Məsələn, dinamik inkişaf edən güclü iqtisadiyyata malik, bir sıra sənaye və texnoloji sektorlarda öndə gedən döv­lətlər – Yaponiya, Almaniya, Hindistan, Türkiyə, Pakistan, Braziliya kimi ölkələr TŞ-nin daimi üzvlüyündən kənardadır. 55 müstəqil dövlətin yerləşdiyi Afrika qitəsindən heç bir ölkə TŞ-nin dai­mi üzvü deyil. Üzvlərinin sayına görə BMT-dən sonra ən böyük təşkilat olan Qoşulmama Hərəkatının son illərdə xü­susi çəkisi durmadan artan Türk Döv­lətləri Təşkilatı ölkələrinin TŞ-də dai­mi üzv kimi təmsil olunmaları əvvəldə haqqında söz açdığımız qüvvələr nis­bətinin nəzərə alınması və ədalətli təm­silçilik meyarlarının gözlənilməsi nöqte­yi-nəzərdən aktualdır. 

BMT sistemində islahatların aparıl­ması, onun Təhlükəsizlik Şurasının tər­kibinin genişləndirilməsi məsələsi Tür­kiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən mütəmadi olaraq qaldırılır və buna nail olunması istiqamətində prak­tik fəaliyyət göstərilir. Prezident İlham Əliyev dünən Bakıda Qoşulmama Hərə­katının COVID-19-a qarşı mübarizə üzrə Təmas Qrupunun Zirvə görüşün­dəki çıxışında da bu məsələyə toxundu. Haqlı olaraq bildirdi ki, BMT Təhlükə­sizlik Şurası keçmişi xatırladır və indi­ki reallığı əks etdirmir: “Təhlükəsizlik Şurasının tərkibi genişləndirilməlidir ki, orada daha çox ölkə təmsil olunsun və coğrafi baxımdan daha ədalətli olsun”.

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan hələ 2013-cü ildə BMT Baş Assambleyasının 74-cü Baş Assamb­leyasında çıxışı zamanı TŞ-dəki ədalət­sizliyi tənqid edərək “Dünya beşdən bö­yükdür!” demişdi.

Daha sonra bu ifadə siyasətçilərin, siyasətşünasların və beynəlxalq hüquq üzrə mütəxəssislərin əsas tezislərindən biri oldu. BMT-nin sabiq Baş katibi Pan Gi Mun vaxtilə bununla bağlı qeyd et­mişdi ki, təşkilatda zəruri islahatlar apa­rılmasının vaxtı çatıb. Amma, hələlik, bu işdə, konsensus əldə etmək mümkün olmayıb.

Göründüyü kimi, Azərbaycanın mövqeyi geniş beynəlxalq dəstək tapır. Qoşulmama Hərəkatına sədrlik edən ölkə kimi respublikamız BMT TŞ-da QH-yə bir daimi yerin verilməsi təşəb­büsü ilə çıxış edir. Prezident İlham Əli­yev qaldırdığı təşəbbüsə sistematiklik gətirərək bildirir ki, Qoşulmama Hərə­katına sədrlik edən ölkə növbəli şəkildə bu yerə sahib olmalıdır: “Mən Qoşulma­ma Hərəkatına üzv ölkələri bu məsələ ilə bağlı məsləhətləşmələrə başlamağa və öz fikirlərini BMT-nin müvafiq komitə­sinə təqdim etməyə çağırıram. Biz Təh­lükəsizlik Şurasında Afrikaya da daimi yerlərin verilməsi fikrini dəstəkləyirik”. Zənnimizcə, cənab İlham Əliyevin bu fikri Azərbaycanın dünyada gedən pro­seslərə ədalətli yanaşmasının daha bir parlaq göstəricisidir.

Fərhad Məmmədov, politoloq:

Artıq neçə illərdir ki, BMT-də is­lahatların aparılması məsələsi gün­dəmdədir. Təhlükəsizlik Şurasında veto hüququna malik dövlətlər bu hüquqdan məhrum olmaq istəmirlər. Eyni zamanda Təhlükəsizlik Şurası­nın daimi üzvlərinin sayının artırıl­ması, amma onlara veto hüququnun verilməməsi kimi fərqli yanaşmalar da var. Bütün bu proseslər Rusiya–Qərb, həmçinin Çin–ABŞ ziddiy­yətləri fonunda baş verir. Ona görə də BMT-nin öz funksiyasını yerinə yetirməməsi məsələsi belə təşəb­büslərin yaranmasına gətirib çıxarır. Azərbaycan da, öz növbəsində, qlo­bal səviyyədə iki böyük platformada təmsil olunur. Bu, üzvlərinin sayına görə BMT-dən sonra ikinci təşkilat olan Qoşulmama Hərəkatı və dünya üzrə yüz milyonlarla insanı özündə birləşdirən İslam Əməkdaşlıq Təş­kilatıdır. Azərbaycanın təklifi bundan ibarətdir ki, bu iki böyük təşkilatın hərəsinə bir daimi üzvlük üçün yer verilsin. Təklifdə hansı ölkənin BMT TŞ-də veto hüquqlu üzv olacağını bu təşkilatların hər birinin özünün müəyyən etməsi nəzərdə tutulur.

Səxavət HƏMID, “Xalq qəzeti”