Prezident İlham Əliyev Ermənistanla sülh gündəliyində hansı məqamları əsas tutdu? 

Bu məqalədə Azərbaycan Pre­zidenti İlham Əliyevin yanvarın 10-da yerli televiziya kanalları­na müsahibəsində səsləndirdiyi mühüm məsələlərdən ikisi üzə­rində dayanacağıq. İlk növbə­də, diqqətə çatdıraq ki, hər iki məsələ Ermənistan hakimiyyə­ti, xüsusən baş nazir Nikol Pa­şinyan tərəfindən Azərbaycanla sülh müqaviləsi kontekstində qaldırılmışdır. Bunlardan birin­cisi sərhədlərin müəyyənləş­məsində keçmiş SSRİ Müdafiə Nazirliyinin Baş Qərargahının 1970-ci ildən sonrakı xəritələ­ridir. İkinci məsələ isə “Dünya kəsişməsi”, yaxud “Sülhün kə­sişməsi” adlandırılan layihədir. 

Hesab edirik ki, vurğuladığımız və Prezident İlham Əliyevin də üzə­rində geniş dayandığı bu məsələlər Bakı–İrəvan sülh gündəliyindəki ziddiyyətlərin vacib halqasını təşkil etməkdədir. Əlbəttə, mövcud xüsus­da dövlətimizin başçısının diqqəti yönəltdiyi daha bir vacib nüans Azər­baycanın hələ də erməni işğalı altın­da olan səkkiz kəndi ilə bağlı məsələ­dir. Elə sonuncudan başlayaq. 

*** 

Bəli, hazırda Naxçıvanın Kərki kəndi, həmçinin Qazaxın yeddi kəndi Ermənistanın işğalı altındadır. Pre­zident İlham Əliyev müsahibəsində mövzunun daim gündəlikdə olduğu­nu vurğuladı. Dövlətimizin başçısı onu da bildirdi ki, baş nazir Nikol Pa­şinyanla təmasları əsnasında bunu müzakirə ediblər. “...O cümlədən, Sankt-Peterburqda ayaqüstü son söhbət zamanı mən bu məsələni qal­dırmışdım və eyni zamanda, delimi­tasiya ilə bağlı komissiyaların gündə­liyində də bu məsələ dayanır”.

Əlbəttə, istər Qazaxın yeddi kən­di, istərsə də Naxçıvanın Kərki kəndi ilə bağlı durum, həm də, Azərbaycan–Ermənistan sərhədlərinin delimitasi­yası və demarkasiyası kontekstindəki məsələdir. Onu da nəzərə alaq ki, döv­lətimizin başçısı delimitasiya və demar­kasiyası prosesinin sülh müqaviləsindən sonra da gerçəkləşə biləcəyindən söz açsa da, sözügedən kəndlərin geri qay­tarılmasının vacibliyi ilə bağlı qətiyyətli mövqe ortaya qoydu. “Ancaq bizim indi Ermənistan tərəfindən mübahisə edilən yerləşməyimiz heç bir yaşayış məntəqə­sini əhatə etmir. Bizim durduğumuz mövqelərdə, təpələrdə heç vaxt yaşayış olmayıb. Ermənistan isə bu gün bizim kəndlərimizi işğal etməkdə davam edir və bu, dözülməzdir. Yenə də qeyd etmək istəyirəm və hesab edirəm ki, komissiya­ların bu ayın sonunda görüşü əsnasın­da bu məsələyə aydınlıq gətiriləcək”, – deyən cənab İlham Əliyev bəyan etdi ki, anklav olmayan dörd kənd Azərbaycana qeyd-şərtsiz qaytarılmalıdır: “...O kəndlər ki, anklav kəndlərdir, – çünki Ermənista­nın bir anklav kəndi Azərbaycan ərazisin­dədir, – həmin kəndlərlə əlaqədar ayrıca bir ekspert qrupu yaradılmalıdır və o, müzakirə edilməlidir. Biz hesab edirik ki, bütün anklavlar qaytarılmalıdır. Bu ank­lavlara gedən yollarda şərait olmalıdır və bu anklavlara orada yaşayan insanlar yerləşdirilməlidir. Yəni, bizim mövqeyi­miz bundan ibarətdir”. 

***

Bəs, sərhədlərin delimitasiya və de­markasiyası ilə əlaqədar hansı xarakterik cəhətlər var? Məlum olduğu kimi, Ermə­nistan hakimiyyəti sülh prosesi baxımın­dan 1991-ci ilin Alma-Ata Bəyannaməsi üzərində dayanmaqdadır. Bu sənəd keç­miş Sovet İttifaqı respublikalarının bir-bi­rinin ərazi bütövlüklərini tanımalarını rəhbər tutur. Azərbaycan da, Ermənistan da bəyannaməyə imza atıblar. Maraqlı nüans ondadır ki, sənəddə ərazi bütöv­lüyü anlayışı ümumi götürülüb. Yəni, orada konkret şəkildə göstərilməyib ki, Azərbaycanın ərazisi 86,6 min kvadrat­kilometdir, Ermənistanınkı isə 29,8 min kvadratkilometr. Halbuki, baş nazir N.Pa­şinyan və digər erməni rəsmiləri məhz bu rəqəmlər üzərində dayanmaqdadırlar. Dayanmaqdadırlar və sərhədlərin delimi­tasiyası və demarkasiyasının haqqında əvvəl söz açdığımız xəritələr əsasında gerçəkləşməsinin vacibliyini əsaslandır­maqdadırlar. 

Nəyə görə məhz həmin dövrün xə­ritələri əsas götürülür? Sualı Prezident İlham Əliyev də verir, eyni zamanda, öz mövqeyini ortaya qoyur. “Nə üçün 1975-ci ilin, yaxud da ki, indi 1970-ci ilin, hətta bəzi təkliflərdə 1970-ci, 1990-cı illərin xəritələri, cavab çox sadədir və mən bu gün bu barədə açıq danışmaq istəyirəm”, – deyən ölkəmizin lideri vur­ğulayır ki, Azərbaycan torpaqlarının Er­mənistana peşkəş edilməsi mərhələlərlə davam edib. İlk mərhələdə 1918-ci ildə qədim şəhərimiz İrəvan paytaxt kimi Er­mənistana verilib. Bunu “cinayət” adlan­dıran dövlətimizin başçısı Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarından əl çəkmədiyini, daha da azğınlaşdığı­nı, 1920-ci ilin sovetləşməsindən son­ra Qərbi Zəngəzurun böyük hissəsinin Azərbaycandan qoparıldığını, həmin ərazinin XX əsrin əvvəlinin xəritələrində əksini tapdığını, belə torpaq hədiyyələri­nin illər keçdikcə davam etdiyini, sonun­cu xoşagəlməz halın isə 1969-cu ilin ma­yında qeydə alındığını diqqətə çatdırır. Ölkəmizin lideri bildirir ki, o vaxta qədər torpaqlarımızın hissə-hissə Ermənistana verilməsi sayəsində ərazimiz “100 min kvadratkilometrdən – mən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ərazisini nəzər­də tuturam – 86,6 min kvadratkilometrə düşdü”. 

Yeri gəlmişkən, bir faktı da diqqətə çatdıraq ki, Ermənistan SSR tərkibin­də Meğri rayonu 1929-cu ildə yaradılıb. Yəni, sovetləşmədən doqquz il, SSRİ-nin formalaşdırılmasından isə beş il sonra. Prezident İlham Əliyev müsahibəsində sırf bu məqama toxunmasa da, ancaq onun Naxçıvana yol kontekstində Meğri marşrutunun səmərəliliyindən söz aç­dığını, hələ Sovetlər Birliyi zamanında həmin ərazidən dəmir yolu xəttinin keçdi­yini diqqətə çatdırdığını yada salmalıyıq. Ölkəmizin lideri Naxçıvana yol kontektin­də daha nələri bildirdi, bu barədə də bir qədər sonra söz açacağıq.

***

Deməli, Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, Ermənistanın 1970-ci illərin xəritələrini əsas götürməsinin nə metodoloji, nə də siyasi anlamı var. Belə­də, dövlətimizin başçısı siyasi əsaslarla istinad nöqtəsi kimi ya Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yarandığı dövrü, ya da sovetləşmə dövrünü götürməyi irəli sü­rür: “Əgər biz xronoloji metodologiyaya üstünlük versək, onda gəlin baxaq, XX əsrin əvvəlində xəritələr nə idi, gəlin, bu xəritələr üzərində işimizi quraq. Yəni, siz 1960-cı, 1950-ci, 1940-cı illəri kənara qo­yursunuz və məhz 1970-ci illərə istinad etmək istəyirsiniz. Məhz buna görə ki, bizim tarixi torpaqlarımız artıq onlara ve­rilmişdi. Ona görə biz buna qəti surətdə etiraz etmişik və edirik. Əfsuslar olsun ki, 1970-ci illərin xəritəsini, əsas götürmək istəyən təkcə Ermənistan deyil, onun yəni, “Ermənistan plyus” qruplaşmasıdır və biz buna heç vaxt razılıq verə bilmə­rik”.

Bəli, bütün bu sadaladıqlarından sonra Prezident İlham Əliyev Azərbay­can–Ermənistan sərhədlərinin şərti xa­rakter daşıdığını bildirməkdə haqlıdır və belə bir mövqeyin ortaya qoyulması həm də ədalətlidir. Əlbəttə, siyasi və xronoloji metodologiya əsas götürülməyə də bilər. Ancaq bu zaman ölkəmizin lideri sərhəd komissiyaları tərkibində ekspert qrupu­nun yaradılmasını, həmin qrupun üzv­lərinin qarış-qarış yerləri gəzib sərhədi müəyyənləşdirməli olduğunu vurğulayır. 

Deməli, indi məlum olur ki, Ermənis­tan nə üçün 1970-ci illərin xəritələri üzə­rində dayanır. Çünki əvvəlki illərə nəzər salınsa, hazırkı Ermənistan ərazisinin mövcudluğu şübhə altına düşəcək. Gö­rünür, elə məhz buna görə də baş nazir N.Paşinyan aylar öncə bildirmişdi ki, baş­lıca məqsədi ölkəsi üçün, belə demək mümkünsə, “doğum şəhadətnaməsi” almaqdır. Yəni, tam aydındır ki, erməni iqtidarı da reallığı dərk edir. Ancaq dərk edib nəticə çıxarırmı? Yox! Əksinə, an­ti-Azərbaycan ritorikasını gücləndirir və ona bu işdə xaricdəki havadarları da kömək edirlər. 

Azərbaycanın suveren Ermənista­nın ərazisini, guya, işğal etdiyini bildirən rəsmi İrəvan və onun dəstəkçiləri silahlı qüvvələrimizin tutduqları mövqelərdən geri çəkilməli olduğuna dair fikirlər tirajla­maqdadırlar. Yeri gəlmişkən, Ermənista­nın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan ötən ilin sonlarına doğru, “diplomatik gedişə” baş vuraraq, hər iki ölkənin qoşunlarını sərhəddən geri çəkməsini sülhün başlıca prinsiplərindən biri kimi qabartmışdı. Hə­min vaxt Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov hərbçilərimizin şəhid övladlarımızın qanı bahasına tutulmuş ərazilərdən çıxılmayacaqlarını vurğula­mışdı. Prezident İlham Əliyev isə müsa­hibəsində dövlətimizin bu mövqeyinə bir daha aydınlıq gətirdi və eyni zamanda, ölkəmizin məsələyə prinsipial baxışını qətiyyətli formada diqqətə çatdırdı: “Er­mənistanın mövqeyi nədən ibarətdir, biz bunu başa düşə bilmirik. Sadəcə olaraq bildirmək istəyirəm ki, nə deyirlər. Deyir­lər ki, tərəflər güzgü şəklində geri çəkilsin. Amma hara çəkilsin? Bu məsələ ilə bağlı sualı hələ 2021-ci ilin may ayında mənə bəzi həmkarlarım vermişdi. Yadınızdadır, o vaxt sərhəddə müəyyən dəqiqləşmə aparılmışdı və bir telefon zəngi əsnasın­da dedilər ki, xahiş edirik, siz qayıdası­nız. Deyirəm, haraya qayıdaq? Deyirlər ki, haradan gəlmisinizsə oraya. Deyirəm, biz Bakıdan gəlmişik, Bakıya qayıdaq? Biz 30 il orada olmamışıq. Əgər o sər­həd sərhəd idisə, onda Ermənistan onu sərhəd kimi tanıyaydı, sərhəd nişanlarını qoyaydı. O, axı bu sərhədi tanımırdı. O hesab edirdi ki, onun sərhədi Ağdamda­dır. Ona görə biz oraya Bakıdan gəlmi­şik, biz orada olmamışıq. Ona görə ha­raya qayıdaq? Deyin, haraya qayıdaq... qayıdaq. Bax, mənim o sualıma cavab olmadı. Ona görə, əlbəttə ki, biz heç yerə qayıdan deyilik. Nə 2021-ci ilin may ayındakı mövqelərdən, nə də 2022-ci ilin sentyabr ayındakı mövqelərdən biz bir addım geri gedən deyilik, çünki o sərhəd müəyyən edilməlidir”. 

***

Bəli, hələlik, sərhəd müəyyən deyil və mövcud anlamda bir məqama diqqət yetirək ki, Ermənistan sərhədlərin deli­mitasiyası və demarkasiyası, eləcə də Azərbaycanla sülh gündəliyi müstəvi­sində əvvəldə haqqında söz açdığımız “Dünyanın kəsişməsi”, yaxud “Sülhün kəsişməsi” və sair bu kimi adlandırdığı layihəni ortaya atır. Ölkənin rəsmiləri, az qala, bütün beynəlxalq tribunalarda məsələni qabardır, İrəvana gələn xarici ölkə təmsilçilərini bu barədə məlumat­landırırlar. Azərbaycan Prezidentinin də müsahibəsində vurğuladığı kimi, belə gediş manipulyasiyadır. Bəs dövlətimizin başçısının erməni iqtidarına manipulya­siyadan əl çəkməyi məsləhət görməsin­də hansı xarakterik cəhətlər var? 

Məsələ burasındadır ki, “Dünyanın kəsişməsi” layihəsi rəsmi İrəvanın Al­ma-Ata Bəyannaməsinə istinadı, sər­hədlərin delimiyasiyası və demarkasiya­sı prosesində 1970-ci illərin xəritələrinə istinad üçün mənəvi sığorta rolunu oy­namaqdadır. Paşinyan administrasiyası beynəlxalq ictimaiyyəti çaşdırmaq yolu tutur. Əlbəttə, “Dünyanın kəsişməsi” Azərbaycanın 44 günlük müharibədən sonra Naxçıvana yol kontekstində irəli sürdüyü “Zəngəzur dəhlizi” ideyasına alternativdir. Ancaq Ermənistanın təşəb­büsü həm də ölkənin delimitasiya və demarkasiya prosesindəki mövqelərinin nəzərə alınmasının sığortasıdır. 

Rəsmi İrəvan suveren Ermənistan məntiqini düşüncələrə yeritməklə, “Dün­yanın kəsişməsi” ilə beyinlərdə kök sa­lacaq bu siyasi kazusun iqtisadi səmərə­lilik amilini vurğulamaqla, Azərbaycana təzyiqlərin gerçəkləşməsinə nail olmağı planlaşdırır. Yəni, çalışır ki, “Zəngəzur dəhlizi”, başqa sözlə desək, Azərbay­canın digər ərazilərini Naxçıvanla bir­ləşdirən yol, o cümlədən, bütövlükdə Orta dəhliz layihəsi özünün söz sahibliyi müstəvisində gerçəkləşsin. Daha dəqiq desək, Prezident İlham Əliyevin Nax­çıvana yol kontekstində irəli sürdüyü “Azərbaycandan – Azərbaycana asan yol” məntiqi və bu məntiqin tərkib hissəsi kimi həmin yolda sərhəd və gömrük nə­zarətinin tətbiq edilməməsi tələbi heçə sayılsın. 

***

Nəzərə alaq ki, “Dünyanın kəsişməsi” ideyasının heç bir fundamental təqdima­tı yoxdur. Belə çıxır ki, İran körfəzindən Qara dənizə, Xəzər dənizi vasitəsilə Şərqdən Qərbə doğru Türkiyə üzərindən daşımaların mərkəzində dayanacaq Er­mənistan yalnız “suveren ərazinin sahi­bi” kimi jandarmeriya funksiyasını yerinə yetirəcək. Belədə aydındır ki, İrəvan layihə üçün heç bir addım atmır, onun sözügedən ideyanın cəlbediciliyi üçün ortaya qoymaq istədiyi hansısa təşəbbüs yoxdur. Hələ bir məqam da var ki, belə demək mümkünsə, erməni jandarme­riyası hər an layihənin səmərəliliyini və təhlükəsizliyini şübhə altına almaq təbiə­tinə malikdir. 

Axı, İrəvan üçün avantürizm aktualdır. Kim təminat verə bilər ki, o, sabah ambi­sioz planlar reallaşdırmaq istəməyəcək, yaxud xaricdəki havadarlarının əli ilə təhdid törətməyə çalışmayacaq? Azər­baycanın “Zəngəzur dəhlizi” ideyasında isə fundamentallıq var. Ən azı, “Azərbay­candan – Azərbaycana yol”da hansısa gömrük və sərhəd nəzarəti tətbiq edil­mirsə, deməli, bu, qlobal yüklərin vaxt itkisinə yol vermədən, tez bir zamanda daşınmasına töhfədir. 

***

Belə nəticəyə gəlmək mümkündür ki, 1970-ci illərin xəritələri məsələsinin ortaya atılması, eləcə də “Dünyanın kə­sişməsi” layihəsini qabartmaq sülh gün­dəliyinin Azərbaycan tərəfindən məqbul sayılan prinsiplərinə ziddir. Üstəlik, bu, Ermənistanın müharibə məğlubi kimi üzərinə götürdüyü öhdəliklərlə də uyğun deyil. Öhdəlik isə kifayət qədər aydındır və Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderlərinin 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli Bəyanatında əksini tapıb. Bə­yanatın doqquzuncu bəndində bildirilib ki, İrəvan Azərbaycanın digər ərazilərini Naxçıvanla birləşdirən yolun açılmasına təminat verməlidir, həmin yolda təhlükə­sizlik isə Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmət tərəfindən qorunmalıdır. 

Hazırda Ermənistan hakimiyyəti üç­tərəfli bəyanatın bu bəndinə məhəl qoy­mur və istər “Dünyanın kəsişməsi” ideya­sı, istər Alma-Ata Bəyannaməsinə, istərsə də delimitasiya və demarkasiya prosesin­də 1970-ci illərin xəritələrinə istinad həm də bundan qaynaqlanmaqdadır. Halbuki, Naxçıvana asan yol kontekstindəki “Zən­gəzur dəhlizi” ideyası Ermənistanın suve­renliyini təhlükə altına almır. Bunu Azər­baycan Prezidenti ötən ilin dekabrında da vurğulamışdı. Dövlətimizin başçısı indi də məsələnin üzərinə gəlir. 

“…Ermənistan, bildiyiniz kimi, 10 no­yabr üçtərəfli Bəyanatının bir müddəası­nı yerinə yetirmir və faktiki olaraq öz öh­dəliyinə laqeyd yanaşır. Ona görə bunu pərdələmək, eyni zamanda, “Zəngəzur dəhlizi” sözünü sildirmək üçün belə bir təklif irəli sürmüşlər. Onu da bildirmə­liyəm ki, “Zəngəzur dəhlizi” sözü onları çox qıcıqlandırır və mən deyəndə ki, axı dəhliz hər hansı bir ölkənin suverenliyini şübhə altına almır, Şimal–Cənub dəhlizi var, Azərbaycan ərazisindən keçir. Bu, o demək deyil ki, bizim suverenliyimiz bu­rada şübhə altına düşür. Şərq–Qərb dəh­lizi var, – amma nədənsə Ermənistanda bu dəhliz sözünə münasibət bir az fərq­lidir. Ona görə bu erməni yol kəsişməsi, ya yolayırıcı, ondan sonra bunu “sülh yol kəsişməsi” adlandırmışlar. Amma faktiki olaraq bu, piar aksiyadan başqa bir şey deyil”, – deyən ölkəmizin lideri Azərbay­candan – Azərbaycana, yəni Naxçıvana yolun bütün vergi və gömrük mükəllə­fiyyətlərindən azad olmasının vacibliyini vurğulayır. 

Prezident İlham Əliyev fikrini əsas­landırarkən, Ermənistanın öz suverelik məsələsindən regional kommunikasiya­ların açılmasının qarşısını almaq üçün bəhanə kimi yararlandığını vurğulamaq­da haqlıdır. Bu nəticəyə gəlmək mümkün­dür ki, Ermənistan ya yolun açılmasına razılıq verməli və beləliklə üçtərəfli bəya­natla üzərinə götürdüyü öhdəliyi yerinə yetirməlidir, ya da daha böyük problemlə üzləşməlidir. Nəzərə alaq ki, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası cənab İlham Əliyevin haqqında söz açdığı tarixi məqamlar əsas götürülməklə aparılsa, o zaman Naxçıvana yol Azərbaycanın suveren ərazisi qismində təsdiqlənəcək. Yəni, ortada az əvvəl haqqında söz açdı­ğımız Meğri amili var. Deməli, Ermənis­tan seçim etməlidir.

***

Ancaq İrəvan məsuliyyəti anlamır. Bir halda ki, belə bir durum var, o zaman Azərbaycan müharibə məğlubu kimi Er­mənistanı üzərinə götürdüyü öhdəliyi zor gücünə yerinə yetirməyə məcbur etməlidir. Lakin ölkəmiz buna getmir və Naxçıvana yolun İran ərazisindən keç­məsi üzərində dayanır. Bu halda İrəvan itirəcək və dövlətimizin başçısının təbi­rincə desək, dalanda qalacaq. 

Amma görünən budur ki, Ermənis­tanın havadarları dövriyyəyə girirlər və Naxçıvana yolun İrandan keçməsinin yol­verilməzliyini vurğulayırlar. Azərbaycan Prezidentinin məsələyə reaksiyası isə həm sərtdir, həm də qətiyyətli: “Amerika Dövlət Departamentinin rəhbərinin müavi­ni də bir anlaşılmaz açıqlama vermişdi ki, ya Ermənistandan keçəcək, ya da ki, biz imkan verməyəcəyik. Yaxşı, biz bunu üç ildir deyirik ki, bu, Ermənistandan keçsin, Ermənistan imkan vermir. İndi də bizi itti­ham edirlər ki, biz başqa yol seçirik. Yəni, siz şərait yaradın Ermənistanın ərazisin­dən keçsin, Mehri ərazisindən keçsin, mən dediyim şərtlərlə, onda digər varian­ta ehtiyac qalmayacaq. Yoxsa bu da an­laşılan deyil. Bu gün Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvan arasında əlaqə yenə də İran ərazisindən həyata keçirilir. Niyə buna etiraz edilmir, məhz Mehri hissəsinə etiraz edilir? Ermənistan–İran ticarəti gün­dən-günə artır, çiçəklənir. İran Qərbi Zən­gəzurda konsulluq açıb. Niyə bu, necə deyərlər, heç bir sual yaratmır? Yəni, belə məntiqsiz və cəfəng açıqlamalar heç kimə şərəf gətirmir və “biz buna imkan ver­məyəcəyik” deyəndə, – mən artıq bunu demişəm, – Amerika nəyi nəzərdə tutur, necə imkan verməyəcək? Gələcək Zən­gəzurda bir sədd qoyacaq, ya Zəngilanda bir qoşun yerləşdirəcək, ya İran ərazisin­də? Necə imkan verməyəcək? Bu, bizim suveren işimizdir”.

***

Göründüyü kimi, ortada kifayət qədər mürəkkəb durum var və bu durum Cənu­bi Qafqazda 2024-cü ilin siyasi mənzərə­si baxımından dəyərləndirmələr üçün əsas formalaşdırmaqdadır. Vurğuladıq­larımızı nəzərə alsaq, suallar yaranır: 1. Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsi imzalanacaqmı? 2. Hər iki ölkənin sərhədləri müəyyənləşəcək­mi? Və bu sualları diqqətə çatdırarkən, heç şübhəsiz, Ermənistan tərəfindən irəli sürülmüş “Dünyanın kəsişməsi” ideyası­nın ölü doğulmuş uşaq mahiyyətini vur­ğulamalıyıq. Yeri gəlmişkən, ölkəmizin lideri müsahibəsində Azərbaycan olma­dan İrəvan tərəfindən qaldırılan təşəbbü­sün gerçəkləşməsinin mümkünsüzlüyü­nü tam əminliklə bildirdi. 

Digər tərəfdən, əvvəldə də vurğula­dıq ki, Prezident İlham Əliyev müsahi­bəsində sülh müqaviləsinin imzalanması ilə sərhədlərin delimitasiyasının fərqli rakusda götürülə biləcəyini diqqətə çat­dırdı. Onun bildirdiyinə görə, müqavilə­də delimitasiya və demarkasiya ilə bağlı hər hansı bənd ola bilər. “Ancaq əgər biz delimitasiyanı gözləyib sülh müqaviləsini təxirə salsaq, onda sülh müqaviləsi heç 30 ildən sonra da imzalanmaya bilər. Çünki dəfələrlə biz demişik ki, bizim dost və qonşu Gürcüstanla delimitasiya hələ başa çatmayıb. Sərhədin cəmi 70 faizi müəyyən olunub və təsdiqlənib. Rusiya ilə bizim delimitasiya prosesimiz 20 il davam etdi, 2012-ci ildə ancaq imzalan­dı və bu günə qədər 13 il keçib, bütün o dirəklər, nişanlar hələ qoyulmayıb, de­markasiya hələ ki, tam aparılmayıb. Ona görə əgər biz bu iki mövzunu qarışdırsaq, onda sülh müqaviləsi uzanacaq, bəlkə də 30, 50 il bundan sonraya. Biz hesab edirik ki, sülh müqaviləsi imzalanmalıdır, nə qədər tez olsa, bir o qədər yaxşıdır. Amma yəni, demək istəmirik ki, bizim şərtlər əsasında. Ancaq hesab edirəm ki, bizim şərtlərimiz ən ədalətli şərtlərdir”.

Əvəz CAHANGİROĞLU
XQ