Xəbər verdiyimiz kimi, bu yaxınlarda Naxçıvan Dövlət Universitetinin təşəbbüsü ilə bu il noyabrın 23–24-də Naxçıvan Muxtar Respublikasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Səlahiyyətli Nümayəndəliyi, Elm və Təhsil Nazirliyi, Naxçıvan Dövlət Universiteti və Qərbi Azərbaycan İcmasının birgə təşkilatçılığı və qardaş Türkiyədən 20-dən çox qurumun tərəfdaşlığı ilə ölkmizdə ilk dəfə olaraq “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqresi keçirildi.

Müsahibimiz bu möhtəşəm vətənpərvərlik aksiyasının keçiril­diyi əsas mərkəzlərdən biri olmuş Naxçıvan Dövlət Universitetinin rektoru Elbrus İsayev söhbətə festi­val-konqresin məqsəd və məramın­dan söz açmaqla başladı:

– “Qərbi Azərbaycana qayıdış” fes­tival-konqresin keçirilməsində əsas məqsəd tarixi ədalətin bərpa edilməsi yolunda Azərbaycan Respublikası­nın Prezidenti cənab İlham Əliyevin yurd-yuvasından didərgin, qaçqın düş­müş azərbaycanlıların tarixi hüquq­larının bərpasına istiqamətlənmiş si­yasətin elmi əsaslarla həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyədə işıqlandırıl­masına nail olmaq idi. Hədəf həm də ölkənin akademiya, müxtəlif universitet və elmi-tədqiqat institutlarında, eyni zamanda, qardaş Türkiyənin elm-təhsil mərkəzlərində fəaliyyət göstərən araş­dırmaçı və mütəxəssisləri bir araya gətirmək, onların Qərbi Azərbaycanla bağlı əldə etdikləri elmi yenilikləri din­ləmək, fikir mübadiləsi aparmaq idi. Bütün bunlar isə Ermənistan Respub­likasının inzibati sərhədləri daxilində­ki qədim yurd yerlərimiz olan Qərbi Azərbaycan torpaqlarında xalqımızın min illərlə yaratdığı mədəniyyəti təbliğ etməyə, Qərbi Azərbaycana qayıdış prosesinə elm və təhsil ictimaiyyətinin dəstəyini ifadə etməyə yönəlmişdi.

Naxçıvan Dövlət Universitetində “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festi­val-konqresin Əsasnaməsi hazır­lanmış, 36 nəfərlik Elmi Komitə, 45 nəfərdən ibarət Təşkilat Komitəsi, rəsmi saytı və loqosu yaradılmışdı. Festival-konqresdə əslən Qərbi Azər­baycandan olan ziyalılar və qaçqın­lar, muxtar respublikanın ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinin müəllim və tələbələri, eyni zamanda, Qərbi Azərbaycan İcmasının, Bakı Dövlət, Pedaqoji, İqtisad, Memarlıq və İnşaat, Texniki universitetlərin, Ali Neft Mək­təbinin, AMEA Naxçıvan Bölməsinin, AMEA Tarix İnstitutunun, Vəkillər Kol­legiyası Akademiyasının, eləcə də qardaş Türkiyədən Ankara, Hacəttəpə, Qazi, Atatürk, Qars Qafqaz və İğdır universitetlərinin rəhbərləri və geniş tərkibdə heyətləri təmsil olunmuşdu. 

Festival-konqresin təşkilində Nax­çıvan Muxtar Respublikasının şəhər və rayon icra hakimiyyətləri, Mədəniyyət Nazirliyi, Ailə, Qadın və Uşaq Prob­lemləri üzrə Dövlət Komitəsi, Naxçı­van Muxtar Respublikası Arxiv İdarəsi, Yazıçılar və Rəssamlar birlikləri iştirak edirdi. Azərbaycanın və Türkiyə Res­publikasının bir sıra aparıcı universitet­lərinin rektorları, millət vəkilləri, akade­miklər, incəsənət xadimləri, dövlət və hökumət nümayəndələri də aksiyada fəallıq göstərdilər.

– Festival-konqresin açılışı və keçirilən tədbirlər ölkəmizdə və xa­ricdə böyük maraqla izlənildi, bu tədbirlər Qərbi Azərbaycana qayıdış hərəkatına irimiqyaslı və elmi-mədə­ni dəstək kimi dəyərləndirildi. 

– Təşkilat Komitəsinin hazırladığı rəngarəng tədbirlər də hərəkata kütləvi dəstəyi təmin etməyə yönəlmişdi. “Qər­bi Azərbaycana qayıdış” festival-konq­resində kulinariya sərgisi, rəsm əsərlə­rinin sərgisi, milli geyim sərgisi, məişət avadanlıqlarının sərgisi, Qərbi Azər­baycana həsr olunmuş film nümayiş­ləri, kitab təqdimatları, ustad dərsləri, xalq oyunları, kompozisiyalar, konsert proqramları və konqres təşkil edilmiş­di. Rəsmi açılış mərasimində Naxçıvan Muxtar Respublikasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətli nümayəndəsi Fuad Nəcəfli, Azərbay­can Respublikasının elm və təhsil na­ziri Emin Əmrullayev, Naxçıvan Dövlət Universitetinin rektoru Elbrus İsayev, Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə Heyətinin sədri, Milli Məclisin deputatı Əziz Ələkbərli, Azərbaycan Respubli­kasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) Səbinə Əliyeva və Qər­bi Azərbaycan İcmasının İdarə Heyə­tinin üzvü, ADPU-nun prorektoru, pro­fessor Mahirə Hüseynovanın çıxışları dinlənilmişdir.

Mərasimdə Naxçıvan Dövlət Uni­versitetinin Tələbə Teatr Studiyasının bakalavr və magistratura üzrə təh­sil alan tələbələri tərəfindən tədbirin əsas qayəsini özündə əks etdirən “Sevin Azərbaycanı” adlı maraqlı ta­maşa-kompozisiya təqdim olunmuş­dur. Bədii hissədə Naxçıvan Dövlət Universitetinin xor kollektivinin ifasında Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilmişdir. Universitetin “Muğam üçlüyü”nün ifasında “Zəngə­zurum” muğamı, rəqs qrupunun ifasın­da “Azərbaycan suitası”, Aşıqlar an­samblının ifasında “Baş müxəmməs”, ”Naxçıvanqala” ritm qrupunun ifasın­da ”Qarabağ” kompozisiyası nümayiş olunmuşdur. Naxçıvan Dövlət Univer­sitetinin yeni yaradılmış 56 nəfərdən ibarət “Xalq çalğı alətləri orkestri” və 17 nəfərdən ibarət “Buta” instrumental ansamblının ifalarında Qərbi

Azərbaycana xas olan musiqi nöm­rələri təqdim olunmuşdur. Bundan əlavə, ölkənin tanınmış musiqi xadim­ləri – xalq artistləri Ağaverdi Paşayev, Gülyanaq Məmmədova, Nurəddin Mehdixanlı, Əməkdar artistlər Elnur Zeynalov və Nuriyyə Hüseynova da konserdə iştirak etmişdir.

– Kənardan görünən ümumi mənzərə belə idi: Qərbi Azərbaycan dəyərlərini nümayiş etdirən sərgilər, bədii hissələrdə bu mədəni irsin müxtəlif formalarda təzahür etdiril­məsi, elmi məruzələr – bütün bunlar bir-birini tamamlayaraq təsirli bir mənzərə yaradırdı. 

– Açılış tədbirindən sonra “Dövlət Qonaq Evi”ndə Universitetin Texnologi­ya Mərkəzi tərəfindən Qərbi Azərbay­can mətbəxinə məxsus olan kulinariya sərgisi keçirilmiş, piştaxta və stollara 59 çeşid yemək, 44 çeşid meyvə və mey­və qurusu, 30 adda müalicəvi bitkilər, 94 növ mürəbbə, 12 adda bitki çayı, 13 növ şirniyyat çıxarılmışdır. Heydər Əli­yev Sarayında təşkil olunmuş sərgidə isə Qərbi Azərbaycan mədəniyyətinə aid milli geyim nümunələri, məişət əş­yaları, quramalar, xalçalar, keçə sənəti nümunələri, bədii tikmələr, Qərbi Azər­baycan xəritəsini əks etdirən dekorativ sənət nümunələri, Qərbi Azərbaycanı təbliğ edən suvenirlər, Naxçıvan Döv­lət Universitetinin Memarlıq və mühən­dislik fakültəsinin müəllim və tələbələri tərəfindən hazırlanmış Qərbi Azərbay­cana məxsus tarixi abidələrin maketləri təqdim edilmişdir. Festival-konqresdə universitetin İncəsənət fakültəsinin müəllim və tələbələri tərəfindən 100-dən çox rəngkarlıq, heykəltəraşlıq, de­korativ tətbiqi sənət nümunələri nüma­yiş olunmuşdur. 

Naxçıvandakı Heydər Əliyev Sa­rayında festival-konqresin rəsmi qo­naqları Qərbi Azərbaycan İcmasının Müşahidə Şurasının sədri, AMEA-nın müxbir üzvü Misir Mərdanovun, Qər­bi Azərbaycan İcmasının Ağsaqqallar Şurasının sədri, Milli Məclisin deputa­tı akademik Əhliman Əmiraslanovun, Qərbi Azərbaycan İcmasının Müşahidə Şurasının üzvü, Memarlıq və İnşaat Universitetinin rektoru, professor Gül­çöhrə Məmmədovanın, Qərbi Azərbay­can İcmasının Nəzarət-Təftiş Komis­siyasının sədri, Azərbaycan Auditorlar Palatasının sədri, professor Vahid Nov­ruzovun, Qərbi Azərbaycan İcmasının Ağsaqqallar Şurasının üzvü, akademik Abel Məhərrəmovun, Hacəttəpə Uni­versitetinin rektoru, professor Mehmet Cahit Güranın, Qazi Universitetinin rektoru, professor Musa Yıldızın, Azər­baycan Dövlət Pedaoji Universitetinin rektoru, professor Cəfər Cəfərovun, Türkiyə Respublikası Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu Üyesi Aygün Attarın çıxışları dinlənilmişdir.

Festival-konqresin Heydər Əliyev Sarayında keçirilən bədii hissəsində Naxçıvan Dövlət Universitetinin in­cəsənət fakültəsi və universitetin tabe­liyində olan Musiqi Kollecinin müəllim və tələbələrinin ifasında Qərbi Azər­baycana aid aşıq musiqiləri, yallılar, kompozisiyalar, musiqi nömrələri, xalq oyunları təqdim olunmuşdur. “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres müddətində Naxçıvan Dövlət Univer­sitetində Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin prorektoru, professor Mahirə Hüseynovanın “Qərbi Azərbay­can toponimləri” mövzusunda, Vəkillər Kollegiyası Akademiyasının rektoru, hüquq elmləri doktoru, professor Əmir Əliyevin “İnsan hüquqlarının müda­fiəsinin beynəlxalq mexanizmləri”, Vəkillər Kollegiyasının üzvü, hüquq elmləri doktoru, professor Mayis Əli­yevin “Əmək mübahisələrinə baxıl­masının məhkəmə təcrübəsi”, Vəkillər Kollegiyasının İxtisas Komissiyasının sədri, “Azərbaycan Hüquq Jurnalı”nın baş redaktoru, hüquq elmləri doktoru, professor Turqay Hüseynovun “Kom­mersiya mübahisələrinin həllinin aktu­al məsələləri”, Vəkillər Kollegiyasının üzvü, hüquq elmləri doktoru, professor Sübhan Əliyevin “İnzibati məhkəmə icraatında iddialar və onların növləri” mövzularında mühazirələri və ustad dərsləri keçirilmişdir. “Azərbaycan jur­nalistlər şəbəkəsi” İctimai Birliyi (AJN) tərəfindən qərbi azərbaycanlıların doğ­ma torpaqlarına qayıdışı mövzusuna həsr olunmuş “Nəsil ağacı” və ”Yada daşı” filmləri izləyicilərə təqdim olun­muşdur. Təqdimat mərasimində rəs­mi qonaqlar, ziyalılar, ictimaiyyət nü­mayəndələri, tələbələr iştirak etmişdir.

“Qərbi Azərbaycana qayıdış” fes­tival-konqresi çərçivəsində Naxçıvan Dövlət Universitetinin Elmi kitabxana­sında filologiya elmləri doktoru, profes­sor Mahirə Hüseynovanın “Qərbi Azər­baycan paleotoponimlərinin linqvistik etimoloji təhlili”, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Könül Həsənova və pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, do­sent Nazilə Abdullazadənin müəllifi olduqları “Zəkanın və milli yaddaşın təntənəsi” kitablarının, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Abbasqulu ağa Bakıxanov adına Tarix İnstitutu kollektivinin Qərbi Azərbaycan tarixi üzrə hazırladığı “XIX-XX əsrin əvvəl­lərində İrəvan şəhərinin tarixindən”, dörd dildə nəşr edilən “İrəvan xanlığı”, “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”, “İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri”, Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun professoru Yu­sif Səfərovun “Aşıq yaradıcılığında Qərbi Azərbaycan” kitablarının təqdi­matı keçirilmişdir.

Aksiya çərçivəsində Naxçıvan Döv­lət Universitetinin incəsənət fakültəsin­də Azərbaycan Respublikasının Əmək­dar incəsənət xadimi Fəxriyə Xələfova ilə görüş keçirilmişdir. Görüşdə “Milli ornamentlərin harmoniyası” adlı kollek­siyadan geyim nümunələri sərgilənmiş və “Xan qızı Xurşidbanu Bəyim Natə­van” filminin təqdimatı keçirilmişdir.

– Festivalda nümayiş etdirilən dəyərlərin elmi-nəzəri baxımdan araşdırılması konseptual tədqiqat təsəvvürü yaradırdı.

– “Qərbi Azərbaycana qayıdışa ge­dən yol” adlı konqres isə 5 istiqamət üzrə keçirilmişdir: “Qərbi Azərbaycan: tarix, həqiqətlər və faktlar”, “Qərbi Azərbaycanın mədəni sərvətləri”, “Qər­bi Azərbaycan dil faktları və toponimi­kası”, “Qərbi Azərbaycana qayıdışın hüquqi aspektləri”, “Qərbi Azərbaycan­da elm və təhsil”.

Konqresə Naxçıvan Dövlət Uni­versiteti, Azərbaycan Dövlət Pe­daqoji Universiteti, Bakı Dövlət Uni­versiteti, AMEA Naxçıvan Bölməsi, Qərbi Azərbaycan İcması, Sumqayıt Dövlət Universiteti, AMEA Folklor İns­titutu, Vəkillər Kollegiyası Akademiya­sı, “Naxçıvan” Universiteti, Naxçıvan Müəllimlər İnstitutu, Mingəçevir Dövlət Universiteti, Qars Qafqaz Universiteti, AMEA Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitu­tu, AMEA Əlyazmalar İnstitutu, AMEA Tarix İnstitutu, AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutu, Azərbaycan Dövlət Aqrar Uni­versiteti, AMEA Şərqşünaslıq İnstitutu, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti, Bakı Slavyan Universiteti, Prezident Kitabxanası, DTX-nin Heydər Əliyev adına Akademiyası, Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi, Torpaqşünaslıq və Aqrokim­ya İnstitutu, Botanika İnstitutu, AQRA Elmin İnkişafına Dəstək İctimai Birliyi, Naxçıvan Musiqi Kolleci əməkdaşla­rı məruzələrlə qatılmışdır. Ümumilik­də, konqresin elektron poçtuna mə­ruzə üçün 30-dan artıq elm və təhsil müəssisəsindən 300-dək məqalə və tezis qəbul edilmişdir. Konqresin Elmi Komitəsi və rəyçiləri tərəfindən 173 alimin 157 məruzəsi seçilərək konq­resin proqramına daxil edilmiş, həmin məruzələr 17 bölmə iclasında dinlənil­mişdir.

Konqresin sonunda bağlanış tədbiri keçirilmiş, iştirakçılara sertifikatlar təq­dim olunmuşdur. Konqresin hər il keçi­rilməsi qərara alınmışdır.

– Rəngarəng tədbirlərin muxtar respublikanın bölgələrini də əhatə etməsi onun kütləviliyi kimi diqqəti cəlb etdi.

Bəli, “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqresi bölgələri də əhatə et­mişdir. İştirakçıların Ordubad rayonuna səfəri təşkil olunub. Səfər çərçivəsində rayonun Parağa kəndində yaşayan Qərbi azərbaycanlılarla görüş keçiri­lib. Görüşdə Qərbi Azərbaycana məx­sus folklor nümunələri, mədəniyyət və mətbəx nümunələri nümayiş etdirilib. Görüşün keçirildiyi məkanda qonaqlar üçün konsert proqramı da təşkil olu­nub.

“Qərbi Azərbaycana qayıdış” festi­val-konqresin iştirakçıları Kəngərli ra­yonunun Çalxanqala kəndində depor­tasiyaya məruz qalmış soydaşlarımızla görüşüblər. Qonaqlar Çalxanqala kənd mərkəzində Qərbi azərbaycanlılara məxsus müxtəlif məişət əşyaları, mət­bəx nümunələrindən ibarət sərgiyə baxıblar.

– Bütün bunları ölkə mediası geniş işıqlandırmaqla əhalini və xaricdəki soydaşlarımızı aksiyanın fəal izləyicilərinə çevirdi.

– Əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş və tədbirlərdə medianın geniş iştirakı da təmin edilmişdi. Festival-konqres ölkə­nin əsas aparıcı mediasında - AzTV, Xəzər TV, Naxçıvan TV, Baku TV, Qər­bi Azərbaycan TV, 525-ci qəzet, Şərq qapısı qəzeti, AZƏRTAC, Nuhçıxan, Report, APA, “Azərbaycan müəllimi” qəzeti, “İki sahil” qəzeti, “Xalq qəzeti” və başqaları daxil olmaqla ümumilikdə 133 qəzet, jurnal, televiziya və xəbər saytlarında işıqlandırılmışdır. Festi­val-konqres haqqında məlumatlar 20-dən çox xarici ölkə mediasında yer almış və həmçinin bundan narahatçılıq keçirən Ermənistan mediasında təş­vişə səbəb olmuşdur. 

– Qərbi Azərbaycana qayıdış hərəkatına geniş ictimai dəstək for­malaşdıran nəticələr barədə də mə­lumat verərdiniz.

– Təhlil və ümumiləşdirilmələrə əsasən, aşağıdakı nəticələrə gəlinmiş­dir:

– Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin dediyi: “Bizi Qərbi Azər­baycana böyük qayıdış gözləyir” hədəfi istiqamətində festival-konqresin bütün iştirakçıları tərəfindən birlik və əminlik ifadə edilmişdir;

– Qərbi Azərbaycanda ermənilərin və onlara havadarlıq edənlərin xalqımı­za qarşı məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilən etnik təmizləmə və soyqırımı siyasəti, milli faciə və vandalizm faktla­rının geniş şəkildə ictimaiyyətə çatdırıl­ması təmin edilmişdir;

– Ermənilərin doğma torpaqlarımız­da yerləşdirilmələri, azərbaycanlıların planlı surətdə doğma yurdlarından qo­vulması ilə bağlı tarixi faktlara söykə­nilmiş, yeni, dolğun məlumatlar təqdim olunmuşdur;

– Qərbi Azərbaycana məxsus mad­di mədəniyyət nümunələri nümayiş olunmuşdur;

– Qərbi Azərbaycandan olan, mux­tar respublikada yaşayan sakinlər ilk dəfə olaraq bir araya gəlmiş və onlarla görüş keçirilmişdir;

– Qərbi Azərbaycana məxsus Er­mənistan Respublikasının dövlət səviy­yəsində həyata keçirdiyi etnomədəni siyasətin qurbanı olmuş yer adlarımı­zın – toponimlərin, oykonimlərin, hidro­nimlərin dəyişikliyə məruz qalmasının tarixi faktlara söykənərək elmi əsaslar­la təsdiqinə və dünya elmi ictimaiyyə­tinə çatdırılmasına çalışılmışdır;

– Tarixi ədalətin bərpa edilməsi yolunda Azərbaycan Respublikası­nın Prezidenti cənab İlham Əliyevin yurd-yuvasından didərgin, qaçqın düşmüş Azərbaycan türklərinin tarixi haqlarının bərpasına istiqamətlənmiş siyasətin elmi əsaslarla həm yerli, həm regional, həm də beynəlxalq səviyyə­də işıqlandırılması istiqamətində işlər aparılmışdır;

– Ölkəmizin müxtəlif universitet, akademiya və elmi-tədqiqat institutla­rında, həmçinin qardaş Türkiyə univer­sitetlərində fəaliyyət göstərən tədqiqat­çıları bir araya gəlmiş, onların Qərbi Azərbaycanla bağlı əldə etdikləri elmi yeniliklər dinlənilmiş və fikir mübadiləsi aparılmışdır. 

Ümumilikdə, “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqresinə müxtəlif formatda 10 min nəfərdən çox iştirakçı qatılmış, bu ümummilli hərəkatla bağlı ölkəmizdə ilk kütləvi elmi-mədəni aksi­ya uğurla gerçəkləşdirilmişdir.

– Maraqlı və geniş məlumat üçün sağ olun.

Söhbəti hazırladı:
Tahir AYDINOĞLU,
XQ