Ermənistanda Laçın–Xankəndi yolundakı sərhəddə Azərbaycana məxsus nəzarət-buraxılış məntəqəsinin qurulması ətrafında isteriya davam etməkdədir. Haylar elə vay-şüvən qoparıblar ki, səsləri okeanın o tayınadək gedib çıxır. Amma, hələlik, o tayı bir kənara qoyub, tipik erməni həyasızlığının İrəvan seqmenti üzərində dayanmaq istərdik. 

Bəli, belə görünür ki, sərhəd-buraxılış məntəqəsində yoxlamanın keçirilməsinin əksini tapdığı video görüntülərin yayılma­sı erməni avantüristlərini əməlli-başlı hal­dan çıxarıb. Axı haylar bu vaxtadək belə bir şey görməyiblər. Demək olar, iki yüz ildir o zonada sərhədsiz, istədikləri kimi gəzib, fitnə-fəsad törədiblər. İndi fərqli durum görəndə, şəstlərinə toxunursa– toxunsun!

Əlbəttə, erməni cəmiyyətinin du­rumdan hiddətlənməyə ixtiyarı yoxdur. Normal düşünsələr, anlayarlar ki, belə yanaşma nəinki səmərəsizdir, eyni za­manda mənasızdır, hətta, ziyanlıdır. Digər tərəfdən, kənardan gülüş doğu­rur. Yeri gəlmişkən, erməni mediası gü­lüş səhnələrindən birini yayıb. Yayıb və guya, sərhəd məntəqəsinin qurulmasının qeyri-qanuniliyini “əsaslandırıb”. Təsəv­vür edin, bir erməni vətəndaş gəlib sər­həddən keçir. Azərbaycanın sərhəd xid­mətçiləri onun sənədini yoxlayırlar. Sonra həmin adam durub mediaya açıqlama verir və deyir ki, pasporta möhür vurma­dılar. Hələ bir atmaca da atır. Təxminən belə: necə möhür vursunlar, axı, bunu etmək qanunsuzdur. 

Təbii, indiki durumda Qarabağa gə­liş-gedişin tənzimlənməsi məsələsi bir qədər mübahisəlidir. Amma, heç şübhə­siz, durum tezliklə aradan qalxacaqdır. Hər şeyin öz vaxtı var. Proseslər Qa­rabağdakı Ermənistan vətəndaşlarına onların ölkəmizdə qalma müddətləri ilə bağlı məhdudiyyətlər tətbiq edilməsinə doğru aparır. Məhz belə olduqda hər şey tənzimlənəcəkdir. Bəli, hadisələr əcnə­bilərin Azərbaycanda qalma müddəti ilə bağlı tələblərin oturuşmuş əsaslarının tətbiqinə doğru gedir. 

Ancaq mövcud xüsusdakı ilk tədbir kimi Qarabağ ərazisində daimi qeydiyya­tı olan şəxslərin müəyyənləşdirilməsidir. Hazırkı şərtlər daxilində bu müəyyənləş­dirmə, məhz sərhəddəki nəzarət-buraxı­lış məntəqəsi vasitəsilə reallaşdırıla bilər. Nəzərə alaq ki, oradan keçən şəxslərin hər birinin foto görüntüsü çəkilir, qey­diyyatı aparılır. Bu prosedurun köməyilə zamanla bölgə əhalisi üçün xüsusi qey­diyyat vərəqələri də hazırlana bilər. Yəni, yaxın iki-üç ayın içərisində bunu etmək mümkündür. Beləcə, müvəqqəti qanuni mexanizmlərin dövriyyəyə girmə imkan­ları var. Əlbəttə, bu, yuxarıda haqqında söz açdığımız tam mexanizmin gündəmə gəlməsinə qədər mümkündür. Bir daha deyək ki, tam mexanizmin nədən ibarət olması məlumdur: Ya Azərbaycan vətən­daşlığı, ya da qeyri ölkənin, o cümlədən, Ermənistanın vətəndaşlığı arasında se­çim. 

Sözümüz ondadır ki, Ermənistan cə­miyyətindəki hay-küyün, hazırkı yoxlama prosesini, guya, qanunsuzluq kimi qiy­mətləndirməyin heç bir anlamı yoxdur. Həm də ona görə anlamı yoxdur ki, indi Azərbaycan, hələlik, güzəşt yolu tutur. Təbiidir ki, güzəşt də müəyyən yerə qə­dərdir. Getdikcə hər şey yoluna düşəcək və Ermənistana sərf etməyən reallığı də­yişməyin yalnız bir yolu qalacaq.

Yeri gəlmişkən, Ermənistanda hə­min yol barədə də söz açılır. Mövcud xüsusdakı yanaşmalardan, nisbətən, pozitiv səciyyə daşıyanını diqqətə çatdı­raq. Məsələn, İrəvan Mətbuat Klubunun rəhbəri, ölkənin tanınmış media eks­pertlərindən sayılan Boris Novosardyan özünün facebook səhifəsində maraqlı məqama toxunur. Ekspert-jurnalistin fi­kirləri, müəyyən mənada, erməni cəmiy­yətinin gözünü açmaq məramına xidmət edir. Beləliklə, B.Novosardyan bildirir: “Nə istəməyimizdən asılı olmayaraq, biz bir şeyi aydın başa düşməliyik: Həkəri çayı üzərindəki Azərbaycan nəzarət-bu­raxılış məntəqəsi, yalnız yeni müharibə və ərazilərin bu və ya digər tərəfin xey­rinə dəyişiləcəyi təqdirdə yox olacaq. Ona görə bugünkü səylər onun legitim­liyinə meydan oxumağa deyil, iş rejimi, habelə, yoldan istifadə şərtləri ilə bağlı danışıqlar istiqamətində olmalıdır”. 

Əlbəttə, jurnalist qeyd etdiyi is­tiqamətdə diplomatik fəaliyyətin güclən­dirilməsini və beynəlxalq vasitəçiliyin effektivliyinin artırılmasını da vacib sayır. B.Novosardyanın fikirlərindəki pozitivlik isə budur ki, o, hay-küyün səmərəsizli­yi və mənasızlığı üzərində dayanarkən, həm də konkret reallığı ortaya qoyur. Dolayısı ilə bildirir ki, sərhəd məntəqəsi­nin olmamasını istəyənlər durumu yalnız müharibə ilə dəyişə bilərlər. Bu isə müm­künsüzdür. Çox güman, Novosardyan da mümkünsüzlüyün fərqindədir. Bunu bildiyinə görədir ki, Qarabağa keçid üçün hansısa fövqəladə rejimin tətbiqinə ümid bəsləyir və hesab edir ki, bu, danışıqların köməyilə mümkündür. Başqa nə desin, daş-qalaq edərlər...

Yenə də gələk tipik erməni ambisi­yalarının üzərinə. Axı Ermənistan xarici ölkədir. Heç bir halda onun vətəndaşları üçün Azərbaycana girişdə hər hansı bir əlahiddə qayda-qanun tətbiq edilə bil­məz. Əgər tətbiq ediləcəksə, o zaman, gərək Azərbaycan vətəndaşlarının da Er­mənistanda maneəsiz, yəni pasport nə­zarəti olmadan hərəkətləri təmin edilsin. Bu isə qətiyyən mümkün deyil. Əslində, belə bir gözləntimiz də yoxdur. 

Ancaq gözləntimiz ola bilər. Bir daha bildirək ki, Ermənistanın və erməni cəmiy­yətinin vəziyyətlə barışmaması, Novo­sardyanın söylədiyi kimi, yeni müharibə perspektivi ilə mümkünləşə bilər. O mü­haribə ilə ki, onun baş verəcəyi təqdirdə kimin qalib gələcəyi məlum məsələdir... Ona görə erməni ictimai rəyi sakitləşmə­lidir. Həm də ona görə sakitləşməlidir ki, hazırda sərhəd bizim məqbul saydığımız yerdədir. Ən əsası isə bunu istəməyən­lər üçün yeni sərhəd də müəyyənləşdirə bilərik. Əgər çox arzulasalar.

Ə.RÜSTƏMOV, “Xalq qəzeti”