İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının dünya təcrübəsində neftdən sonra iqtisadiyyatın ikinci əsas sahəsinə çevrilməsi danılmaz reallıqdır. Çünki inkişafın diktə etdiyi innovasiyaların tətbiqi zamanın qəti tələbidir. Bu gün dünya qlobal dəyişikliklər yolundadır və postindustrial dövr öz yerini rəqəmsallaşmaya verir. İnternetin də yayım arealı böyüyür və bütün bunlar son nəticədə cəmiyyətin yüksək tərəqqisini təmin edir.
Rəqəmsallaşma "Dördüncü Sənaye İnqilabı" maqrafonunda öncül mövqe tutur. Azərbaycanda da rəqəmsal texnologiyalar platformasında zəruri addımlar atılır. Enerji və nəqliyyat mərkəzi kimi tanınan, bir çox mühüm layihələrin təşəbbüskarı olan ölkəmizdə əksər sahələr rəqəmsallaşır. Vahid mərkəzdən xidmət anlamına gələn Elektron Hökumətə keçid təmin olunub, beynəlxalq təcrübə əsasında sistemin hüquqi bazası yaradılıb və uğurlu nəticələr əldə edilib. Müvafiq proqramlarla vətəndaşlara bütün xidmətlərin vahid forması və əlçatanlığı təşkil olunur, e-gov.az portalı aktiv işləyərək, dövlət qurumları arasında məlumat və sənəd mübadiləsinin sadələşdirilməsinə yol açır.
Son zamanlar gündəmdə süni intellekt və onun imkanları mövzusu daha da intensivləşib. Süni intellektin vasitəsilə təbii insan intellekti riyazi dəqiqliklə maşınlar tərəfindən simulyasiya edilir. Bunun da sayəsində texnoloji sıçrayış baş verir və həyat daha da asanlaşır.
Bu gün Azərbaycanda, xüsusilə, rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişafı sahəsində zəruri islahatlar həyata keçirilir. Universitetlərdə yeni texnoloji ixtisasların yaradılmasına və müvafiq kadr hazırlığına diqqət artıb.
Azərbaycan iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı Prezident İlham Əliyevin yürütdüyü siyasət kosmik sənayedə də öz əksini tapıb. “Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması haqqında” ölkə başçısının sərəncamı və sonrakı sənədlər kosmik sahənin inkişafına və peyk layihəsinin həyata keçirilməsinə xüsusi zəmin yaradıb. Azərbaycanın əksər dünya dövlətlərinin gerçəkləşdirə bilmədiyi süni peyk layihəsi ilə tarixi uğura imza atdığını göstərmək olar. “Azərkosmos"un təsis edilməsi aşkar tərəqqi ölçüsüdür. Artıq bizim telekommunikasiya və müşahidə peyklərimiz – “Azərspace-1”, “Azersky” və Azərspace-2” kosmosda, kainatın ənginliklərində uğurla çalışmaqdadır. Azərbaycanın orbitə çıxardığı peyklərin informasiya təhlükəsizliyi baxımından xüsusilə böyük əhəmiyyəti var.
Onu da qeyd edək ki, informasiya-kimmunikasiya texnologiyalarının tətbiqi hər bir mütəxəssisdən daim öz üzərində çalışmağı tələb edir. Dahi futuroloq, görkəmli amerikalı filosof, sosioloq Alvin Toffler deyib ki, 21-ci əsrdə savadsız insanlar oxuma, yazma bilməyənlər deyil, öyrənmək, yenidən öyrənmək və daha çox öyrənməyi bacara bilməyənlər olacaqlar. Müəyyən sahələrdə sürətli rəqəmsallaşma prosesini ləngidən bir səbəb də elə insanların müəyyən qisminin texnoloji üstünlüklərdən məlumatsızlığı, adət etdikləri ənənəvi xidmətlərdən kənara çıxmaq istəməməsidir. Ona görə də, intensiv maarifləndirmə mütləqdir.
Osman GÜNDÜZ, Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti:
Prezidentin 17 yanvar 2019-cu il tarixli fərmanı ilə Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinə (RİNN) tapşırıq verilib ki, bütün mərkəzi icra orqanlarının informasiya sistemlərinin inventarizasiyası və ekspertizası aparılsın. Həmçinin bu sistemlərin gələcəkdə RİNN DATA Mərkəzində yerləşdirilməsi üçün təkliflər hazırlasın. Əsas məqsəd yenə də bu sahədə idarəetmənin təkmilləşdirilməsi, xərclərə qənaət və optimallaşdırmadır.
Təbii ki, dövlət qurumları resursları özlərində saxlamaq və inkişaf etdirmək, yeni serverlər və proqram təminatları almaq, xüsusilə də onların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün hər il xeyli vəsait xərcləyirlər. Bu, kifayət qədər məsuliyyətli bir məsələdir.
RİNN-ə tapşırıq verilib ki, qısa müddətdə bu məsələ ilə bağlı mövcud vəziyyət araşdırılsın və təkliflər hazırlanıb hökumətə təqdim edilsin. Düşünürəm ki, doğru yanaşmadır. Həm təhlükəsizlik cəhətdən, həm də xərclərin optimallaşdırılması və dövlət qurumlarının əlavə yükünün azaldılması baxımından daha doğru olardı ki, bütün resurslar vahid bir mərkəzdə saxlanılsın. Əlbəttə, onda gərək alternativlik mütləq təmin olunsun.
