Azərbaycan iqtisadiyyatını gücləndirən əsas amillərdən biri olan regionların dinamik inkişafı daim diqqətdə saxlanılır və bununla bağlı genişhəcmli layihələr reallaşdırılır. Prezident İlham Əliyev belə bir vəzifənin yüksək səviyyədə gerçəkləşdirilməsi məqsədilə vaxtaşırı rayonlara səfər edir. Bu zaman ölkə rəhbəri yerlərdə investisiyaların qeyri-neft sektoruna, xüsusən də bölgələrin inkişafına yönəldilməsi, əlverişli sahibkarlıq və biznes mühitinin formalaşdırılması, işsizlik probleminin həlli, əhalinin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması ilə maraqlanır, üzləşilən çətinliklərin aradan qaldırılması üçün icra strukturlarına zəruri tapşırıq və tövsiyələrini çatdırır. Başqa sözlə, dövlət başçısının nəzarət üçün bir vasitə olan bölgələrə səfərləri verdiyi tapşırıqların necə yerinə yetirilməsi məqsədi daşıyır.

Ölkə rəhbəri fəaliyyətinin bü­tün mərhələlərində bölgələrdə insanların rifah halının yaxşılaş­dırılmasına, infrastruktur obyekt­lərinin yaradılmasına, o cümlədən sosial infrastrukturla bağlı işlərin aparılmasına mühüm önəm ve­rib. Bu isə həm regionların ümumi inkişafını gerçəkləşdirib, əhali­nin sosial şəraitinə müsbət təsir göstərib, həm də ölkəmizi güclən­dirib. Biznes mühitinin yaxşılaşdı­rılması və qeyri-neft sektorunda sahibkarlığın inkişafı sahəsində görülən tədbirlər nəticəsində isə regionlarda iqtisadi fəallıq getdik­cə artıb. Belə şərait isə özəl böl­mədə yeni iş yerlərinin davamlı artımını şərtləndirib. Nəticədə iqti­sadiyyatda qeyri-neft-qaz sektoru üzrə vergi daxilolmalarının payı 74 faizi ötüb. 

İqtisadi artım işgüzar fəallı­ğın və sahibkarların sayının da ildən-ilə artmasına səbəb olub. Belə ki, əgər 2002-ci ildə ölkədə cəmi 180 minə yaxın sahibkarlıq subyekti var idisə, cari ilin əvvə­linə qeydiyyatda olan vergi ödə­yicilərinin sayı 1,4 milyonu keçib, aktiv vergi ödəyicilərinin sayı isə 712 min nəfərə çatıb. Sahibkar­lığın inkişafına dövlət dəstəyi də diqqətdə saxlanılıb. Bu məqsədlə Sahibkarlığın İnkişafı Fondu tərə­findən güzəştli kreditlərin ayrılma­sına mühüm önəm verilib. Dövlət büdcəsinə əlavə yük yaratmadan güzəştli kreditlərin reallaşdırıl­ması kreditləşdirmədən geri qay­tarılan vəsaitlər hesabına təmin edilib. Belə ki, son 20 il ərzində İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Sa­hibkarlığın İnkişafı Fondu tərəfin­dən iqtisadiyyata güzəştli kredit dəstəyi çərçivəsində sahibkarlıq subyektlərinin 42,7 min investisi­ya layihəsinin maliyyələşdirilmə­sinə yönəldilən 2,8 milyard manat güzəştli kreditlərin 75 faizi regi­onlara ayrılıb. Bunun nəticəsində açılan 178 mindən çox yeni iş ye­rinın 80 faizdən çoxu regionlarda fəaliyyətə başlayıb. 

Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafı bu gün regional iqtisadi siyasətin ən mühüm elementlərin­dən biridir. Bu məsələdə 2004-cüildən indiyədək ölkədə həyata ke­çirilən regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dövlət proqramları­nın icrası mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Son 20 il ərzində 4 dövlət proqramı üzrə bölgələrə yatırılan investisiyaların həcminin 104 mil­yard manat təşkil etməsi də bu­nun bariz ifadəsidir. 

Regionların dinamik inkişafın­da sənaye parkları və zonalarının yaradılması ilə yeni mərhələ baş­lanıb. İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyi (İZİA) İdarə Heyətinin sədri Elşad Nuriyevin məlumatı­na əsasən, hazırda Azərbaycanın iqtisadi zonalarında 7 milyard ma­natdan çox investisiya layihəsi ilə 138 sahibkarlıq subyekti rezident statusu alıb. Ölkəmizdə 7 səna­ye parkının (Sumqayıt, Mingəçe­vir, Pirallahı, Qaradağ, Ağdam, Balaxanı və “Araz Vadisi İqtisadi Zonası”) və 5 sənaye rayonunun (Hacıqabul, Nefçala, Masallı, Sa­birabad və Şərur) uğurlu fəaliy­yəti təmin edilıib. Respublikanın 6 sənaye zonasında indiyədək 6 milyard manat investisiya qoyu­lub və 11 mindən çox daimi iş yeri açılıb. Növbəti mərhələdə sənaye zonalarındakı mövcud layihələrə 864 milyon manat sərmayə yatırı­lacağı və 6 min 700-dən çox daimi iş yerinin fəaliyyətə başlayacağı planlaşdırılıb. E.Nuriyevin söz­lərinə görə, bugünədək sənaye zonalarında 11,1 milyard manat dəyərində məhsul istehsal olunub ki, onun 3,6 milyard manat hissəsi isə ixrac edilib.

Cari ilin 9 ayı ərzində sənaye zonalarında fəaliyyət göstərən şirkətlər tərəfindən 2,3 milyard manat dəyərində məhsul satılıb, bunların 31 faizi (dəyəri 722 mil­yon manatdan çox) dünyanın 60-dan çox ölkəsinə ixrac edilib. Bu dövrdə sənaye zonalarının ölkə sənayesinin qeyri-neft sektorunda xüsusi çəkisi 17,9 faizə çatmaqla qeyri-xammal məhsullarının ixra­cında payı 17,9 faiz olub. Bütün bunlar isə sənaye zonalarının qeyri-neft sektorunun inkişafında mühüm rol oynadığını təsdiqləyib. 

Bu gün işğaldan azad edilmiş ərazilərin ölkənin ümumi iqtisadiy­yatına inteqrasiyası uğurla həyata keçirilir. Qarabağ və Şərqi Zən­gəzur iqtisadi rayonlarının bər­pa-quruculuq prosesinə infrast­ruktur layihələrindən başlanılıb. Prezident İlham Əliyev çıxışları­nın birində bu barədə deyib: “Bu gün Qarabağın və Şərqi Zəngəzu­run bərpa edilməsi məsələsi bizim üçün əsas prioritetdir və mənim bölgələrə səfərlərimin əksəriyyəti məhz o bölgələrə olan səfərlər­dir. Halbuki mən ölkəmizin digər yerlərinə də müntəzəm olaraq gedirəm. Qarabağ və Şərqi Zən­gəzurda görülmüş işlər bir daha onu göstərir ki, biz bu torpaqların sahibləri öz doğma dədə-baba torpaqlarımıza qayıtmışıq. Otuz il ərzində Ermənistan bu torpaqları viran qoyub, daş-daş üstə qoyma­yıb, talançılıq və soyğunçuluqla məşğul olub, barbarlıqla məşğul olub. Biz– bu torpaqların sahibləri isə gəlmişik qurmaq üçün, yarat­maq üçün...”. 

Hazırda düşməndən təmiz­lənən ərazilərdə infrastruktur layihələri uğurla icra edilir. Də­mir və avtomobil yollarının çəki­lişi, elektrik enerjisi, su təchizatı məsələləri, meliorativ tədbirlərlə bağlı layihələr reallaşdırılır. Qısa müddətdə salınan “ağıllı yaşayış sahələri”ndə–Ağalı, Talış, Za­bux kəndlərində, Laçın və Füzuli şəhərlərində məskunlaşdırma da­vam etdirilir. İki hava limanı artıq fəaliyyətdədir, üçüncü isə tikilir. Müasir beynəlxalq standartlar əsasında istifadəyə verilən aero­portlar nəinki iqtisadi, həm də ge­osiyasi və geoiqtisadi baxımdan region ölkələri arasında Azərbay­canın nüfuzunu daha da güclən­dirir. Ən diqqətçəkən məqam isə Azərbaycan dövlətinin bütün bu və ya digər layihələrin həyata ke­çirilməsinə çəkdiyi xərcləri daxili imkanlar hesabına reallaşdırma­sıdır. 

Yeri gəlmişkən, Vətən müha­ribəsindəki tarixi qələbədən son­rakı üç il müddətində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayon­larında bərpa-quruculuq işlərinə dövlət büdcəsindən 7 milyard dollar vəsait ayrılıb. Böyük Qa­yıdışa dair I Dövlət Proqramı qə­bul edilib və uğurla icrasına baş­lanılıb. Beləliklə, işğaldan azad olunan ərazilərin ölkənin ümumi iqtisadiyyatına reinteqrasiyasın­dan, yeni beynəlxalq və regional nəqliyyat-logistika dəhlizlərinin imkanlarından faydalanmaq Azər­baycanın inkişafına böyük təkan verəcək. Bu çərçivədə regionda təhlükəsizliyin, sabitliyin, rifahın və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın formalaşması, eləcə də iqtisadi və ticarət əlaqələrinin inkişaf etməsi Cənubi Qafqazın lider dövləti olan Azərbaycanın region iqtisadiy­yatının ümumi arxitekturasının müəyyən olunmasında rolunu daha da möhkəmləndirəcək.

Vaqif BAYRAMOV
XQ