Antalya şəhərində keçirilən III Diplomatiya Forumunda dünyanı narahat edən əsas mövzular müzakirə olunur

Miqyasına, coğrafiyasına, rəsmi qonaqların ranqına və sayına görə An­talya Diplomatiya Forumu dünyanın diqqət mərkəzindədir. Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyinin evsahibliyi ilə təşkil olunmuş üçüncü forumda dünyanın 110 ölkəsindən təxminən 4 600 nümayəndə iştirak edir.Tədbirin əsas məqsədi yaşadığımız təlatümlü dövrdən sülh yolu ilə çıxış axtarışında ümumi düşüncəyə zəmin yaratmaq, eləcə də planetdə davam edən müharibələr, terro­rizm, qanunsuz miqrasiya, ksenofobiya və anti–İslam, süni intellektin gətirdiyi gözlənilməz risklər, iqlim dəyişikliyi, təbii fəlakətlər, pandemiyalar, genişlənən sosial-iqtisadi dalğalanma kimi bir çox mövzularda birgə çıxış yolları axtar­maqdır.

Qlobal böhran dövründə diplomatiya önə çıxır

Forumun mövzusu “Böhranlar döv­ründə diplomatiyanı önə çıxarmaq”dır. Mötəbər beynəlxalq tədbirdə iştirak et­mək üçün 20-dən çox dövlət və hökumət başçısı Antalyaya gəlib. Azərbaycan da daxil olmaqla 60-dan çox ölkə forumda xarici işlər nazirləri səviyyəsində təmsil olunur.

“Budəfəki Antalya Diplomatiya Foru­munun əsas məqsədi böhran vəziyyətlə­rində diplomatiyanı önə çıxarmaqdır”. Bu sözləri Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan forumun rəsmi açılış mərasi­mində etdiyi çıxışında deyib. Antalya mü­zakirələrinin dünyaya töhfə verəcəyinə ümid etdiyini vurğulayan R.T.Ərdoğan amma bir məsələdə o qədər də ümidli olmadığını da dilə gətirib: “Çünki islama­fobiya dünyada vəba kimi yayılır, xaoslar getdikcə artır. Beynəlxalq nizam isə zəif­ləyir. Türkiyə İŞİD terror təşkilatını məğ­lub edən yeganə NATO ölkəsidir. Ankara 40 ildir terrorla mübarizə aparır. Müba­rizəmiz davam edəcək. Türkiyə prinsiplə­rindən geri çəkilməyəcək”.

“Ermənistanla başladığımız normal­laşma prosesini bundan sonra da da­vam etdirəcəyik” – deyən Türkiyə lideri çıxışında onu da bildirib ki, bu proses Azərbaycanla paralel olaraq aparılacaq: “Qarabağın 30 ildən sonra azad edilməsi nəticəsində münasibətlərin normallaş­ması üçün indi şərait yaranıb”.

Panel iclaslarda müzakirə olunan mövzular

Qlobal böhranlar, terrorla mübarizə, enerji təhlükəsizliyi kimi bir çox mövzu­nun müzakirə olunacağı forumda “Türk dünyasında təşkilatlanma: XXI əsrdə TDT”, “Dəyişən təhlükəsizlik təhdidlərini anlamaq üçün yeni xarici siyasət yanaş­maları”, “Sahil: Təhlükəsizlik risklərindən daimi sabitliyə”, “Qloballaşmış dünyada elmi və texnoloji diplomatiyanın rolu”, “İqlim dəyişikliyi: Gələcək nəsillər bizi nə cür xatırlayacaq”, “Qida təhlükəsizliyi: Artan çağırış”, “Avropa İttifaqınin qlobal dəyişiklikləri formalaşdırmaq qabiliyyəti”, “Sülh və inkişafın təşviqində parlamenta­rilərin rolu”, “Artan irqçilik, ksenofobiya və islamofobiya” kimi bir çox mövzular ətra­fında fikir mübadilələri aparılacaq.

Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) baş katibi Kubanıçbek Omuraliyevin mode­ratorluğu ilə təşkil olunacaq “Türk dün­yasında təşkilatlanma: XXI əsrdə TDT” mövzulu paneldə Azərbaycanın Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramovun iştirakı nəzərdə tutulur.

Üç gün davam edəcək forumun 1-ci günü C.Bayramov Özbəkistan XİN-in başçısı Baxtiyor Saidov, Küveyt Döv­lətinin Xarici işlər naziri Abdullah Əli Əl-Yəhya, Qırğız Respublikasının Xarici işlər naziri Ceenbek Kulubayev, Panama Respublikasının Xarici işlər naziri Janai­na Tevaney, Burkina Fasonun Xarici işlər və regional əməkdaşlıq naziri Karamoko Jan Mari Traore ilə ikitərəfli görüşlər ke­çirib. 

Azərbaycan XİN başçısı C.Bayramov Antalya Diplomatiya Forumu çərçivəsin­də Türkiyə Müdafiə Sənayesi Agentliyinin prezidenti Haluk Görgünlə görüşüb. Gö­rüş zamanı iki qardaş ölkə arasında hərbi sənaye sahəsində əməkdaşlıq əlaqələ­rindən məmnunluq ifadə olunub. Bir sıra istiqamətlərdə əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsi, habelə qarşılıqlı maraq doğuran digər məsələlər barədə fikir mü­badiləsi aparılıb.

Beynəlxalq tədbirdə, həmçinin Tür­kiyənin birinci xanımı Əminə Ərdoğanın rəhbərliyi ilə “Yüksək mövqeli qadın, sülh və təhlükəsizlik” mövzusunda panel iclas keçiriləcək.

Ermənistanın xarici işlər naziri Ara­rat Mirzoyanın iştirak edəcəyi panel ic­lasda isə “Beynəlxalq ticarət, ünsiyyət və qarşılıqlı asılılıq” mövzusu müzakirə olunacaq. Üç gün davam edəcək forumu işıqlandırmaq üçün 350-si xarici olmaqla, ümumilikdə, 750 media təmsilçisi Antal­yadadır.

“Sülh nə Parisin, nə də Brüsselin deyil, Bakı və İrəvanın əlindədir”

III Diplomatiya Forumu çərçivəsində “Dəyişən təhlükəsizlik təhdidlərini an­lamaq üçün yeni xarici siyasət yanaş­maları”, “Cənubi Qafqazda sülh, inkişaf və kommunikasiya” mövzularında təşkil edilmiş panellərdə Azərbaycan Respub­likası Prezidentinin köməkçisi – Prezi­dent Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Ha­cıyev çıxış edib. O, çıxışında Azərbay­can və Ermənistan xarici işlər nazirləri arasında Berlin görüşündən sonra həllini gözləyən açıq sualların hələ də qaldığını diqqətə çatdırıb: “Azərbaycanın gündə­liyində Ermənistanla sülh müqaviləsinin imzalanması istiqamətində irəliləyişə nail olmaq var. Buna məsuliyyətlə yanaşılma­lı, sülhlə bağlı real və səmimi niyyətlər olmalıdır. Bu baxımdan Azərbaycan sülh müqaviləsinin ikitərəfli komponentinə də diqqət yetirir”.

Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi çıxışında onu da qeyd edib ki, sülh nə Parisin, nə Brüsselin, nə də başqa ye­rin deyil, Bakı və İrəvanın əlindədir: “İki ölkə bir-biri ilə razılığa gəlməli və sülh gündəmini irəli sürməlidir. Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin de­limitasiyası məsələsi həllini tapmalıdır. Ermənistanla Azərbaycan arasında sər­həd qarşıdurma xətti deyil, real sərhəd olmalıdır. Bu baxımdan bizim Aİ-nin Er­mənistandakı missiyasına müəyyən su­allarımız var. Bundan başqa, militariza­siya proqramları və silahlanma yarışları təşviq edilməməlidir”. 

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra ötən 30 il ərzində Gürcüstanla çox səmərəli regio­nal əməkdaşlıq modeli qurmaq mümkün olub və Ermənistan da bundan faydalana bilər. 

Daha sonra “X” sosial platformasında Antalya Diplomatik Forumunda Cənubi Qafqazla bağlı maraqlı və gərgin panel müzakirələrin keçirildiyini yazan H.Hacı­yev “Cənubi Qafqazda artıq de-fakto sülh var” – qeydini edib.

Sonda onu da xatırladaq ki, III Anta­liya Diplomatiya Forumu 2023-cü il fev­ralın 6-da Türkiyədə baş vermiş dağıdıcı zəlzələdən sonra qeyri-müəyyən müd­dətə təxirə salınmışdı.

İ.HƏSƏNQALA
XQ