Fransa Prezidenti Afrikada öyrəndiyi rəqsi Cənubi Qafqazda oynamaq istəyir

Gedişatdan göründüyü kimi, Avropa İttifaqının Avropa Siyasi Birliyi (ASB) çərçivəsində Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi ilə bağlı görüşlər bir daha olmayacaq. Əslində, Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh danışıq­larının Brüssel formatı Aİ prezidenti Şarl Mişelin moderatorluğu ilə keçirilir və dialoqun “dörtərəfli” və ya “beş­tərəıfli ” formatı gözlənilən səmərəni vermədi. 

Rusiyanın baş diplomatı Sergey Lavrovun “ayaqüstü görüşlər” kimi poli­toloji leksikona daxil etdiyi ASB Sammi­tini az qala rəsmiyyətdən uzaq, saatın əqrəblərinin dəqiqləşdirilməsi adlan­dırmaq olar. Bəzi yerli ekspertlər artıq yetişmiş və bağlanması real görünən ikitrəfli sülh sazişinin Avropa Siyasi Birliyinin köməyi olmadan da imzala­masının mümkünlüyü ehtimalını irəli sürürlər.

Azərbaycanın qatılmadığı Qranada sammitinin yekunları barədə danışan Fransa prezidenti Emmanuel Makro­nun Bakının Qarabağın erməni sakinlə­rinə münasibətilə bağlı reallıqdan uzaq, yalan məlumatları tirajlaması, əslində, beynəlxalq hüquq və diplomatik etika ilə bir araya sığmayan davranışdır. O, Azərbaycanın Qarabağın erməni sakin­lərinin təhlükəsizliyinə təminat vermək istəmədiyi kimi cəfəng iddiası ilə yana­şı, Avropa İttifaqının rəsmi Bakıya qarşı sanksiya tətbiqi variantını da nəzərdən keçirilə biləcəyini də istisna etməyib.

DOSYE: 2022-ci ildə siyasi və strateji diskussiyalar üçün təsis edilmiş hökumətlə­rarası təşkilat kimi Avropa Siyasi Birliyinin (ASB) məqsədi “Köhnə qitə”nin siyasətini əlaqələndirəcək platforma yaratmaqdır. Bu birliyə Aİ-nin üzvü olmayan ölkələr, o cümlə­dən, Böyük Britaniya, Azərbaycan, İslandiya, Ukrayna, Moldova, Türkiyə, Gürcüstan və Ermənistan da daxildir. ASB-nin ilk sammi­ti 2022-ci ilin oktyabrında Praqada, ikincisi isə cari ilin iyununda Moldovada keçirilib. Qranada zirvəsi ASB-nin sayca üçüncü top­lantısı oldu. 

“Fransa prezidentinin Azərbaycan və Türkiyənin Qranadadakı tədbirdə iştirakdan imtina etməsi məsələsi ilə bağlı iddiaları ri­yakarlıq nümunəsidir”. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin yaydığı bəyanatda yer alıb.

Rəsmi Bakının Qranada görüşündə iş­tirakdan imtinasını Ermənistanla sülh da­nışıqlarından boyun qaçırması kimi təqdim edilməsinin qətiyyən düzgün olmadığını bildirən Azərbaycan Prezidentinin kömək­çisi – Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev bununla bağlı “X” hesabında aşa­ğıdakıları yazıb: “Fransanın regionda qərəzli və militarizasiya siyasətinə, Cənubi Qafqaz­da regional sülh və sabitliyə zərər gətirən və Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz siyasətini risk altına qoyan addımlarına və rəsmi Bakı­nın israrına baxmayaraq, region ölkəsi olaraq qardaş Türkiyənin beşlik formatında (Azər­baycan, Ermənistan, Avropa İttifaqı, Fransa və Almaniya) olan görüşdə iştirakına imkan verilmədiyinə görə Azərbaycan Qranadada iştirak etməməyə qərar verdi. Biz, həmçinin ev sahibi kimi İspaniyanın da bu formatda keçirilən görüşdə iştirakının tərəfdarı idik. Bəzi beynəlxalq media resurslarında bunun Azərbaycanın Ermənistanla təmaslardan və ya danışıqlardan imtina etməsi kimi təqdim edilməsi düzgün deyil”. H.Hacıyev, həm­çinin Bakının sülh danışıqlarının üçtərəfli Brüssel formatını dəstəklədiyini və Tür­kiyənin Qranadada nəzərdə tutulan görüşdə iştirakına qarşı çıxan Fransanın mövqeyini pislədiyini qeyd etmişdi. 

Paris hər vəchlə Ermənistanı, guya, Azərbaycanın ehtimal olunan təcavüzündən müdafiə edəcəyindən, bu məqsədlə İrəvana ən müasir silahları göndərəcəyindən danışır. Bir qədər əvvəl Ermənistana səfər edən Fran­sanın XİN başçısı Ketrin Kolonna “X” plat­formasındakı hesabında Ermənistanla hərbi əməkdaşlığı gücləndirəcəklərini, Yerevana hərbi attaşşe təyin olunacağını, Zəngəzurda konsulluğun açılacağını bildirmişdi. Bəs sı­ravi fransızların Yelisey sarayının Qafqaz si­yasətinə münasibəti necədir? Fransanın BFM TV kanalının sifarişi ilə yerli KİV-lər Parisin Azərbaycanın Qarabağ regionu məsələsində fəaliyyətsizliyi, o cümlədən, erməniləri qoru­malı olduğu ilə bağlı yayılan materiallardan sonra fransızlar arasında rəy sorğusu keçirib­lər. Məlum olub ki, respondentlərin böyük əksəriyyəti – 63 faizi bu məsələyə müdaxilə­nin əleyhinədir. Bəzilərinin isə bölgədə baş verənlərdən xəbəri yoxdur. Rəyi soruşulan­ların 38 faizi sorğuda iştirak etmək istəmə­diyini, 25 faizi isə bu məsələ ilə bağlı fikir bildirməkdə çətinlik çəkdiyini bildirib. Cəmi 6 faiz “yerli əhalini qorumaq”la bağlı Qara­bağa hərbi müdaxilə barədə absurd ideyanı dəstəkləyib.

* * * 

“Köhnə qitə”nin ən böyük dövləti sayılan Fransanın BMT, ATƏT, Avropa İttifaqı kimi qurumların yaranmasında və formalaşmasın­da müstəsna rolunu danmaq olmaz. Amma son otuz ildə rəsmi Parisin əksər liderləri Ermənistan–Azərbaycan münaqişəsinə mü­nasibətdə açıq-aşkar ermənipərəst mövqe sərgiləyiblər. Fəqət onlardan heç biri dip­lomatik qırmızı xətti keçməyib. Emmanuel Makron üçün isə sanki bu xətt mövcud de­yil. O, son çıxışları ilə göstərir ki, Rusiyanı Cənubi Qafqazdan sıxışdırıb çıxarmaq fik­rindədir. Yəni, Paris Rusiyanın Ukraynadakı müharibə nəticəsində zəiflədiyini anlayır və yaranmış “əlverişli məqamdan” maksimum yararlanmağa çalışır. 

E.Makron Qarabağla bağlı qeyri-adekvat bəyanatları ilə həm də ölkəsindəki erməni elektoratın rəğbətini qazanmağa çalışır. Axı Fransada kifayət qədər böyük və güclü er­məni diasporu var. Bu ölkədə, təxminən, 600 min erməni yaşayır və onların seçki prosesinə təsir imkanları var. Makron iqtidarı həm də Afrikada məruz qaldığı siyasi-iqtisadi itkilə­rini Cənubi Qafqazda kompensasiya etməyə cəhd edir. Artıq gizlədilməsi mümkün olma­yan fakt budur ki, Fransanın Afrika qitəsinin ondan çox ölkəsi ilə strateji səviyyədə davam edən münasibətləri Makron hakimiyyətə gəl­dikdən sonra ikitərəfli diplomatik əlaqələrin dondurulmasına qədər pisləşib. Yəqin bunun səbəbini həm tarix, həm də sadə fransızlar ondan soruşacaq. Kənar müşahidəçiyə elə gəlir ki, Ermənistana dayaq durmağı, guya, özünün şərəf məsələsi kimi təqdim edən Fransanın indiki iqtidarı qeyri-ixtiyari özü­nüqoruma instinkti ilə hərəkət edir. 

* * *

Emmanuel Makrona, eləcə də Avropa­nın ermənipərəst digər siyasilərinə “Şalaxo” ilə “Lambada”nı səhv salmamağı məsləhət görərdik. Çünki dünyanın hər bir qitə və re­gionunun özünəməxsus mədəni dəyərləri ol­duğu kimi, onlara riayət etməyənlərə münasi­bətdə xüsusi davranış üsulları da mövcuddur. Cənubi Qafqazın geosiyasi məkanında “afri­kasayağı siyasi “Lambada” oynamağa girişən Makronun Azərbaycanla ultimatum dilində danışmağa çalışması əvvəlcədən uğursuzluğa məhkum nömrədir. Həmin uğursuzluq halqa­larından artıq zəncir əmələ gəlib. Azərbay­cana yuxarıdan-aşağı baxmağa həvəslilərə mükəmməl cavabın ən bariz nümunəsini isə Prezidenti İlham Əliyev sentyabrın 20-də xalqa müraciətində bu sözlərlə nümayiş et­dirdi: “Bizimlə heç kim diktə və ultimatum dilində danışa bilməz!”. 

Ötən əsrdə Yaxın Şərqdən, XXI yüzil­likdə isə Afrikadan məhz etnik soyqırımı, müstəmləkəçilik və irqçilik siyasətinə görə qovulan Fransanın, bu ölkənin ən uğur­suz rəhbəri “titulunu” qazanmış Emmanuel Makronun müxtəlif xalqların, millətlərin, dini konfessiyaların sülh və əmin-amanlıq şəraitində birgə yaşadığı Azərbaycana qarşı milli azlıqların haqlarının təminatı ilə bağlı nəinki tələb irəli sürməyə, ona məsləhət ver­məyə, hətta, bu barədə danışmağa belə ixti­yarı yoxdur.

Rasim MUSABƏYOV,
Milli Məclisin deputatı, politoloq 

Qranada görüşü elə Emmanuel Makronun təşəbbüsü ilə keçirilib. Bu toplantının məqsədinin, nəticəsinin nə olacağını heç özləri də bilmirlər. Son­da heç bir mənaya və qüvvəyə malik olmayan kommünikelər imzalanması ilə tamamlanır. Azərbaycana bu tədbi­rin heç bir aidiyyatı yoxdur. Makrona gəldikdə isə, yuyulmamış çömçə kimi düşüb ortalığa. O, indi heç Fransanın özündə nüfuz sahibi deyil. Afrikadan qovurlar, Parisdə isə üzünə tüpürüb­lər. Bunların əvəzi kimi gəlib Cənubi Qafqazda siyasi xal toplamaq istəyir. Buradan da əli ətəyindən uzun çıxıb getməyə məcbur olacaq. Ümumiyyət­lə, bundan sonra Azərbaycan hökuməti heç bir məsələdə Fransanı özünə yaxın buraxmamalıdır. İspaniyada, yaxud öz ölkəsində nə danışırsa, danışsın, onun dedikləri Bakı üçün mənasızdır. 

Əgər hünəri varsa, getsin bizə qarşı sanksiya qəbul etdirsin. Bunu bacar­maz. Çünki sanksiyaların tətbiqinə heç bir əsas yoxdur. Qəti əminəm ki, bu zaman Makronun itirəcəkləri qazancın­dan qat-qat çox ola bilər. Fransa rəhbəri bunu deməklə, guya, Azərbaycana hə­də-qorxu gəlmək istəyir. Amma bunu elan edə bilməz. Avropa İttifaqının daxilində bir ölkənin təkbaşına hansısa sanksiya tətbiq etmək imkanı yoxdur. Həmin Avropa İttifaqının tərkibində Azərbaycanla yaxın dostluq, əməkdaş­lıq əlaqələrinə malik İtaliya, Bolqarıs­tan, Rumıniya, Macarıstan kimi ölkələr var. Bizdən qaz alan Yunanlıstan belə Parisin cəfəng təklifinə qoşulmayacaq. 

Tofiq ABBASOV,
siyasi şərhçi

Azərbaycan Prezidentinin Qarana­da görüşündə iştirak etməməsi tədbiri şou səviyyəsinə saldı. Bəli, Makron və Şolts orada siyasi oyunbazlıq etdilər. Şarl Mişelin özü də görüş öncəsi iki­başlı açıqlama verdi. Həqiqətən də o görüş Azərbaycan diplomatiyasına la­zım deyildi. Heç nə itirmədik. İndi bizi sanksiya ilə hədələyirlər. Hansı səbəbə görə? Azərbaycan hansı qanunu pozub? Separatizmdən, terrordan, mina təxri­batlarından məgər Ermənistan əziyyət çəkib? Bakı bütün bunlara son qoydu. Ermənilərin Qarabağdan çıxmalarına gəldikdə isə Makron soydaşlarımızın hansı vəziyyətdə qovulduğunu qoy ya­dına salsın. Əsl etnik təmizləmə o vaxt törədilib. O, bu proseslərdən heç də məlumatsız deyil. Bu həqiqətləri Şolts və Şarl Mişel də yaxşı bilirlər. 

Diplomatiyamızın dəst-xətti ondan xəbər verir ki, Azərbaycan düşmənə, bədxahlara, təftiş düşkünlərinə ölkəmi­zi ittiham etməyə şans vermir. Məsuliy­yətsiz ittihamlara, hədə-qorxulara isə layiqincə cavab vermişik, bundan sonra da verəcəyik. Fransa neomüstəmləkə­çilik siyasətini Qafqaza gətirməyə ça­lışır. Bura Afrika deyil. Yeri gəlmişkən, həmin “Köhnə qitə” də səndən üzünü döndərib. Əgər əvvəllər deyilirdisə ki, Cənubi Qafqazda supergüclərin marağı var, indi burada supergücə çevrilmiş Azərbaycan var. 

Azərbaycan sülh danışıqları üçün Brüssel, Moskva, Vaşinqton platfor­malarını özünə uyğun görür. Amma bu prosesdə kənar “subyektlərin” iştirakı yolverilməzdir.

Fərhad MƏMMƏDOV,
politoloq

Fransanın qeyri-konstruktiv bəya­natları, qeyri-sağlam hərəkətləri barədə Bakının rəsmi cavab və şərhləri açıq­landı. Fransa liderinin müəllifi olduğu həmin Anti-Azərbaycan tezisləri, neqa­tiv məqamlar bəyanatda da öz əksini ta­pıb. Toplantının yekununda Emmanuel Makronun söylədikləri açıq-aşkar ya­landır. Rəsmi Bakı Qarabağ ermənilə­rinin qayıtması ilə bağlı öz fikrini bildi­rib, prinsipial mövqeyini ortaya qoyub. Amma düşünürəm ki, Azərbaycanın er­mənipərəst çıxışlara ən düzgün adekvat cavabı Qranada görüşündə iştirakdan imtina etməsi oldu. Bu cavabın konkret və praktiki nəticəsi var. Artıq oktyabrın sonlarında yalnız Şarl Mişelin iştirakı ilə üçrətəfli (Ermənistan – Azərbaycan –Aİ – red.) Brüssel formatının növbəti raundu planlaşdırılır. Bu barədə cənab Prezidentin Almaniya Kansleri ilə ayrı­ca telefon danışığı olub. Yəni, Azərbay­can aydın şəkildə bildirib ki, Fransanın iştirakı olmadan Avropa İtifaqının sülh təşəbbüslərinə müsbət yanaşır. Əgər Avropa İttifaqı geosiyasi gücə çevril­mək iddiasında olan bir siyasi təsisat kimi Cənubi Qafqazda cərəyan edən proseslərdə nizamlayıcı kimi iştirak etmək istəyirsə, bu halda Azərbaycanın ədalətli, beynəlxalq hüquqa və daxili qanunvericiliyə söykənən mövqeiyini mütləq nəzərə almalıdır. Amma bu tə­maslar, təbii ki, Fransasız baş tutacaq. 

İmran BƏDİRXANLI
XQ