30 il əvvəl ABŞ-a köçmüş Azər Qurbanov bir daha Bakıya dönə bilmədi
Onun haqqında keçmiş zamanda danışmaq çox çətindir. Çünki həyatda Azər qədər pozitiv, nikbin, həyatsevər, qohumcanlı, dostcanlı çox az adam tanıyıram.
Bibimin atası Muxtar Qurbanov Şuşanın Malıbəyli kəndindən idi və 30–40-cı illərdə Gəncə toylarının böyük əksəriyyətini o, eləcə də qardaşları Həmid və Əsgər Qurbanovlar aparıblar. Opera və balet teatrının solisti, respublikanın Əməkdar artisti olan bibim Xurşid Qurbanovanın qeyri-adi, gözəl səsi olub. O, Gəncədə doğulsa da, oğlu Azər 1953-cü il aprelin 23-də Bakıda dünyaya göz açıb və orta təhsilini paytaxtdakı 225 nömrəli orta məktəbdə rus dilində alıb. Onun da yaxşı səsi vardı. Buna görə də konservatoriyanın vokal fakültəsini bitirib.
Lakin Azər kinoya daha çox həvəs göstərib. Ekranda ilk debütü 7 yaşında “Bir məhəlləli iki oğlan” filmində olub. Daha sonra “Əcnəbi qız” (1965), “Bizim oynadığımız dənizdə” (1967), ilk sovet-yuqoslav birgə filmi olan “Mavi quş, yolun açıq olsun” (1967) filmlərində rol alıb. Odessa kinostudiyasının istehsalı olan “Hakim”, “Əcnəbi qadın”, “Külək” filmlərində də çəkilib. Ona ən böyük uğuru isə “Sehrli xalat” filmindəki Rəşid obrazı gətirib.
Redaksiyadan Azərlə bağlı yazı hazırlamaq tapşırığını alanda ilk yadıma düşən Əməkdar mədəniyyət işçisi Yusif Şeyxov oldu. Bilirdim ki, Yusif müəllim onunla tez-tez əlaqə saxlayır və həm də “Sehrli xalat”da bir yerdə çəkiliblər. Onun bu barədə dedikləri: “Mərhum kinorejissorumuz Əlisəttar Atakişiyev Azəri yüzlərlə uşağın arasından seçmişdi və sonralar da sübut olundu ki, bu seçimin alternativi yox imiş. Yadımdadır, çəkiliş meydançasında hamıdan fərqlənirdi, rejissorun tapşırıqlarını o dəqiqə anlayır və rolu ustalıqla ifa edirdi. Aktyorluq qabiliyyəti açıq-aşkar hiss olunurdu. Filmi səsləndirmə mərhələsində rejissor səslərin sınağını keçirdi və mənim səsim bəyənildi. Çünki Azər rus dilində təhsil aldığından onun Azərbaycan dili nisbətən zəif idi. Onu mən səsləndirməli oldum və əslində, həmin filmdə ikimiz birlikdəyik, yəni onun körkəmi, mənim isə səsim.
Azər ABŞ-da olanda da telefon əlaqələrimiz olub. Təəssüf edirəm ki, biz 10 il qabaq “Sehrli xalat”ın 50 illik yubileyini keçirəndə söz versə də, gələ bilmədi. İndi yenidən təəssüf edirəm ki, bu ilin oktyabrında həmin filmin 60 illik yubileyində sehrli oğlan Azər yenə iştirak edə bilməyəcək”.
Yusif müəllim çox dəqiq ifadə etdi: “Sehrli oğlan”. Biz Azərlə qan qohumu olsaq da, ömrünün sonuna kimi onu elə sehrli, sirli-soraqlı oğlan kimi tanıdım. Halbuki yuxarıda qeyd etdiyim kimi, həddindən artıq səmimi, mehriban, komplekssiz bir oğlan idi.
Yay tətillərində bibimlə tez-tez bizə gəlirdi. Göygölə, Kürün sahillərinə gedərdik. 13-14 yaşlarında artıq özünü peşəkar aktyor kimi aparırdı. Elə də yaş fərqimiz yox idi. Gələn kimi mənə, bacılarıma, ondan ötrü ətrafımıza yığışan uşaqların hərəsinə bir rol tapşırır, özü də oxuyub-oynamaqla yanaşı, həm də gözəl rejissorluq edirdi.
Bakıda Azərin sonuncu sinifdə oxumağı ilə mənim tələbəlik illərimin başlanması eyni vaxta düşdü. Tez-tez onlara gedirdim. Bibim deyirdi ki, Azər Ümumittifaq Kinemotoqrafiya İnstitutuna daxil olmaq istəyir. Gecə-gündüz hazırlaşırdı. Bir gün də onlara gələndə gördüm ki, dostları, tanışları bura yığışıb. Sən demə, Bakıya həmin institut üçün tələbə seçməyə gələn SSRİ xalq artisti Yevgeni Matveyev 200 abituriyent içərisində yalnız Azərə 5 qiymət yazıb və beləliklə də o, Moskvaya təhsil almağa getdi. Səhv etmirəmsə, Xalq artisti Həmidə Ömərova da həmin ali məktəbin tələbəsi adını qazanmışdı.
Bax, elə Azərin sirli-soraqlı həyatı da bundan sonra başladı.Tez-tez Azərdən hal-əhval tuturdum. Deyirdi yataqxanada qalır, çox yaxşı da oxuyur, elə bir narahatlıq yoxdur. Amma sonra müəyyən səbəblərdən Azər Kinematoqrafiya İnstitutunu Leninqraddakı Şukin adına Teatr İnstitutuna dəyişdirməli olmuşdu...
Bir müddət Bakıda qaldıqdan sonra, 90-cı illərin əvvəllərində Azər ABŞ-a köçməyi qərara aldı. Fikirləşdi ki, ulduz kimi orada da parlamaq olar. Təəssüf ki, o cür düşündü və aktyorluq sənətini davam etdirə bilmədi. Orada özünün dərzi şirkətini yaratdı. Gözəl əl işləri vardı. Lakin müəyyən vaxt keçdikdən sonra o işdən də əl çəkməli oldu. O qədər də qazanc gətirməyən başqa bir işin qulpundan yapışdı. Amma razı idi. Yeganə narahatlığı bibimdən idi. Azər ona həddindən artıq bağlı adam idi. Tez-tez mənə də yazırdı, bibim hər həftə zəng edirdi. Və bir gün Azərin telefondan qırıq-qırıq səsi gəldi. Bibim vəfat etmişdi.
Son vaxtlar əlaqələrimiz çox azalmışdı. Nəsə yazırdım, 10-15 gün sonra cavab verirdi, ya vermirdi. Görünür, ciddi xəstəliyə tutulması sehrli, sirli-soraqlı oğlanı öz aləminə – acılı-şirinli, səhvli-səhvsiz günlərə, xatirələrinə qaytarmışdı...
Bir neçə il qabaq ondan müsahibə götürən saytların hansısa Azərin dediyi “Vətəninizi heç vaxt tərk etməyin” sözlərini yazının sərlövhəsinə çıxarmışdı...
Hamlet QASIMOV,
XQ-nin bölgə müxbiri
