Emin BAĞIROV,
Elm və Təhsil Nazirliyi Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunun böyük elmi işçisi, mexanika üzrə fəlsəfə doktoru

Son bir neçə ildə Azərbaycanın Avropanın əsas elektrik enerjisi, xü­susən də, “yaşıl enerji” təchizatçısı­na çevrilməsi istiqamətində mühüm tədbirlər həyata keçirilir. Bu, təsadüfi deyil. Çünki əlverişli coğrafi mövqedə yerləşən respublikamız əsas elektrik enerjisi, eləcə də bərpaolunan enerji mənbələri ilə zəngindir. Araşdırmala­ra əsasən, ölkəmizin təkcə alternativ enerji potensialı 27 QVt həcmində dəyərləndirilir. Xatırladım ki, bunun da böyük hissəsi günəş və külək enerjisi ilə əlaqədardır. 

Bundan əlavə, Dünya Bankının təşəbbüsü ilə aparılan araşdırmalara əsasən, Xəzər dənizinin Azərbayca­na aid hissəsində 157 QVt həcmində külək enerjisi potensialı mövcuddur. Bu göstərici respublikamızda “yaşıl enerji”nin inkişafı üçün kifayət qədər zəngin ehtiyatın olmasından xəbər verir. Şübhəsiz ki, belə bir əlverişli şərait xarici dövlətlərin ölkəmizə olan marağını getdikcə artırır. Ötən il de­kabr ayının 17-də Buxarestdə imza­lanan müvafiq saziş də bunun bariz ifadəsidir. Başqa sözlə, qeyd edilən sənəd “yaşıl enerji”nin ötürülməsi ilə bağlı Azərbaycanın bu istiqamətdə atdığı uğurlu addımlardan biri kimi diqqət çəkir. 

Yeri gəlmişkən, hökumətlərarası həmin saziş Azərbaycan və Rumıni­ya arasında “yaşıl enerji”nin ötürül­məsi məqsədilə Gürcüstan və Qara dənizdən keçəcək sualtı elektrik enerjisi kabelinin çəkilməsi layihəsi­nin reallaşdırılmasını nəzərdə tutur. Bu kabellə ötürülən elektrik enerjisi­nin daha sonra Macarıstana və Av­ropaya nəqletmə sistemi vasitəsilə qitənin qalan hissəsinə nəqli planlaş­dırılır. 

Həmin saziş adları çəkilən dörd ölkənin milli və regional enerji təh­lükəsizliyinin və Qara dəniz hövzə­sində əlaqələrin gücləndirilməsinə, enerji mənbələrinin şaxələndirilmə­sinə, Xəzər regionunun bərpaolu­nan enerji potensialının istifadəsinə, habelə dövlətlərin milli enerji isteh­lakında alternativ enerjinin payının artırılmasına dair maraqları nəzərə alınmaqla hazırlanıb. 

Hazırda respublika Energetika Nazirliyi aparıcı beynəlxalq şirkətlərlə birlikdə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur­da “yaşıl enerji” zonası üçün konsep­tual proqnozun tərtibi istiqamətində iş aparır. Adları çəkilən bölgələrdə bərpaolunan enerji mənbələrinin po­tensialının beynəlxalq qiymətləndir­məsi ilə əlaqədar ilkin rəqəmlər də çox ümidvericidir. Bu potensial külək enerjisində təxminən 7200 meqavat, günəş enerjisində isə 2000 meqavat­dan çoxdur. 

Məlum olduğu kimi, ölkə başçısı tərəfindən Qarabağ və Şərqi Zən­gəzur iqtisadi rayonları “yaşıl enerji” zonası elan olunub və bununla bağlı aidiyyəti üzrə tapşırıqlar verilib. Hə­min tapşırıqların icrası çərçivəsində Energetika Nazirliyi tərəfindən bey­nəlxalq məsləhətçi şirkətin cəlbi ilə “Yaşıl enerji” zonası konsepsiyası hazırlanıb və hökumət tərəfindən konsepsiyadan irəli gələn məsələlə­rin həlli məqsədəuyğun hesab edilib.

Sonda qeyd edim ki, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə böyük həcmli hidroenerji potensialı da mövcuddur. Düşməndən təmizlənən torpaqlarda 11 kiçik su elektrik stan­siyasının bərpası istiqamətində iş­lərin həyata keçirilməsi də bunun bariz ifadəsidir. Növbəti illərdə kiçik su elektrik stansiyaları üzrə bərpa və yenidənqurma işləri davam etdi­riləcək. Laçın və Kəlbəcər rayonla­rının dağlıq ərazilərində küləyin illik orta sürətinin saniyədə 7-8 metrdən yuxarı geniş ərazilər mövcuddur. Hə­min potensialdan istifadə istiqamətin­də də şirkətlərlə danışıqlar aparılır.