Ermənistan hakimiyyətinin məqsədləri

Son günlər Azərbaycan–Ermənistan şərti sərhədində atəş səsləri daha müntəzəm şəkildə eşidilməkdədir. Sakitliklə bağlı 44 günlük müharibədən sonra qeydə alınmış müsbət tendensiyanın artıq sıradan çıxdığının şahidiyik. Məsələn, ötən həftə ölkəmizin Müdafiə Nazirliyinin yaydığı məlumatda qısa zaman aralığında atəşkəs rejiminin ümumilikdə 30 dəfədən çox pozulduğu açıqlanıb. Buna görə də vəziyyətə xüsusi diqqət yetirmək zərurəti yaranır. 

Atəşkəsin pozulması kimə və nə üçün la­zımdır? Əslində, sual ritorikdir. Çünki vəziyyətin gərginləşməsində maraqlı tərəfin Ermənistan ol­duğu aydındır. Bunu sübuta yetirmək üçün son günlərin eskalasiya ab-havasının konkret ola­raq nə vaxtdan yarandığına nəzər salaq. İstər-istəməz yada aprelin 5-də Brüsseldə keçirilmiş ABŞ–Avropa İttifaqı– Ermənistan görüşü düşür. Bəli, atəşkəs ABŞ Dövlət Departamentinin rəh­bəri Antoni Blinken, Avropa Komissiyasının rəh­bəri Ursula Fon der Lyayen və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın Belçikanın paytaxtında reallaşmış təmasından əvvəl pozulmağa başla­mışdı və eyni durum yenə müşahidə edilməkdə­dir.

Diqqət yetirək, rəsmi İrəvan, onun ölkədəki tərəfdarları və xaricdəki havadarları üçtərəfli gö­rüşü Ermənistanın qarşısında açılmış yeni səhifə kimi dəyərləndirirlər. Artıq Paşinyan və koman­dasının üzvləri Azərbaycanla sülh gündəliyindən tam kənar dayanıb, sırf Brüssel görüşünün nə­ticələri üzərinə fokuslanırlar. Onlar elə görüntü yaradırlar ki, sanki bu görüş və onun nəticəsində əldə edilmiş razılaşma ölkə üçün tamamilə yeni üfüqlər açacaq. 

Bir sözlə, rəsmi İrəvan Ermənistana, belə demək mümkünsə, süni “hörmət qazandırmaq­la” məşğuldur. Zamanla ermənilər özlərini yük­sək tutub, azərbaycanlılara qarşı saymazyana münasibət göstəriblər. 44 günlük müharibə bu baxışa kökündən zərbə vurub. Hazırda Brüssel raundu məhz həmin düşüncəni yenidən dirildib –desək, yanılmarıq. Hər halda, görünən mənzərə bunu deməyə əsas verir. 

Birincisi, bu mənzərədə konkret məqsəd­lər var. Dahi Volter deyirdi ki, əgər Allah olma­sa belə, onu uydurmağa ehtiyac yaranacaqdı. İndi baş nazir Nikol Paşinyanın idarəçilik tərzinə nəzər salaraq deyə bilərik ki, gərginlik olmasay­dı da rəsmi İrəvan onu mütləq formalaşdırmağa çalışacaqdı. Əslində, demək olmaz ki, Nikolda ölkəni çətin durumlarda idarə etmək immuniteti formalaşıb. Sadəcə olaraq, o, sabitlik şəraitində nə edəcəyini düşünə bilməyəcək qədər aciz və səriştəsizdir. Gərginlik həm də diqqəti səriştəsiz­liyin fəsadlarından yayındırmaq üçündür. 

Nəzərə alaq ki, Paşinyan hakimiyyətdə ol­duğu illərdə Ermənistana, böyük ölçüdə, yalnız bəlalar gətirib. İqtisadi artımla bağlı müəyyən göstəricilərə gəldikdə, bunu Nikol iqtidarının uğuru kimi qiymətləndirmək mümkünsüzdür. Axı, Ermənistanın inkişaf tempi ilə bağlı nağıllar bu deyimi xatırladır - it araba kölgəsində yatır, elə bilir öz kölgəsidir. Halbuki inkişafda başlıca rol ona məxsusdur. Ancaq...

İkincisi, Azərbaycanla gərginlik, Paşinyana, eyni zamanda, Ermənistanın məzlum obrazını canlandırmaq üçün lazımdır. Bir halda ki, Brüssel görüşü ölkənin Qərbin patronajlığına tam təhvil verilməsidir, bu məntiq əsaslandırılmalıdır. Təx­minən belə: mütərəqqi Qərb ağır durumda olan Ermənistanı qoruyur, imkan vermir ki, ölkə böyük faciələrlə üzləşsin və sair. 

Üçüncüsü, Azərbaycan–Ermənistan şərti sər­hədində atəşkəs həm də bilavasitə Brüssel gö­rüşündə əldə edilmiş razılıqların icrasını tez bir zamanda gerçəkləşdirmək üçün lazımdır. Yəni, erməni iqtidarı və onun xaricdəki havadarları prosesin sürətləndirilməsini istəyirlər. Buna görə də “çətin durumla üzləşən”, “təcavüzə uğramaq” potensialı olan Ermənistan obrazını formalaşdı­rırlar. 

Dördüncüsü, məlumdur ki, Brüssel görüşü nə­ticə etibarilə Ermənistana maliyyə dəstəyi formu­luna hesablanmışdı. Əlbəttə, ayrılan pulun hansı istiqamətə yönəldilməsi maraqlıdır. Bu baxımdan rəsmi qaydada açıqlanmış istiqamətlər keçərli ol­maya bilər. Yəni, Paşinyanın ayrılmış pulu silah­lanmağa xərcləməsi də mümkündür. Ona lazım­dır ki, Qərb Ermənistana bilavasitə Ukraynaya yanaşdığı tərzdə yanaşsın. Rəsmi İrəvan üçün atəş səslərinin doğurduğu və doğuracağı gərgin­lik mənzərəsi bu baxımdan da zəruridir. 

Beşincisi, Ermənistan şərti sərhəddə gərgin­lik formalaşdırmaqla, duruma görə Azərbaycanı müqəssir çıxarmaq xəttini əsas götürür. Məqsədi odur ki, ölkəmizin adekvat tədbirləri sərt olsun. Nəyə görə? Çünki Paşinyan və komandası Azər­baycanın Qərb üçün hansı önəm daşıdığını yax­şı anlayırlar. Bu səbəbdən Azərbaycanı dünya ictimaiyyətinin gözündə təcavüzkar kimi göstər­mək xətti yeridirlər. Belə yanaşma isə təxribat­dan başqa bir şey deyil.

Altıncısı, Brüssel görüşünün Azərbaycan–Ermənistan sülh prosesini tamamilə arxa plana atdığını vurğuladıq. Mövzunu bir qədər də genişləndirək. Re­vanşist xətt yürüdən rəsmi İrəvan Qərbə arxalanaraq, sülh yolunda indiyədək mü­şahidə edilmiş müsbət dinamikanı arxa plana atmaq niyyəti güdür. Şərti sərhəd­dəki atəş səsləri həm də buna hesabla­nıb. 

Yeddincisi, Qərb, konkret olaraq, Av­ropa İttifaqı və ABŞ aprelin 5-də keçiril­miş Brüssel görüşü barədə söz açarkən, onun hansısa tərəfə qarşı yönəlmədiyini, ancaq Ermənistanın müdafiəsi, onun ge­riliyini aradan qaldırmaq məntiqini qabar­dır. Əlbəttə, bu, diplomatik gedişdir. Hər bir halda, belə yanaşma, müəyyən mə­nada, pozitiv təqdimat təsiri bağışlayır. 

Ancaq, demək olmaz ki, mövcud təq­dimat Ermənistan və havadarları üçün keçərlidir. Onlar ölkənin vacibliyi məsələ­sinə kökləniblər. Nəyə görə vacibdir? Əlbəttə ki, Cənubi Qafqazda Rusiya ilə mübarizə aparmaq, onu regiondan uzaq­laşdırmaq üçün. 

Əslində Bakı–İrəvan münasibətləri­nin nizamlamasının Qərb patronajlığı, ümumən Rusiyanın vasitəçilik səylərinə qarşıdır. Qərbin indiyədək aparılmış da­nışıqlardakı rolunun hansısa üçüncü tərəfə yönəlməsinin yolverilməzliyi rito­rikasını dəstəkləyən isə Azərbaycandır. Buna görə də rəsmi Bakı sözügedən rola etimad göstərmir, ona səmimi yanaşmır. 

Ermənistana gəldikdə isə ölkə Brüs­sel formatını geopolitik anti-Rusiya cəbhəsinə çevirməkdə israrlıdır. Bunun üçün isə fövqəladə gərginlik mühiti, hət­ta, gerçək müharibə şəraitinin formalaş­ması şərtdir. Erməni silahlı qüvvələrinin sərhəd təxribatlarının sayı məhz bu sə­bəbdən də artmaqdadır. 

Səkkizincisi, burada İran faktorunun üzərində dayanmaq lazımdır. Hazırda rəsmi Tehran susqun kimi görünür. Sanki, ölkə Ermənistanın dost və ya düşmən ol­duğunu müəyyənləşdirməkdə çətinlik çə­kir. İslam respublikası, həmçinin Cənubi Qafqaz planlarını hansı istiqamətdə qur­maq məsələsində də tərəddüd içərisin­dədir. Ölkədəki şovinist və ermənipərəst dairələr Azərbaycanı mənfi yöndə təqdim etməyə başlayıblar. Onlar Bakını yer üzündən silmək və sair bu kimi sərsəm bəyanatlar səsləndirirlər. Ermənistan ha­kimiyyəti isə Tehranın qeyri-müəyyənliyi üzərinə köklənir ki, geopolitik ziddiyyət çevrəsi genişlənsin. Şərti sərhəddə sayı çoxalmaqda olan atəşkəsin pozulması hallarının daha bir səbəbi budur. Erməni iqtidarı mümkün genişmiqyaslı eskalasi­ya və Azərbaycanın adekvat tədbirlərinin İran tərəfindən “qırmızı cizgilər”in keçil­məsi kimi dəyərləndiriləcəyi üzərinə he­sablamalar aparır. 

Sonda bildirdiklərimizi ümumiləş­dirərək deyək ki, Brüssel görüşü və onun fonunda Azərbaycan–Ermənistan şərti sərhədində eskalasiya mühitinin forma­laşması rəsmi İrəvanın Cənubi Qafqaz müstəvisində aparılan qlobal oyunlarda müstəsna dividend qazanmaq istəyidir. Görünür, Paşinyan öz məqsədinə çat­maq naminə regionu qan çanağına dön­dərməkdə israrlıdır. Bu isə tamamilə yeni reallıqlar formalaşdırmaq cəhdidir. Əlbət­tə, avantürist məqsəd daşıyan bu cəhdin Ermənistan dövlətçiliyinin tamamilə itiril­məsi perspektivi var ki, bu barədə ən az düşünən də erməni iqtidarıdır. 

Ə.CAHANGİROĞLU
XQ