki Qərb ölkəni anti-Rusiya cəbhəsinə çevirməklə, avantürizmə sürükləyir. Hazırkı durumda ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmisi V.Petelin dedikləri Vaşinqtonun İrəvan üçün özünü daha yaxşı illüziya vədi verən tərəf qismində təqdim etməsidir.
Bütün bunlardan sonra V.Petel deyir ki, Birləşmiş Ştatlar davamlı və ləyaqətli sülhə nail olmaq üçün Ermənistanın və Azərbaycanın səylərini qətiyyətlə dəstəkləyir və sülh prosesinin dəstəklənməsinin davamına hazırdır. Ümumən, Qərbin siyasi kuluarlarında Bakı və İrəvan arasındakı münasibətlərdən söz açılarkən, tez-tez “ləyaqətli sülh” ifadəsi işlədilir. Görəsən, “ləyaqətli sülh nə deməkdir? Azərbaycan torpaqlarının işğalı kimi duruma göz yummaq ləyaqətsizlik deyildi, indi Ermənistanı qorumaq ləyaqət işidir?! Yaxud, erməni avantürizmini qorumaqdırmı ləyaqətli sülhü təmin etmək?!
Bəli, V.Petelin Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdan çıxmalarını şərh edən bəyanatındakı fikirlər ABŞ-nin timsalında, bütövlükdə, Qərb dünyasının nəinki anti-Rusiya köklənişinin sərsəm məhsuludur, eyni zamanda, bir daha sübut olunur ki, həmin Qərb dünyası Rusiyanı Cənubi Qafqazda persona non-qrata etmək naminə hər cür ədalətsizliyə və beynəlxalq hüquq pozuntusuna göz yumacaq potensialda, istənilən rikayarlığı gerçəkləşdirmək əzmindədir.
Ə.CAHANGİROĞLU
XQ
