Ötən il əksər ölkələrlə ixrac-idxal əməliyyatı həyata keçirilib

Xarici ticarət dövriyyəsi, idxal-ixrac əməliyyatları ölkələrarası münasibətlərin, iqtisadi əlaqələrin inkişafında daim diqqətdə saxlanılır. Məhz buna görə dövlət başçıları, eləcə də nümayən­də heyətləri arasında keçirilən görüşlərin, danışıqların əsas mövzularından biri də xarici ticarət dövriyyəsinin artırılması olur. Azərbaycanda da xarici iqtisadi əlaqələrin genişlənmə­sinə hər zaman mühüm önəm verilir, ixracın strukturunda qey­ri-neft məhsullarının, o cümlədən ərzaq mallarının çəkisinin artırılması, rəqabətqabiliyyətliyinin yüksəldilməsi ilə bu sahə­nin sürətli inkişafı şərtləndirilir. Təbii ki, bu yolla dünya bazar­larına çıxarılan məhsullarımız istehlakçılar tərəfindən razılıqla qarşılanır.

Prezident İlham Əliyev çıxışlarının birində bu əhəmiyyətli məqama toxuna­raq deyib: “İndi bizim yerli məhsullarımız heç bir xarici məhsuldan geri qalmır, həm keyfiyyəti, həm onların müasir qablaşdı­rılması, xarici görünüşü, dadı baxımın­dan... Azərbaycanda indi kənd təsərrüfa­tı emalı sənayesində elə gözəl məhsullar istehsal olunur ki, Avropa ölkələrinə də, Amerikaya da ixrac edilir”.

Son illərdə rəqabət indeksi göstə­ricisini ilbəil yaxşılaşdıran Azərbaycan Respublikasında xarici ticarət dövriyyə­sinin tərkibində mühüm dəyişikliklər baş verib. Belə ki, ölkəmizdə yeni istehsal sahələrində buraxılan məhsullar daxi­li bazarda satılan analoji xarici malları tədricən sıxışdırıb çıxarıb, hətta bəzi hallarda ixraca da yönəldilib. Bu da son nəticədə daxili bazarın idxaldan asılılığı­nın azaldılmasına imkan yaradıb. 

Qeyd edək ki, hazırda Azərbaycanın qeyri-neft məhsullarının xarici bazarlara ixrac imkanlarının daha da genişləndi­rilməsi məqsədilə mühüm işlər görülüb. Belə ki, qanunvericilik bazası təkmilləş­dirilib, ixrac mallarının istehsalı stimul­laşdırılıb, ixracın infrastruktur təminatı yaxşılaşdırılıb. Sənaye zonalarının ge­nişləndirilməsi, həmçinin potensial ixrac bazarı ölkələrində Azərbaycan ticarət evlərinin sayının artırılması nəticəsində sözügedən istiqamətdə görülən işlərin səmərəliliyi artırılıb. 

Son illərdə ölkəmizin ticarət sahə­sində əməkdaşlıq coğrafiyası sürətlə genişləndirilib. Məhz bunun nəticəsidir ki, 2023-cü ildə Azərbaycan Respublika­sının hüquqi və fiziki şəxsləri tərəfindən dünyanın 193 ölkəsindəki tərəfdaşlarla ticarət əməliyyatları həyata keçirilib, 121 ölkəyə məhsul ixrac olunub, 184 ölkədən idxal edilib.

Onu da deyək ki, gömrük orqanla­rında qeydiyyatı aparılmış, lakin gömrük rəsmiləşdirilməsi tam başa çatdırılmamış ixrac olunan xam neft və təbii qazın sta­tistik qiymətləndirilmiş dəyəri nəzərə alın­maqla 2023-cü ildə ölkənin xarici ticarət dövriyyəsi 44 milyard 868 milyon dollara çatıb. Ticarət dövriyyəsinin 27 milyard 583 milyon dollarını və ya 61,5 faizini ölkədən ixrac olunmuş məhsulların, 17 milyard 285 milyon dollarını (38,5 faiz) isə idxal məhsullarının dəyəri təşkil edib, nəticədə 10 milyard 298 milyon dollar məbləğində müsbət saldo yaranıb. 2023-cü ildə qeyri neft-qaz məhsullarının ixracı əvvəlki illə müqayisədə faktiki qiymətlərlə 9,8 faiz, real ifadədə 3,9 faiz artaraq 3 milyon 348 milyon dollar təşkil edib. 

Dövlət Gömrük Komitəsindən daxil olmuş məlumatlara əsasən ölkənin xari­ci ticarət dövriyyəsinin 30,6 faizi İtaliya, 14,9 faizi Türkiyə, 8,5 faizi Rusiya, 6,1 faizi Çin, 3,6 faizi Almaniya, hər biri 2,8 faiz olmaqla İsrail və Hindistan, 2,7 faizi Yunanıstan, 1,8 faizi ABŞ, hər biri 1,7 faiz olmaqla İspaniya və Gürcüstan, hər biri 1,5 faiz olmaqla Birləşmiş Krallıq, Türk­mənistan və Çexiya, 1,3 faizi Rumıniya, 1,2 faizi Xorvatiya, hər biri 1faiz olmaqla Fransa, Bolqarıstan və İran, hər biri 0,9 faiz olmaqla Vyetnam və Yaponiya, 11 faizi isə digər ölkələr ilə aparılan ticarət əməliyyatlarının payına düşüb. 

Bu uğurlu göstəricilərin əldə edilmə­sində dövlətimizin başçısının rəhbərliyi ilə ardıcıl və sistemli surətdə həyata ke­çirilən sənayenin inkişafına dair Dövlət Proqramı da əhəmiyyətli rol oynayıb. Bu proqram şübhəsiz ki, ənənəvi sənaye sahələri ilə yanaşı, Azərbaycan iqtisa­diyyatı üçün yeni olan kosmik, müdafiə, gəmiqayırma, alternativ enerji və digər sahələrin, həmçinin müasir istehsal inf­rastrukturuna malik sənaye zonalarının inkişafını sürətləndirib. Belə vəziyyət ölkənin ixrac qabiliyyətinin güclənmə­sinə, idxalı əvəz edən məhsulların isteh­salının artırılmasına da əhəmiyyətli təsir göstərib. 

Şübhəsiz ki, bu məsələdə qabaqcıl texnologiyalardan və idarəetmə təcrübə­sindən səmərəli yararlanmaq böyük əhə­miyyətə malikdir. Bundan başqa, ölkədə hökm sürən siyasi və makroiqtisadi sa­bitlik, əlverişli coğrafi mövqe, zəngin tə­bii ehtiyatlar, yüksək ixtisaslı işçi qüvvəsi Azərbaycanı xarici sərmayələr üçün ən cəlbedici dövlətlərdən biri kimi tanıdır. 

Qeyri-neft sənayesində məhsul is­tehsalının artımına iqtisadiyyatın rəqəm­sallaşması ilə bağlı layihələrin uğurla reallaşdırılması da müsbət təsir göstərir. Rəqəmsallaşma respublikamızın inves­tisiya cəlbediciliyini şərtləndirən mühüm amillərdən biri olduğu üçün investorlar tərəfindən bu sahəyə aid infrastrukturun qurulması, eləcə də elektron ticarətin inkişaf etdirilməsi daim diqqət mərkəzin­də saxlanılır. Məhz bunun nəticəsidir ki, Azərbaycanda təhlükəsiz rəqəmsal ödə­niş həllərinin genişləndirilməsi, etibarlı logistik şəbəkələrin təkmilləşdirilməsi kimi güclü rəqəmsal infrastruktur yara­dılmasına böyük maraq göstərilir və bu sahədə müsbət göstəricilər əldə olunur. 

Onu da qeyd edək ki, qeyri-neft ixra­cının yüksəlməsi bu sahənin, bütövlükdə, keyfiyyət baxımından strukturunun tən­zimlənməsi ilə bağlıdır. Bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan əvvəlki illərdən fərqli ola­raq yalnız xammal məhsulları deyil, eyni zamanda, emaledici məhsulları da dünya bazarına çıxarır. Bu da təbii ki, qeyri-neft ixracatının dayanıqlığı baxımından mü­hüm əhəmiyyət kəsb edir.

Beləliklə, son illər ölkəmizdə dövlət səviyyəsində həyata keçirilən bir sıra zə­ruri tədbirlər, strateji məhsulların idxal və ixracında bütün fiziki və hüquqi şəxslərin bərabər hüquqlarının gerçəkləşdirilməsi və inhisarçılığın qarşısının alınması is­tiqamətində görülən işlər, daxili bazarın marketinqinin düzgün müəyyənləşdiril­məsi, gömrük əlaqələrinin sadələşdirilmə­si, xarici ticarətin liberallaşdırılması kimi məsələlər, heç şübhəsiz, xarici iqtisadi əlaqələrin həcminin və coğrafiyasının bir qədər də genişlənməsinə səbəb olub.

Vaqif BAYRAMOV
XQ