Müsavat TV və Səs TV haker hücumuna məruz qalıb. Media orqanlarının emailləri ələ keçirilib, bazaları silinib. Azərbaycan Mətbuat Şurası buna görə bəyanatla çıxış edib. Şura ciddi narahatlığını ifadə etdiyi bəyanatında hadisənin, demək olar, eyni vaxtda baş verməsinə diqqət çəkərək, belə qənaətə gəlib ki, ölkəmizin digər aparıcı kütləvi informasiya vasitələri də oxşar xoşagəlməz aqibətlə üzləşə bilər. 

Mətbuat Şurası bəyanatında baş vermiş hadisənin kiber hücumlara qarşı mübarizəyə ciddi yanaşmağı aktuallaşdırdığını vurğulayıb: “Hadisə, eyni zamanda, kiber təhlükəsizliyin təminatına yönələn məqsədyönlü, ardıcıl və təxirəsalınmaz tədbirlərin görülməsi, hazırda həyata keçirlən işlərin gücləndirilməsi zərurətini doğurmaqdadır. Yalnız adını çəkdiyimiz media orqanlarının deyil, ümumilikdə, milli resurslarımızın bazalarının qorunması, həm də ölkəmizin informasiya təhlükəsizliyinin mühüm komponentidir”. 

Şura baş vermiş hadisə ilə bağlı aidiy­yatı dövlət orqanlarını həssas yanaşmağa, onun araşdırılması, tez bir zamanda hüquqi qiymətin verilməsi, müqəssirlərin tapılaraq məsuliyyətətə cəlb edilməsi ilə bağlı operativ tədbirlər həyata keçirməyə çağırış edib. Bu çağırış, həmçinin müvafiq strukturların digər media orqanlarımızın da eyni xoşagəlməz hal­larla üzləşməmələri üçün tədbirlər görməsinə yönəlib. 

Bəyanatdan aydın olur ki, Mətbuat Şura­sı belə mənfi təmayüllərin təkrarlanmaması üçün media orqanlarımızın öz bazalarını mil­li resurslarda yerləşdirmələrini zəruri sayır. “Ötən illərin də təcrübəsi bu baxımdan xarici ölkələrdəki xidmətlərdən istifadənin kifayət qədər effektiv olmadığını, maksimum təh­lükəsizliyə zəmanət vermədiyini söyləməyə əsas verir. Mətbuat Şurası ölkəmizin aparıcı media qurumlarını bunu nəzərə almağa, möv­cud istiqamətdə fərdi tədbirlər görməyə çağı­rır”, – deyə bəyanatda vurğulanıb. 

***

Qeyd edək ki, baş vermiş hadisə ölkə­mizin informasiya təhlükəsizliyi məsələsini aktuallaşdırmaqdadır. Nəzərə alaq ki, Mü­savat TV və Səs TV Azərbaycanın kifayət qədər populyar media vasitələrindəndir və onların ictimai rəyin formalaşmasına təsirləri var. Deməli, hücum məqsədlidir. Düşünmək mümkündür ki, baş vermiş hadisə terrordur. Əlbəttə, burada siyasi motivlər də axtarmaq mümkündür. Nəzərə alaq ki, son yarım ildə Azərbaycanın media seqmenti İranla bağlı kifayət qədər kəskin ritorikaya üstünlük ve­rir. Üstəlik, hadisədə Ermənistanın, Qərbin müəyyən dairələrinin “fəaliyyət” izləri üzə­rində də dayanmaq olar. Əlbəttə, bunlar eh­timallardır. Ümid edirik ki, hüquq-mühafizə orqanları məsələyə ciddi yanaşıb əsl həqiqət­ləri üzə çıxaracaqlar. 

***

Bəli, dediyimiz kimi, baş vermiş hadisə ölkəmizin milli təhlükəsizliyinin mühüm seq­menti sayılan informasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələləri aktuallaşdırmaqdadır. Azər­baycan qanunvericiliyi buna diqqət yetirir. Amma...

Qanunvericilik sırf informasiya təhlükə­sizliyinə ayrıca yanaşmır. Məsələn, “İnfor­masiya, informasiyalaşdırma və informasiya­nın mühafizəsi haqqında” 1998-ci ildə qəbul edilmiş qanunda “Kritik informasiya infrast­rukturunun təhlükəsizliyi” məsələsi yer alır. Sənədin bununla bağlı ayrı-ayrı müddəaların­da “kritik informasiya infrastrukturunun təh­lükəsizliyinin təmin edilməsi qaydası”, “kritik informasiya infrastrukturu obyektləri”, “kritik informasiya infrastrukturunun informasiya təhlükəsizliyini idarəetmə sistemi” və sair məqamlar var. Bundan başqa, həmin sənəddə informasiyanın mühafizəsinə dair məsələlər də nəzərdə tutulub ki, bura informasiya eh­tiyatları və prosesləri sahəsində mühafizənin məqsədləri, informasiyanın mühafizəsinin təşkili, mövcud sahədəki subyektlərin hüquq və vəzifələri, informasiyalaşdırma mühitində onların hüquqlarının müdafiəsi kimi müddəa­lar daxildir. 

***

Ancaq bütün bunlar, eləcə də digər hüquqi sənədlərdəki ayrı-ayrı məqamlar problemə kompleks yox, daha çox texniki yanaşmanın göstəriciləri olaraq meydana çıxır. Məsələyə ideoloji müstəvidən baxışa gəlincə, ölkə Pre­zidentinin 23 may 2007-ci il tarixli 2198 nöm­rəli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş Azərbaycanın Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Kon­sepsiyasına diqqət yetirə bilərik. Şübhəsiz, sənəd kifayət qədər əhatəlidir və orada milli təhlükəsizliklə bağlı məsələlər dolğun şəkildə əksini tapıb. 

Ümumən, konsepsiyaya diqqət yetirərkən, oradakı ayrı-ayrı müddəaları informasiya mü­hitinə də, belə demək mümkünsə, interpreta­siya etmək mümkündür. Yəni, indiki halda informasiya təhlükəsizliyinə yanaşma yalnız ümumi təhlükəsizliyik mühitinin obyektiv durumu olaraq meydana çıxa bilər. Məsələn, deyilə bilər ki, konsepsiyadakı “dünya azər­baycanlılarının bölüşdüyü dəyərlərə əsasla­nan milli özünəməxsusluğun və həmrəyliyin möhkəmləndirilməsi” özündə həm də prose­sin informasiya tərəflərini əhatə edir. Bunda mövzumuz baxımından konkretlik varmı?..

Mövzunu bir qədər də dərinləşdirərək, sənədin “Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizliyinə təhdidlər” müddəasına nəzər salaq. Adından da göründüyü kimi, söhbət milli təhlükəsiz­liyə təhdidlərdən gedir. Bu sı­rada Azərbaycanın müstəqilli­yi, suverenliyi, ərazi bütövlüyü və konstitusiya quruluşu əley­hinə qəsdlər, qanunun aliliyinə nail olunması, ictimai asayişin qorunması, insan hüquq və əsas azadlıqlarının müdafiəsi sahəsində dövlət funksiyalarını yerinə yetirməyə qarşı fəaliy­yət, separatçılıq, etnik, siyasi və dini ekstremizm, həmçinin terrorçuluq və kütləvi qırğın silahlarının ya­yılması, regional münaqişələr və transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq, ölkəmizin enerji infrastrukturuna qarşı fəaliyyət, peşəkar in­san ehtiyatlarının çatışmazlığı, regional hər­biləşdirmə, ekoloji problemlər və s. sadalanır. Yəqin, diqqətli oxucularımız nəzər yetirərlər ki, konsepsiyada milli təhlükəsizliyimizə təh­did olaraq sırf informasiya təhlükəsizliyinə təhdid təsbit edilməyib. 

Əlbəttə, sözügedən sənədin “Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizlik siyasəti­nin əsas istiqamətləri” adlı 4-cü maddəsində, konkret olaraq, “Təhlükəsizliyin daxili siyasət vasitələri ilə təmin edilməsi” hissəsində “in­formasiya təhlükəsizliyi siyasəti”ndən bəhs olunur. Bildirilir ki, ölkəmizin informasiya təhlükəsizliyi siyasəti dövlət, ictimai və fər­di informasiya ehtiyatlarının qorunmasından, informasiya sahəsində milli maraqların mü­dafiəsinə yönəlmiş tədbirlər kompleksinin həyata keçirilməsindən ibarətdir. Burada, Azərbaycanın informasiya sahəsində milli təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün ölkə­də informasiyanın, dövlət informasiya ehti­yatlarının müdafiəsi sahəsində milli sistem və informasiya infrastrukturunun inkişaf et­dirilməsindən və möhkəmləndirilməsindən, dövlət orqanları və vəzifəli şəxslər tərəfindən qərarların qəbul edilməsinin informasiya tə­minatının həyata keçirilməsindən, məxfi in­formasiyanın mühafizəsinin koordinasiyasın­dan və digər məqamlardan söz açılır. 

***

Gələk 29 iyun 2004-cü ildə qəbul edilmiş “Milli təhlükəsizlik haqqında” Qanuna. Qa­nunun 20-ci maddəsi bilavasitə informasiya sahəsində milli təhlükəsizliyin təmin olun­ması ilə bağlıdır. Burada informasiya sahə­sində milli təhlükəsizliyin təminatının dövlət, ictimai və fərdi informasiya ehtiyatlarının qorunmasından, informasiya sahəsində milli maraqların müdafiəsinə yönəlmiş tədbirlərin kompleksinin həyata keçirilməsindən ibarət olduğu önə çəkilir. Eyni zamanda, həmin maddədə digər təbirlərlə yanaşı, ölkəmizin informasiya sahəsində milli təhlükəsizliyinin naminə dövlət sirlərinin qorunmasının hüquqi mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi, o cüm­lədən, kibercinayətlərə qarşı mübarizə, infor­masiya təhlükəsizliyinin və azadlığının təmin olunması vurğulanır. 

***

Təbii, bütün bunlar informasiya təhlükə­sizliyinin ayrı-ayrı elementləri barədə təsəv­vür formalaşdırmaq baxımından mühüm əhə­miyyətə malikdir. Ancaq məsələyə belə baxış yetərlidirmi? Hər halda, informasiya təhlükə­sizliyi özü kifayət qədər böyük anlayışdır. Bu, öz yerində. Nəzərə alaq ki, informasiya təh­lükəsizliyinin təminatındakı metodlar, milli təhlükəsizliyin təminatındakı forma və üsul­lardan fərqlidir. 

Digər tərəfdən, informasiya texnologi­yalarının vüsət aldığı, sosial şəbəkələrin in­sanların həyatlarına daha çox daxil olduğu hazırkı dövrdə həm informasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı alətlər genişlənib, həm də bu müstə­vidəki təhdidlərin arealı. Deməli, ortaya daha fundamental yanaşma zərurəti çıxır ki, bu da informasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı ayrıca konsepsiyanın, yaxud başqa bu ağırlığı vurğu­layan sənədin qəbulunu, bir növ, sosial sifa­rişə çevirməkdədir.

Həm də ona görə ki, kiber cinayətkarlıq və digər bu kimi hallar artıb. Üstəlik, bey­nəlxalq təhdidlər özünü daha çox informa­siya müstəvisində göstərməkdədir. Qlobal müharibələr artıq aparılma forma və üsulla­rını dəyişib. Çox zaman düşmən informasiya cəbhəsində fəallıq göstərir. Onu da nəzərə alaq ki, ümumən, informasiya texnologiya­larının sürətlə inkişafı mövcud sahədəki təh­lükəsizliyin təmin edilməsi zərurətinə həm də insan hüquq və azadlıqlarının dərinləşməsinə dəstək kontekstində yanaşır.

***

Bəli, Azərbaycanda informasiya təhlükə­sizliyi ilə bağlı konsepsiya, doktrina və sair fundamentallığı təsdiqləyən ayrıca sənədin qəbuluna ehtiyac hər ötən gün artmaqdadır. Hesab edirik ki, problemə ayrıca yanaşma qlobal dünyada ölkəmizin maraq və məna­felərinin daha səmərəli və adekvat qorunması ehtiyacından irəli gəlməkdədir. 

Ə.CAHANGİROĞLU, “Xalq qəzeti”