Ötən il bu sahədə 123 milyard manatlıq məhsul istehsal edilib

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ötən il ölkəmizdə sosial-iqtisadi islahatların, iqtisadiyyata dəstək tədbirlərinin həyata keçirilməsinə mühüm önəm verilib. Eyni zamanda, tədiyə balansı qorunub saxlanılıb, makroiqtisadi sabitlik təmin olunub. Ölkədə kifayət qədər maliyyə imkanları yaradılıb. Bütün bunlar isə büdcə kəsiri ilə bağlı qarşıya çıxan problemlərin həllini reallaşdırıb.

Hesabat dövründə diqqət çəkən bu və digər məsələlərlə əlaqədar Milli Məclisin martın 15-də keçirilən plenar iclasında Nazirlər Kabinetinin 2023-cü ildə fəaliyyətinə dair hesa­batda ətraflı bəhs edilib, dövlətimizin başçısının müdrik rəhbərliyi ilə apa­rılan məqsədyönlü və genişmiqyaslı sosial-iqtisadi islahatlar, həyata keçi­rilən kompleks tədbirlər nəticəsində ölkəmizdə makroiqtisadi və maliyyə sabitliyinin təmin edildiyi vurğulanıb. Bütün bunlar 2023-cü ilin uğurları­nın ifadəsi olan konkret göstəricilərlə diqqətə çatdırılıb. Belə ki, bu dövrdə 123 milyard manatlıq və ya 2022-ci illə müqayisədə 1,1 faiz çox ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsal olunub. Əhalinin hər nəfərinə düşən ÜDM isə 0,5 faiz artaraq 12,1 min manata (7,1 min ABŞ dolları) yüksəlib. 

Hesabatda 2023-cü ildə ÜDM is­tehsalının 2022-ci illə müqayisədə neft-qaz sektorunda 1,7 faiz azaldığı halda, iqtisadiyyatın qeyri-neft-qaz sektorunda 3,7 faiz, qeyri-neft-qaz sə­nayesində isə 8 artdığı, xarici ticarət dövriyyəsinin, təxminən, 45 milyard ABŞ dollarına çatdığı, müsbət ticarət saldosunun 10,3 milyard dollar ol­duğu, qeyri-neft ixracının 3,3 milyard dolları üstələdiyi xatırladılıb. 

Nazirlər Kabinetinin 2023-cü ildə fəaliyyətinə dair hesabatda digər göstəricilər də diqqətə çatdırılıb:

– ölkənin strateji valyuta ehtiyatla­rı 17 faiz və ya 10 milyard dolları ar­taraq 68,5 milyard dollar təşkil edib və bu, xarici dövlət borcunu 10 dəfədən çox üstələyib; 

– cari ilin əvvəlinə xarici dövlət borcunun məbləği 3,5 faiz azalaraq 6,46 milyard dolları olub və ÜDM-in 8,9 faizini təşkil edib; 

– büdcə gəlirlərinin yüksək icrası şəraitində 2023-cü ilin dövlət büdcə­sinin xərcləri dürüstləşmə zamanı 3,3 milyard manat artırılıb. Bununla da dövlət strategiyasında nəzərdə tutu­lan hədəflərə çatmağa imkan yaradı­lıb. Bütövlükdə, hesabat ilində dövlət büdcəsinin gəlirləri, təxminən, 35,6 milyard manat olub ki, bu da 2022–ci illə müqayisədə 4,9 milyard manat (16 faiz) çoxdur;

– həyata keçirilən tədbirlər nəti­cəsində illik inflyasiya 2,1 faizə enib. 

Hesabatda bildirilib ki, ölkədə ər­zaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, əsas ərzaq məhsulları ilə özünütə­minetmə səviyyəsinin yüksəldilməsi, idxaldan asılılıq səviyyəsinin azaldıl­ması hökumətin gündəliyində duran əsas vəzifələrdən biridir. Buna görə də ötən il kənd təsərrüfatı məhsul­ları istehsalçılarına maliyyə dəstəyi olaraq ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün 478 milyon manat və­sait ayrılıb. Cari ilin əvvəlindən baş­layaraq kənd təsərrüfatı sahəsi üzrə vergi güzəştlərinin vaxtı isə daha 3 il müddətinə uzadılıb. 

Yeri gəlmişkən, son illərdə res­publikamızda ərzaq təhlükəsizliyinin reallaşdırılması üçün daxili potensia­lın gerçəkləşdirilməsi diqqətdə saxla­nılıb. Məsələn, torpaq-iqlim və su eh­tiyatlarından daha səmərəli istifadəni stimullaşdırmaq, ərzaqlıq buğda ilə özünütəminetmə səviyyəsini yüksəlt­mək üçün Azərbaycan Prezidentinin 2022-ci il iyulun 9-da imzaladığı “Ər­zaqlıq buğda ilə özünütəminetmə səviyyəsinin yüksəldilməsinə dair bir sıra tədbirlər haqqında” Fərmanla ölkədə yeni dəstək mexanizmi yaradı­lıb. Bu mexanizmə görə, artıq hesabat ilindən pivot suvarma tətbiq edilməklə istehsal olunaraq Dövlət Ehtiyatla­rı Agentliyinə və un dəyirmanlarına təhvil verilən ərzaqlıq buğdaya görə məhsul subsidiyasının ödənilməsinə başlanılıb. 

Onu da qeyd edək ki, aqrar sahəyə ayrılan subsidiyaların və güzəştlərin həcminin ildən-ilə artırilması nəticə­sində texnika parkının yenilənməsi və aqrotexniki xidmətlərə əlçatanlıq, toxum, gübrə və pestisid kimi istehsal vasitələri ilə təminat səviyyəsi yüksə­lib, kənd təsərrüfat sahəsinin infrast­ruktur və təchizat bazası genişlənib. Başqa sözlə, ölkədə taxılçılığın inki­şafına bu sahə üzrə ixtisaslaşmış tex­nikanın sayının davamlı olaraq çoxal­dılması müsbət təsir göstərib. 

Bütün bunlarla bərabər, respub­likada ərzaqlıq buğda ilə özünütə­minetmə səviyyəsinin yüksəldilməsi, habelə ərzaqlıq buğda istehsalının təşkili məqsədilə dövlət başçısının müvafiq fərmanına əsasən, ərzaqlıq buğdaya 2023-cü ildən etibarən 5 il müddətində məhsul subsidiyasının verilməsinə başlanılıb.

Nazirlər Kabinetinin 2023-cü ildə fəaliyyətinə dair hesabatda kənd təsərrüfatı və ərzaq təhlükəsizliyi üçün vacib olan su problemlərinin həllinin də mühüm vəzifələrdən biri olduğu vurğulanıb. Qeyd edilib ki, su ehtiyatlarından səmərəli istifadə olun­ması, fermerlərin suvarma suyu ilə təchizatı və suvarma sahələrinin ge­nişləndirilməsi tədbirləri üçün 2023-cü ilin dövlət büdcəsindən 408 milyon manat vəsait yönəldilib. 

Hesabat ilində respublika üzrə kənd təsərrüfatı bitkiləri 1 milyon 466 min hektar sahədə orta hesabla 3,4 dəfə suvarılıb. 2023-cü ildə əsas su anbarlarında suyun həcmi 13,3 milyard kubmetr təşkil edib ki, bu da 2022-ci illə müqayisədə 2,2 milyard kubmetrdən çox olub. 

Hesabatda Prezident İlham Əliyevin birbaşa iştirakı və rəhbərliyi ilə ötən il işğaldan azad edilmiş əra­zilərdə geniş quruculuq işlərinin apa­rıldığı və ölkə iqtisadiyyatına reinteq­rasiyası istiqamətində işlərin sürətlə davam etdirildiyi də diqqətə çatdırı­lıb. Bildirilib ki, Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramının icrası üçün 2022–2026-cı illərdə, ümumilikdə, təqribən 32 milyard manatdan çox vəsait tələb olunur. 2021–2023-cü illərin dövlət büdcəsindən bu məqsədlər üçün 12,1 milyard manat, o cümlədən 2023-cü ildə 5,6 milyard manat vəsait ayrılıb. Cari ildə isə bu istiqamətə 4 milyard manatın yönəldilməsi qərara alınıb. 

Hesabatda 2023-cü ilin sonuna­dək işğaldan azad olunmuş ərazilərə, ümumilikdə, 1186 ailə (4691 nəfər) keçmiş məcburi köçkün köçürüldüyü, 2024-cü ilin sonunadək isə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları­nın 25 yaşayış məntəqəsi üzrə, ümu­milikdə, 5 min 171 ailənin (20 min nəfərdən çox) köçürülməsinin plan­laşdırıldığı da diqqətə çatdırılıb. 

Hazırda işğaldan azad edilmiş ərazilərdə bütün sosial infrastruktur obyektləri, yollar, tunellər və körpülər inşa edilir. Elektrik təsərrüfatı yenidən qurulur, dəmir yolları çəkilir, iki bey­nəlxalq hava limanı açılıb, üçüncüsü də Laçında istifadəyə veriləcək. 24 yaşayış məntəqəsində isə qaz xətti­nin çəkilməsi həyata keçirilib. Azad edilmiş ərazilərdə 165 MVt gücündə 20 stansiya “Azərenerji” tərəfindən istismar edilməkdədir. Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda “yaşıl enerji” po­tensialının yaradılması məqsədi ilə 122 MVt gücündə 17 ədəd Su Elekt­rik Stansiyası (SES) yenidən qurulub, tikilib və ya bərpa edilib, 73 MVt gü­cündə 9 ədəd SES-in tikintisi davam etdirilib. 

Hesabatda hökumətin qarşısın­da 2024-cü və gələcək illərdə duran əsas vəzifələr və çağırışlar da diqqətə çatdırılıb: 

– yeni inkişaf mərhələsindəki hə­dəflərə çatmaq üçün “2022–2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategi­yası”nın və “Naxçıvan Muxtar Res­publikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın uğurlu icrası və maliy­yə təminatının yaradılması vacib və­zifələrdən hesab olunur; 

– dünyada gedən geosiyasi pro­seslər ölkəmizin nəqliyyat infrast­rukturuna olan ehtiyacı daha da artıracaq. Bu sahədə qəbul olun­muş proqramlar Azərbaycanın tran­zit-logistika potensialının genişləndi­rilməsinə və tranzit yükdaşımaların təşviqinə imkan verəcək; 

– COP29 beynəlxalq konfransının Bakıda keçirilməsi ilə bağlı qərardan irəli gələn vəzifələr uğurla reallaşdı­rılacaq. Bütün bu hədəflərə nail ol­maq üçün dayanıqlı və diversifikasiya olunmuş iqtisadiyyatın inkişafı təmin ediləcək.

Vaqif BAYRAMOV
XQ