Ermənistan parlamenti BRICS-ə üzvlük planlarını rədd edib. Bununla belə, ölkənin Xarici İşlər Nazirliyindən bildirilib ki, Kazanda keçiriləcək qurumun sammitinə nümayəndə heyəti göndəriləcək. Rusiyanın BRICS-ə sədrliyinə hazırlıq üzrə təşkilat komitəsinə rəhbərlik edən Rusiya Prezi­dentinin köməkçisi Yuri Uşakov deyib: “Oktyabrın 22–24-də BRICS-in Kazanda keçiriləcək sammitinə, ümumilikdə, 36 ölkənin lideri dəvət olu­nub. Onlardan 18-i artıq iştirakını təsdiqləyib”. Onun sözlərinə görə, qo­naqlar arasında BRICS-ə üzv ölkələrin liderləri ilə yanaşı, MDB ölkələ­rinin rəhbərləri və Afrika, Latın Amerikası, Yaxın Şərq və Cənub-Şərqi Asiyanın nüfuzlu regional təşkilatlarına sədrlik edən dövlətlərin nümayən­dələri də var. Ermənistan da dəvət olunan və iştirak etmək arzusunu bil­dirən ölkələr arasındadır. 

Qeyd edək ki, BRICS özünü Qərbə al­ternativ kimi göstərmir, beynəlxalq təsisat­ları və onların hüquqi bazasını (BMT, BVF, Dünya Bankı) əvəz edən hər hansı struktur­lar yaratmağa çalışmır. Lakin ona üzvlük ABŞ və Avropa İttifaqının (Aİ) geosiyasi və geoiqtisadi qarşıdurmada olduğu Rusiya və Çin ilə daha sıx əməkdaşlığı genişlən­dirir. Ermənistan isə 2018-ci ildən Qərbə doğru meyillənir. Qarabağ müharibəsindəki məğlubiyyətdən sonra İrəvan bunu gizlət­məyə belə çalışmır. Artıq Paris və Brüssel görüşləri, MKİ rəhbərləri, Avropa rəsmiləri və Amerika hərbçilərinin səfərləri İrəvan üçün normaya çevrilib. Bütün bunlar Kol­lektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) tədbirlərinə məhəl qoymamaq, bu hərbi bloka üzvlüyün dondurulması və müttəfiqlik münasibətlərinin etibarlılığına şübhə ilə paralel baş verir. Hətta İrəvanda Moskva ən sərt şəkildə “xəyanətdə” ittiham olunur. 

Rusiya ilə münasibətləri yumşaltmaq istəyinin olmadığını nəzərə alsaq, Nikol Paşinyanın BRICS sammitinə gəlişi, yum­şaq desək, qəribə görünür. Əgər Qərbə me­yillisənsə, niyə “diktator” və “beynəlxalq asayişi pozan” kimi təqdim olunan Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə görüşməli və adı onunla birlikdə çəkilməlidir? Üstəlik, sülh sazişi imzalamaq cəhdlərinə baxma­yaraq, Bakı və Ankara İrəvan tərəfindən hələ də düşmən kimi qəbul edilir. Bu arada Türkiyə və Azərbaycan BRICS-ə qoşulmaq niyyətində olduqlarını bildiriblər. 

Azərbaycanın BRICS-ə üzvlük üçün müraciəti ölkənin Asiya təşkilatları ilə əlaqələrinin dərinləşdirilməsi üzrə stra­tegiyasının tərkib hissəsidir. Bu addım Azərbaycanın beynəlxalq platformalarda mövqeyini daha da gücləndirmək məqsədi daşıyan çoxvektorlu xarici siyasətinin bariz nümunəsidir. Ölkənin BRICS və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) kimi qlobal təşkilatlarda fəal iştirakı təkcə iqtisadi de­yil, həm də siyasi mövqeyini möhkəmlən­dirir. Deməli, Kazanda İrəvanın “düşmən­ləri” söz sahibi olacaqlar. 

Bəs Paşinyan niyə Kazana gəlir? Ma­raqlı sualdır. Qeyd edək ki, hələ heç kim Er­mənistanı Avropa İttifaqına (Aİ), NATO-ya qəbul etməyib. Onlar Ukrayna, Moldova və Gürcüstanı öncə “həzm etməlidirlər”. Ermənistan bu ölkələrlə müqayisədə arxa plandadır. Paşinyan təbii ki, rus sərhədçilə­rini Zvartnotsdan çıxarıb, lakin Gümrüdəki baza hələ də qalır. Ermənistan iqtisadiyya­tı və enerji sektoru Rusiya şirkətlərindən asılıdır. Ölkənin ixracının, demək olar ki yarısı, idxalının 20 faizi Rusiyanın pa­yına düşür. Onun ticarət dövriyyəsində BRICS-ə üzv olan Çin və Birləşmiş Ərəb Əmirliyi də önəmli rol oynayır. Üstəlik, Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlər normallaşmadıqca, ABŞ və Aİ Ermənista­na zəmanət vermədikcə Rusiya İrəvan üçün əsas təhlükəsizlik amili olaraq qalır. Ona görə də iqtisadiyyat və geosiyasi reallıq Paşinyanı sammitdə iştirak etməyə məcbur edir. Fransa ilə birlikdə nüfuzlu Si Cinpin və ya Ermənistanı aktiv şəkildə silahlandı­ran Narendra Modi ilə əl sıxmaq ona zərər verməzdi. Ermənistan hökumətinin rəsmən Qərbyönümlü bəyanatlarına baxmayaraq, ölkə Çin və Hindistan kimi dövlətlərlə sıx münasibətlərə görə BRICS-də iştirak et­məyə məcbur olur.

Bundan əlavə, Ermənistanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı və Av­rasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) kimi təşkilat­larda qalması Rusiya ilə əlaqələrini davam etdirmək məcburiyyətində qoyur.

Ekspertlərin fikirincə, yalnız Avropa investisiyalarına güvənmək də təhlükəli­dir. Kim bilir, Ukraynada davam edən mü­naqişə və dəyişən təbii qaz qiymətləri Av­ropa iqtisadiyyatına necə təsir edəcək? Hər halda yaxşı heç nə gözlənilmir. Qərbə bö­yük ümidlər bəsləməyin nə qədər təhlükəli olduğu Gürcüstan və Ukraynanın timsalın­da aydın görünür. Onlar yalnız vədlər ver­məyi sevirlər. 

Bununla bağlı politoloq Samir Hümbə­tov deyib ki, Ermənistan nəbz yoxlamasına keçib: “Çünki indiki hakimiyyət daha çox qərbyönümlü siyasəti ilə tanınır. Amma Pa­şinyan üçün tez-tez tərəf dəyişdirmək adi hala çevrilib. Ermənistan manipulyasiya­lar etməklə gələcəkdə BRICS-i də kənarda qoymaq istəmir. Paşinyan hakimiyyətinə qarşı Qərbdə təhdid, təzyiq olarsa, Ermə­nistan bu halda üzünü BRICS-ə çevirə bilər. 

Quruma daxil olanlar dünyanın böyük ölkələridir, Ermənistana yaxın dövlətlər də var. Azərbaycan və Türkiyədən son­ra Ermənistanın da təşkilata daxil olmaq məsələsi müzakirə oluna bilər. Ermənis­tanla sülh müqaviləsi imzalanacaqsa, bu, birbaşa onun quruma üzv olmasına şərait yarada bilər. Amma düşünürəm ki, indiki halda bu məsələ real deyil”.

Beləliklə, İrəvan iki stulda oturmağa daha çox üstünlük verir. Bir tərəfdən, Av­ropa İttifaqına, digər tərəfdən isə, BRICS kimi təşkilatlara qoşulmaq istəyir. Bu cür “çoxvektorlu” yanaşma İrəvanın dəqiq xa­rici siyasət xəttinin olmamasını göstərir.

Pünhan ƏFƏNDİYEV
XQ