ABŞ Dövlət Departamentinin yeni təşəbbüsü ilə Bakı və İrəvan arasında Vaşinqtonda baş tutacaq sülh danışıqlarının növbəti raun­dunda bölgədə yaranmış yeni real­lığın nəzərə alınması qaçılmazdır. 

Hər şey əvvəlcədən planlaşdırıldı­ğı kimi gedir. Azərbaycanın Xankəndini Hayastanla birləşdirən Laçın yolunun üzərində quraşdırdığı sərhəd nəzarət-bu­raxılış məntəqəsi bütün beynəlxalq standartlara, sivil qanunların tələblərinə cavab verir. İrəvan nə qədər haray-hə­şir salsa da, yüz ünvana bəyanat-müra­ciətlər göndərsə də, fakt faktlığında qalır, məntəqə də rəsmən öz funksiyasını yük­sək səviyyədə yerinə yetirir. Eynilə bütün demokratik ölkələrdə olduğu kimi. Bunu postdan sosial şəbəkəyə yerləşdirilmiş audio-video çəkilişlərdən də görmək mümkündür.

İrəvanın BMT-nin Təhlükəsizlik Şura­sına, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə müraciətlərinin, Paşinyanın dünya lider­lərinə telefon zənglərinin heç bir faydası olmadı və olmayacaq. Çünki artıq Bakı bu yolla erməni quldur dəstələrini si­lah-sursatla təchiz edən Hayastanın re­vanşist-daşnaklarının sonuncu damarını qırdı. Onların çoxdan düşməyə layiq ol­duqları vəziyyətdən xilas yolunu dənizlə­rin və dağların o üzündə axtarmaları elə Qarabağ iqtisadi rayonumuzdakı sepa­ratçıların daxili məntiqinə tam uyğundur. Amma reallığı olduğu kimi qəbul etmək­dən savayı şansları yoxdur. Udlaqlarında ilişib qalan loxma isə budur: sərhəd şərti olsa da, ona nəzarət real və tamdır! 

Ağ Ev təşəbbüsü ələ almağa çalışır

Əslində Bakı üçün indiki məqamda prioritet məsələ danışıqlar prosesinə kimin dəstək verəcəyindən daha çox, sülhün nahamar yolunun maneələrdən təmizlənməsi və sazişin tez imzalan­masıdır. Azərbaycan üçün ön plandakı məsələ tərəfləri bu hədəfə kimin - şimallı vasitəçininmi, yoxsa okeanın o tayındakı təşəbbüskarınmı tez çatdıracağıdır. Elə ABŞ Dövlət Departamentinin rəhbəri An­toni Blinkenin Prezident İlham Əliyevə te­lefon zənglərinin leytmotivi Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi üzrə danışıqların müqəddəratı olub. Ağ Ev rəsmisi bu xüsusda Vaşinqtonun öz dəstəyini davam etdirəcəyini və sülhün əldə edilməsinin mümkünlüyünə inandı­ğını deyib. 

Aydın məsələdir ki, Blinken telefon söhbətində Azərbaycanın sərhəddə nə­zarət-buraxılış məntəqəsini qurmasına da toxunub. Bu məsələyə dair dövlət başçımız Bakının kifayət qədər qəti və birmənalı mövqeyini Ağ Ev rəsmisinin nəzərinə çatdırıb: “Bu məntəqənin qu­rulması Azərbaycanın suveren hüquqları çərçivəsində və bütün beynəlxalq qayda­lara uyğun olaraq təmin edilib. Məqsəd hərəkətin məhdudlaşdırılması deyil, ək­sinə, nəzarətin təmin edilməsidir və artıq bu məntəqə vasitəsilə gediş-gəliş həyata keçirilir”.

Yəni, bu məsələdə hər şey aşkar və konkretdir. Rəsmi Bakı dünyanın su­pergücünün baş diplomatına anladıb ki, Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni əhalisinin hüquqları Azərbaycan Kons­titusiyası və ölkəmizin tərəfdar çıxdığı beynəlxalq sənədlər çərçivəsində təmin olunacaq. 

Paşinyan yenə “nala-mıxa vurur”

Həmin gün Antoni Blinkenin Ermə­nistanın baş naziri Nikol Paşinyanla te­lefon danışığının əsas mövzusu bölgə­də yaranmış hərbi-siyasi və humanitar vəziyyət olub. Hayastan rəhbəri Ağ Evin Dövlət katibinə “Azərbaycan tərəfinin Laçın yolunda, sərhəddə atdığı addımla­rın “Dağlıq Qarabağda” etnik təmizləmə siyasətini ardıcıl reallaşdırmağa he­sablandığı” ilə bağlı şikayətlənib. Onun bitib-tükənməyən şikayətlərinin dinlə­nib-dinlənilməyəcəyini deyə bilmərik, amma Bakının haqlı və tutarlı arqument­ləri Blinkenin vasitəçiliyi ilə Vaşinqtonda iki ölkənin xarici işlər nazirləri – Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyanın görüşün­də müzakirə mövzusudur. Bu görüş həm də Ermənıstan və Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşmasına dair ra­zılaşma üzrə danışıqların növbəti raundu kimi təqdim edilir. Əslində, Azərbaycan daim ikitərəfli dialoqu və sülh gündəliyini dəstəkləyib. İrəvanla sülh müqaviləsinin mətni üzrə danışıqlara başlamağın və ikitərəfli münasibətlərin normallaşdırıl­masının təşəbbüskarı kimi məhz Azər­baycan çıxış edib. İki ay bundan əvvəl isə beynəlxalq hüququn norma və prin­siplərinə uyğun olaraq sülh müqaviləsi­nin 5 prinsipə əsaslanan variantını qarşı tərəfə təklif edib. Bakının bu təklifinə hələ də cavab yoxdur. 

İrəvan növbəti işarəni şimaldan gözləyir

Üçtərəfli Vaşinqton görüşünün ardın­ca tərəflərin Moskvaya səfəri gözlənilir. Bu barədə Rusiya XİN rəsmi məlumat yayıb, tərəflərə dəvətlər də çatdırılıb. Va­sitəçi ölkə missiyasını boynuna götürən, sülhməramlı kontingentinin komandanı­nı dəyişən Kremlin bu təşəbbüsü başa­düşüləndir. Amma Moskvanın suveren ərazimizdə sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqimizi qurmağımızdan məmnun qalmadığı aşkar hiss olunmaqdadır. Yəni, onun nəzərində “Azərbaycan sər­hədə nəzarət edənlərə nəzarəti həyata keçirir”. İndi Rusiyanın bölgədə qüvvələr balansını öz xeyrinə dəyişməkdən ötrü təkbaşına, yoxsa İrəvanla əlbir olaraq hərəkət edəcəyi bizim üçün çox vacibdir. Əlbəttə, separatçıların, silahlı quldurların əsirinə çevrilən Qarabağın erməni əha­lisinin bu gün öz iradələrini qorxmadan ifadə edəcəyini düşünmək absurddur. Azərbaycan Laçın–Xankəndi yolunun başlanğıcında sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsini qurmaqla Qarabağı cinayət­kar elementlərdən və qeyri-qanuni silahlı qruplardan təmizləyəcək, erməni əha­lisini separatçıların girovluğundan qur­taracaq. Bununla da ölkəmizin bərabər­hüquqlu vətəndaşı kimi onların hüquq və təhlükəsizliyini təmin edəcək. Daha Ha­yastandakı daşnak tör-töküntüsü Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdiril­diyi və nəzarət etdiyi bölgədə özünün se­paratçı, terrorçu fəaliyyətini davam etdirə bilməyəcək. Ən azı ona görə ki, buyruğu haradan almalarından, hansı istiqamətdə hərəkət edəcəklərindən asılı olmayaraq, mütləq gəlib Azərbaycan DSX-nın Laçın yolundakı sərhəd-buraxılış məntəqəsin­dən keçəcəklər. Burada isə onlar sadəcə saxta sənədləri ilə bağlı deyil, həmçinin cinayətkar əməllərinə görə suallara ca­vab verməli olacaqlar. 

Fikrət SADIQOV,
politoloq 

Bəli, şərti sərhəddə nəzarət-ke­çid məntəqəsinin qurulması onlar üçün gözlənilməz addım idi. Ola bilsin ki, ermənilər heç buna hazır deyildilər. Dövlət başçımız bunu dəfələrlə deyirdi və Azərbaycanın öz təhlükəsizliyini təmin etməyə qadir dövlət olduğunu bəyan et­mişdi. Bütün addımlarımızı da buna görə atacağıq. Hansısa xarici ölkənin respublikamızın daxilində baş verən hadisəyə hansı formada yanaşması bizi nə maraqlandırır, nə də narahat edir. Eyni zaman­da, bəzi dövlətlərin bəyanatları da səsləndi. Misal üçün, ABŞ Dövlət Departamentinin açıqlamasını çox diqqətlə oxudum. Orada elə də sərt ifadələrə rast gəlmədim. Sadəcə narahatlıq bildirilirdi. 

Yəni, Vaşinqtonun vasitəçilik rolunun artması, tərəflərin danı­şıqlar masasında bir araya gəlmə­si üçün təşəbbüslərin artması ilə bağlı fikirlər yer alırdı. Tərəflər bir dəfə ABŞ-da belə bir görüşə dəvət edilmişdilər. 

Ümumən, məsələyə sağlam düşüncə ilə yanaşmaq o deməkdir ki, bəzi siyasi dairələr Azərbayca­nın öz suveren ərazisində lazım bil­diyi addımları atdığını başa düşür və onun bədnam qonşuları kimi, başqasının torpağında gözü olma­dığını da anlayır. Laçın yolunda sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqə­mizin yaradılması tam mənada heç kəsə, heç bir tərəfə zərbə vurmur, yalnız dövlətimizin təhlükəsizliyinə və maraqlarına xidmət edir. 

İmran BƏDİRXANLI, “Xalq qəzeti”