Azərbaycanın internet tarifləri rəqabət üstünlüyünü qoruyur
Son illər region ölkələrində rəqəmsal infrastrukturun inkişafı və internet xidmətlərinin keyfiyyəti ictimai diqqət mərkəzindədir. İnternetin sürəti, əhatə dairəsi və əlçatanlığı qədər, tariflərin səviyyəsi də əhalinin rifahı və rəqəmsal bərabərlik baxımından mühüm göstəricilərdən sayılır. Bu baxımdan, beynəlxalq statistik resurslar və real bazar qiymətləri əsasında Azərbaycanla Ermənistan arasında aparılan müqayisəli təhlillər diqqətçəkən nəticələr ortaya qoyur.
Qiymət dinamikasından tutmuş dövlət tənzimləməsinə, bazar strukturundan valyuta təsirlərinə qədər bir sıra amillər internet xidmətlərinin maya dəyərinə birbaşa təsir göstərir. Məlum olur ki, Azərbaycanda eyni texniki göstəricilərə malik fiber-optik internet paketləri hazırda abonentlərə daha münasib qiymətlərlə təqdim olunur. İndi isə həm statistik mənbələr, həm də real bazar təklifləri üzərindən bu fərqlərin səbəblərinə birlikdə nəzər salaq.
Rəqəmlər nə deyir?
Mövzu ilə bağlı Naxçıvan Dövlət Universitetinin müəllimi Yunis Xəlilov XQ-yə bildirdi ki, Numbeo platformasının 2025-ci ilin iyul ayı üzrə “Internet, 60 Mbit/s və daha yüksək (limitsiz, kabel/ADSL)” kateqoriyası üzrə məlumatları maraqlı bir mənzərə ortaya çıxarır. Ermənistanda orta aylıq internet haqqı 7.456 dram (təxminən 18,4 ABŞ dolları) olduğu halda, Azərbaycanda bu göstərici 25,83 manat, yəni 15,2 dollar səviyyəsindədir. Beləliklə, nominal baxımdan Azərbaycandakı mövcud internet tarifləri daha ucuz görünür.
Real bazar: eyni sürət, fərqli qiymət
“Numbeo”nun statistikası ümumi göstəricilərə əsaslansa da, konkret fiber-optik internet paketlərinin müqayisəsi daha aydın mənzərə yaradır. Ermənistanda fəaliyyət göstərən “Team Telecom Armenia” və “Ucom” şirkətlərinin 100 Mbit/s sürətə malik limitsiz internet paketləri 7.990 – 9.500 dram (təxminən 19,7 – 23,5 dollar) aralığında dəyişir. Azərbaycanda isə “Aztelekom” və “CityNet” kimi aparıcı provayderlər eyni sürətə malik fiber-optik paketləri 25 manata (təxminən 14,7 dollar) təqdim edir. Beləliklə, real bazar müqayisəsində Azərbaycanın təklif etdiyi xidmətlər 25–35 faiz daha ucuz başa gəlir.
Qiymət fərqinə təsir edən əsas amillər
Bazarlar arasındakı qiymət fərqləri təsadüfi deyil. Bunlar bir sıra sistemli amillərlə izah olunur:
1. Valyuta rejimi və məzənnə sabitliyi. Ermənistan dramının son illər ərzində möhkəmlənməsi orada xidmətlərin dollar ifadəsində dəyərini azaltsa da, Azərbaycanda uzun müddətdir qorunan sabit məzənnə (1 USD = 1,70 AZN) tariflərin də dəyişməz qalmasını təmin edib.
2. Dövlət tənzimləməsi və subsidiyalar. Azərbaycanda “Onlayn Azərbaycan” layihəsi çərçivəsində dövlət vəsaiti hesabına genişzolaqlı GPON infrastrukturu regionlara qədər yayılıb. Bu isə provayderlərə daha aşağı maya dəyəri ilə xidmət göstərmək imkanı yaradıb. Həmçinin, ölkədə internet tariflərinə maksimum qiymət həddi tətbiq olunur ki, bu da istehlakçı üçün əlverişli mühit yaradır.
3. Bazarın strukturu və trafikə çıxış. Ermənistanda beynəlxalq trafik hələ də məhdud upstream kanallarından asılıdır. Azərbaycanda isə “Delta Telecom” kimi operatorların illik müqavilələri sayəsində magistral trafik xərcləri aşağı düşür, bu da son–məsafə provayderlərinin təkliflərinə müsbət təsir göstərir.
4. Şəhər-region fərqləri. Ermənistanın paytaxtı Yerevanda yüksək sürətli internet daha əlçatan olsa da, rayonlarda hələ də 50 Mbit/s sürətli paketlər geniş yayılıb. Bu da ölkə üzrə orta qiymətləri artırır. Azərbaycanda isə GPON infrastrukturunun regionlarda da tətbiqi nəticəsində paytaxtla bölgələr arasında qiymət fərqi minimuma enib.
Beynəlxalq platformaların statistikası, provayderlərin real bazar təklifləri və tənzimləyici mexanizmlərin təhlili göstərir ki, Azərbaycan internet xidmətlərinin qiymətində rəqabət üstünlüyünü qorumaqdadır. Ölkədə həm sürət, həm də qiymət baxımından əlverişli bir rəqəmsal mühit formalaşır. İstər şəhər mərkəzlərində, istərsə də regionlarda fiber-optik infrastrukturun genişlənməsi fonunda vətəndaşlar daha yüksək keyfiyyətli internetə daha münasib qiymətlərlə çıxış əldə edirlər. Bu isə təkcə texnoloji deyil, sosial-iqtisadi tərəqqinin də vacib göstəricisidir.
Azər MUSTAFAYEV
