Aprelin 30-da ABŞ-ın Dövlət katibi Antoni Blinken Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə zəng edib. Telefon danışığında başlıca mövzu Bakı–İrəvan münasibətlərinin normallaşması olub. Cənab Blinken sülh müqaviləsi üzrə danışıqların əhəmiyyətini vurğulayıb, bu xüsusda ABŞ-ın dəstəyinin davam edəcəyini bildirib. Dövlət katibi, həmçinin, sülhün əldə olunmasının mümkünlüyünə inandığını deyib. 

Əlbəttə, Birləşmiş Ştatların ali rəs­misinin Vaşinqtonun Cənubi Qafqazda əmin-amanlığın təminatında marağını ortaya qoyması son dərəcə vacibdir. Yeri gəlmişkən, 2023-cü il başlayandan bu maraq üçüncü dəfədir ki, gündəmə gəl­məkdədir. Nəzərə alaq ki, A.Blinken bu il yanvarın 23-də və martın 21-də də döv­lətimizin başçısına zəng etmişdi. Aprelin 30-dakı zəng isə sayca üçüncü idi. 

Prezident İlham Əliyev telefon danışı­ğı zamanı, öz növbəsində, ölkəmizin sülh gündəliyini diqqətə çatdırıb. Dövlətimizin başçısı vurğulayıb ki, Ermənistanla sülh danışıqlarına başlamağın və münasibət­lərin normallaşdırılmasının təşəbbüskarı məhz Azərbaycan olub. Bakı bunun üçün İrəvana beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə uyğun beş prinsip təklif edib. 

Qeyd edək ki, dövlətimizin başçısı­nın ölkəmizin Ermənistanla sülh üçün təşəbbüskar qismində çıxış etməsini qa­bartması adi məsələ deyil. Azərbaycan Prezidenti, faktiki olaraq, İrəvanın sülhə etinasız yanaşan tərəf olduğunu vurğu­layıb və bu yanaşmanın Vaşinqton tərə­findən nəzərə alınmasının vacibliyini önə çəkib. Cənab İlham Əliyev diqqəti həm də ona yönəldib ki, beynəlxalq oyunçu­lar, maraqlı tərəflər bölgədə firavanlıq istəyirlərsə, mütləq qaydada Ermənista­nı yola gətirməlidirlər. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycanın Xarici İşlər naziri Ceyhun Bayramov mayın 1-də özünün ermənis­tanlı həmkarı Ararat Mirzoyanla ABŞ-da­kı görüşündən öncəki açıqlamasında İrəvanın danışıqlar masası arxasında əy­ləşməsinə kömək göstərdiyi üçün Birləş­miş Ştatlara təşəkkürünü bildirib. Deməli, Ermənistan bunu etmək istəmirmiş... 

Onu da diqqətə çatdıraq ki, A.Blin­ken aprelin 30-dakı telefon zəngi zama­nı Azərbaycan-Ermənistan sərhədində nəzarət-buraxılış məntəqəsinin qurul­masına da toxunub. Deməli, Vaşinqton İrəvanın, ermənipərəst dairələrin həmin məntəqə ilə bağlı qaldırdıqları ajiotajı nəzərə alıb və məsələyə yer verib. 

Əlbəttə, bu yanaşma heç də o demək deyil ki, Ağ Ev mövcud xüsusda ölkəmizə hər hansı təzyiqin göstərilməsinin tərəf­darıdır. Blinkenin mövzuya toxunması, İrəvanın maraqlarının ifadəsindən irəli gələn məqamın yalnız qabardılmasıdır. Ermənistan anlamalıdır ki, həm Vaşinqto­nun, həm də bölgədə maraqlı olan digər qlobal aktorların onun üçün edə biləcəyi təkcə budur. Yəni, sözdə ötəri dəstək. Təxminən belə: biz öz növbəmizdə de­dik, alınmadı...

Digər tərəfdən, Blinkenin Laçın–Xankəndi yolunda Azərbaycana məxsus sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsinin qurulmasına dair məsələni gündəmə gətirməsi müsbət qiymətləndirilə bilər. O anlamda ki, bunun qarşılığı olaraq, Bakı­nın dəfələrlə vurğuladığı mövqe bir daha səslənir. Nəticə etibarilə bu baxış bucağı daha da möhkəmlənir. Dünya ictimaiyyə­ti, qeyri-ixtiyari olaraq, vəziyyətlə tanış olur. Vəziyyətlə tanışlıq isə Azərbaycanı bir daha haqlı tərəf kimi göstərir. 

Telefon danışığından da göründüyü kimi, Azərbaycan Prezidenti Blinkenin qaldırdığı məsələ ilə bağlı fikirlərini bildi­rib. Dövlətimizin başçısı "Laçın" sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsinin qurul­masının Azərbaycanın suveren hüquq­ları çərçivəsində və bütün beynəlxalq qaydalara uyğun olaraq, təmin edildiyini vurğulayıb. Bu, bir daha ölkəmizin möv­cud xüsusdakı prinsipiallığının göstəricisi kimi diqqət çəkir. 

Onu da deyək ki, erməni cəmiyyəti məhz bu telefon danışığından sonra sər­həd məntəqəsi ətrafında mənasız ritori­kanı kənara qoymalı və gələcəyə baxma­lıdır. Ermənistanın hakim siyasi dairələri, dünya erməniləri və ermənipərəstlər anlamalıdırlar ki, tələbləri, əslində isə avantürist baxışları ABŞ Dövlət Depar­tamentinin rəhbəri kimi nüfuz sahibi olan şəxs tərəfindən gündəmə gətirilsə də buna qarşı Azərbaycan tərəfindən İlham Əliyevin şəxsində tutarlı əks mövqe orta­ya qoyulursa və bu, qəbul edilirsə, demə­li, qatar artıq gedib, onun arxasınca bax­mağa dəyməz. 

Bəli, “Azərbaycan” qatarı hərəkətdə­dir və ölkəmizin Prezidenti də vurğulayıb ki, sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqə­sinin qurulmasında məqsəd hərəkətin məhdudlaşdırılması deyil, əksinə, nə­zarətin təmin olunmasıdır və artıq bu məntəqə vasitəsilə gediş-gəliş həyata keçirilir. Yəni, Qarabağ erməniləri rahat­ca o yoldan hərəkət edə bilərlər. 

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan Prezidenti ilə Birləşmiş Ştatların rəs­misi arasındakı telefon danışığı zama­nı diqqət çəkən bir məqam da var. Bu, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində ya­şayan erməni əhalisi ilə bağlıdır. Telefon təmasında onların hüquqlarının Azərbay­can Konstitusiyası və ölkəmizin tərəfdar çıxdığı beynəlxalq sənədlər çərçivəsində təmin olunacağı qeyd edilib. 

Bunun vurğulanması da Bakının Qa­rabağ erməniləri ilə əlaqədar məsələdəki prinsipiallığının göstəricisidir. Yəni, heç bir halda ikincilər üçün hər hansı əlahiddə yanaşmadan söhbət gedə bilməz. Bölgə­nin erməni əhalisi Azərbaycan vətənda­şıdır və vətəndaşlığı qəbul edib yaşamaq da, qəbul etməyib ərazini tərk etmək də həmin əhalinin öz istəyinə bağlıdır. 

***

Cənab İlham Əliyevlə Antoni Blinken arasında 2023-cü ilin əvvəlindən bəri sayca üçüncü telefon danışığının gerçək­ləşməsinə diqqət yetirərkən, onu da vur­ğulamalıyıq ki, istər aprelin 30-da, istər martın 21-də, istərsə də yanvarın 23-dəki təmas bir sıra cəhətləri üzə çıxarır. Üzə­rində dayanılmalı olan ilk cəhət isə budur ki, hər telefon danışığında müzakirəyə çıxarılmış məsələlər sonradan bölgənin ictimai rəyində Azərbaycanın mövqeyi kimi oturuşmuş status qazanır. 

Məsələn, Ermənistan azərbaycan­lı fəalların və qeyri-hökumət təşkilatları təmsilçilərinin ötən il dekabrın 12-dən Laçın–Xankəndi yolunda başladıqları ak­siyanı Qarabağın blokadası kimi təqdim edirdi. Yanvarın 23-dəki telefon danışığı zamanı dövlətimizin başçısı bunun belə olmadığını vurğulamış və konkret faktlar gətirərək, blokada məntiqinin keçərsizli­yini əsaslandırmışdı. Nəzərə alsaq ki, o telefon təması zamanı başlıca prioritet Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi olmuşdu, deməli, sözügedən blokada ritorikası sülhə maneçilik törəfən faktor olaraq təsbit edilmişdi. Və demə­li, İrəvanın, öz aləmində, guya, Bakıya qarşı əldə etdiyi təsir və təzyiq rıçaqının əhəmiyyəti qalmamışdı. 

Dövlətimizin başçısı Blinkenlə yan­varın 23-dəki telefon danışığında onu da diqqətə çatdırmışdı ki, Rusiya sülh­məramlılarının müvəqqəti yerləşdirildiyi Azərbaycan ərazilərində ölkəmizin fay­dalı qazıntı yataqlarının qanunsuz istis­marı dayandırılmalı və həmin ərazidə Bakının daimi monitorinq və təftiş apar­maq imkanı təmin edilməlidir. Hələlik bu tələb yerinə yetirilməyib. Digər tərəfdən, Prezident İlham Əliyev Ermənistan tərə­findən 2021-ci ilin istehsalı olan minaların qanunsuz olaraq Laçın yolundan istifadə edilərək daşındığını Blinkenin diqqətinə çatdırmışdı ki, sonrakı zaman kəsiyində biz bu daşınmaların intensivliyinin artdı­ğını, mövcud istiqamətdə torpaq yollar­dan istifadəni gördük. 

Deməli, ABŞ-ın Dövlət katibi tərəfin­dən edilmiş zəngin məğzində dayanan sülh prosesi və normallaşma ideyası­na xilaf çıxan Ermənistandır. Yanvarın 23-dəki telefon təması ilə bağlı bir xarak­terik məqam var ki, o da İrəvan ilə Bakı arasında imzalanacaq sülh müqaviləsi­nin beynəlxalq hüququn norma və prin­siplərinə uyğun, Azərbaycanın təqdim etdiyi beş prinsip əsasında baş tutuma­sının vurğulanmasıdır. Diqqət yetirsək, bunu ölkəmizin rəhbəri aprelin 30-dakı təmasın gedişində də diqqətə çatdırıb. Əvvəldə bu barədə söz açdıq.

Cənab Blinkenlə Prezident İlham Əliyev arasında 2023-cü il martın 21-də baş tutmuş telefon danışığının məzmu­nuna nəzər salaq. Burada da başlıca müzakirə mövzusu Laçın–Xankəndi yo­lundakı aksiyadır. Ancaq bir xarakterik məqam var. Əgər yanvarın 23-dəki zəng zamanı aksiya nəticəsində yolun bağlan­masının blokada məntiqi vurğulanırdısa və bu xüsusda Azərbaycan lideri əks arqumentlər irəli sürüb torpaqlarımızın minalanmasından söz açırdısa, martın 21-də cənab İlham Əliyev bildirmişdi ki, Ermənistan Laçın yoluna köməkçi yoldan istifadə edərək, Rusiya sülhməramlıları­nın müvəqqəti yerləşdirildiyi ərazilərimiz­də qanunsuz hərbi daşımalar gerçəkləş­dirir, şəxsi heyətin rotasiyasını həyata keçirir. Ermənistan silahlı qüvvələrinin 10 minə yaxın hərbçisinin hələ də Azərbay­can ərazisində olmasının ciddi narahat­lıq doğurduğunu vurğulayan dövlətimi­zin başçısı ən vacib məsələnin üzərinə gəlmişdi. Prezident bütün bunlara görə Azərbaycanın Laçın yolunun Ermənis­tanla sərhədinin son nöqtəsində sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsinin yaradıl­masının labüdlüyünü dilə gətirmişdi.

***

Bəli, artıq dövlət başçımızın haqqında söz açdığı məntəqə fəaliyyətdədir. Son­da isə bir daha bildirək ki, Azərbaycan öz məqsədinə doğru inamla addımlamaq­dadır. Dəfələrlə bəyan edilmiş və Cənubi Qafqazda sülhü hədəf seçən bu məqsəd tam ədalətlidir. Prezident İlham Əliyev isə ədalətin diplomatik müstəvidəki carçısıdır. ABŞ-ın Dövlət katibi ilə əvvəlki təmaslar kimi, aprelin 30-dakı telefon danışığı da onu göstərdi ki, ölkəmiz özünün prinsipial xəttinə sadiqdir və heç bir halda yolundan dönməyəcəkdir. Bunu isə Ermənistanın siyasi rəhbərliyi, ümumən, erməni cəmiy­yəti dərindən anlamalıdır. 

Ə.CAHANGİROĞLU, “Xalq qəzeti”