Azərbaycanın xoş məram nümayiş etdirərək BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına – COP29-a Ermənistanı da dəvət etməsi İrəvanda müzakirələrə yol açıb. Hiss olunur ki, hər bir məsələni siyasiləşdirməyə çalışan qarşı tərəf yenə də köhnə şakərindən əl çəkmir.

Bunun ən bariz göstəricisi Ermənis­tan media subyektləri nümayəndələri­nin öz ölkələrinin xarici işlər nazirliyinə məsələ ilə bağlı ünvanladıqları sualların cavabsız qalmasıdır. Hayastan xarici si­yasət idarəsi jurnalistlərə bu barədə şərh verməkdən, faktiki olaraq, imtina edib.

Ölkənin populyar qəzetlərindən olan “Hraparak” qəzeti isə baş nazir Nikol Pa­şinyanın COP29-da iştirak edib-etməyə­cəyi mövzusunda maraqlı yazı dərc edib. Nəşr qeyd edib ki, N.Paşinyan avqust ayında mətbuat konfransı keçirməyə hazırlaşır və o, ölkəsinin noyabrın 11-22-də COP29 sessiyasında iştirak etməklə bağlı dəvət məsələsinə toxunacaq. “Hra­parak” bu məlumatı baş nazir aparatının informasiya və ictimaiyyətlə əlaqələr idarəsinə istinadən yayıb.

Məlumata görə, qəzet “Ermənistan tərəfi Azərbaycan Prezidentinin kömək­çisi Hikmət Hacıyevin haqqında söhbət açdığı dəvət məktubunu nə vaxt alıb və Ermənistan baş nazirinin administrasi­yası buna nə cavab verib? Ermənistanın baş naziri Bakıya gedib COP29 konf­ransında iştirak etmək niyyətindədirmi? Ermənistan tərəfinin rəsmi Bakının iki ölkə arasında mehriban qonşuluq müna­sibətlərinin əsas prinsiplərinə dair sənəd imzalamaq təklifinə münasibəti necədir?” sualları ilə yazılı sorğu ünvanlayıb.

Hökumətdən verilən cavab isə belə olub: “Baş nazir Nikol Paşinyan məzu­niyyətdən sonra – avqust ayında keçirə­cəyi mətbuat konfransında qeyd etdiyiniz məsələlərə toxunacaq”.

Qeyd edək ki, rəsmi Bakının Ermə­nistana COP29-da iştirakla bağlı dəvət məktubu ünvanladığını Azərbaycan Pre­zidentinin köməkçisi – Prezident Admi­nistrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev Şuşada keçirilən II Qlobal Media Forumunda bil­dirib.

Hikmət Hacıyev COP29-un Preziden­ti Muxtar Babayevin Ermənistan xarici iş­lər nazirinə rəsmi dəvət məktubu ünvan­ladığını nəzərə çatdırıb: “Biz Ermənistanı rəsmən COP29-a dəvət etmişik. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlərin ol­madığı halda bu dəvət Azərbaycanın xoş iradəsini və inklüziv yanaşmasını göstə­rir. İndi Ermənistan hakimiyyətinin qərar qəbul etməsi zamanı çatıb”.

Onu da bildirək ki, BMT-nin İqlim Də­yişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransı (COP) hər il keçirilir. COP-a sədrlik rotasiya əsasında BMT-nin 5 regionunun – Afrika, Asiya, Latın Amerikası, Karib dənizi hövzəsi və Av­ropa (Mərkəzi, Şərqi, Qərbi və digər) ölkələrinə keçir. Həmçinin, bu regionlar­dakı qrup ölkələri arasında da sədrliklə bağlı növbələşmə mövcuddur. Azərbay­canın təşkilata sədrliyinə dair qərar da məhz Şərqi Avropa qrupu ölkələrinin yekdil rəyi əsasında verilmişdi. Qeyd et­mək yerinə düşər ki, COP29-a evsahibliyi üçün Azərbaycanla yanaşı, Ermənistan və Bolqarıstan da namizədliklərini irəli sürmüşdülər. Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası və Ermənistan baş na­zirinin aparatı arasında aparılmış birbaşa danışıqlar nəticəsində ötən il dekabrın 7-də verilmiş birgə bəyanatda elan olun­muşdu ki, İrəvan Azərbaycanın xeyrinə öz namizədliyini geri götürür. Bundan sonra Bolqarıstan da öz namizədliyi ilə bağlı eyni addımı atmışdı.

COP dünyada ən mötəbər beynəlxalq tədbirlərdən biridir. Ölkələrin təmsilçiliyi nöqteyi-nəzərindən BMT Baş Assamb­leyasından geri qalmır. Hazırda İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası­nın 198 tərəfi (197 ölkə və Avropa İtti­faqı) mövcuddur. Bütün bunları nəzərə aldıqda aydın olur ki, qarşıdan gələn COP29 tədbiri, əslində, BMT-nin qlobal iqlim konfransıdır. Azərbaycan isə təd­birə evsahibliyi edən ölkə kimi BMT-nin bütün üzv dövlətlərinə dəvət göndərir. Bu mənada Ermənistana göndərilən dəvət­də heç bir siyasiləşmə elementi yoxdur. Lakin İrəvandan daxil olan məlumatlara əsasən, Ermənistan bu məsələni birba­şa olaraq Ermənistan–Azərbaycan mü­nasibətlərinin nizamlanması prosesi ilə əlaqələndirərək, məhz siyasi müstəviyə keçirməyə çalışır. Ermənistan parlamen­tinin müdafiə və təhlükəsizlik məsələləri üzrə daimi komissiyasının sədri, hakim “Mülki müqavilə” partiyasının üzvü And­ranik Koçaryan deyib ki, xarici işlər naziri Ararat Mirzoyanın COP29 konfransında iştirakı üçün Bakı “sülhün onun məqsəd­ləri arasında üstünlük təşkil etdiyini” sü­but etməlidir.

“Azadlıq” radiosunun erməni xidmə­tinə müsahibəsində Koçaryan Azərbay­canın dəvətini “normal” adlandırıb, lakin əlavə edib ki, Ermənistan nümayəndəsi­nin iştirak etməsi üçün Bakı öz ritorika­sını dəyişməlidir. Jurnalistin “Noyabrda Bakıya getmək düzgündürmü?” sualına Koçaryan belə cavab verib: “Əlbəttə, amma bunun üçün Bakı çox şey etmə­lidir ki, qavrayış (?) adekvat olsun”. Par­lamentin komissiya sədrinin anlaşılmaz cavabı jurnalisti “Məsələn?” sualını ver­məyə məcbur edib. “Bakı öz ritorikasın­da nələrisə dəyişməlidir. O da sülh üçün çalışmalıdır, necə ki, biz çalışırıq” – deyə deputat vurğulayıb.

Qeyd edək ki, Ermənistan müxalifəti A.Mirzoyanın Bakıya dəvətini “avantüra” adlandırıb və İrəvanın bunu qəbul etmək­lə heç bir dividend əldə edə bilməyəcəyini bəyan edib. Düzdür, A.Koçaryan müxa­lifətin mövqeyini tənqid edərək, onun təmsilçilərinin Ermənistanın təhlükəsizliyi və milli maraqları ilə bağlı məsələlərdən çoxdan kənarlaşdıqlarını vurğulayıb. An­caq rəsmi İrəvan ölkənin xarici işlər na­zirinin COP29-da iştirakı ilə bağlı, belə deyək, sövdələşməyə başlamaq niyyətini gizlətmir. Beləliklə, ölkəmiz növbəti dəfə Ermənistanın primitiv və açıq-aydın qey­ri-məhsuldar taktikası ilə üzləşib. Hay­lar A.Mirzoyanın Bakıya gəlişi naminə Azərbaycanın Ermənistanla sülhün əldə edilməsi məsələsində aydın, prinsipial və birmənalı mövqeyinə dəyişiklik etməyə­cəyini birdəfəlik anlamalıdırlar.

Ölkəmizin Ermənistanla münasibət­lərin normallaşmasına dair mövqeyi isə bir neçə gün öncə – iyulun 20-də II Şuşa Qlobal Media Forumunun açılış mərasi­mində Prezident İlham Əliyev tərəfindən bir daha bəyan edildi. Dövlətimizin baş­çısı bildirdi ki, birincisi, Ermənistan Bakı və İrəvanın Minsk qrupunun ləğv edilmə­sinə dair ATƏT-ə birgə müraciət etməklə bağlı bizim təklifimizə müsbət cavab ver­məlidir. Artıq uzun müddətdir ki, bu qrup fəaliyyətsizdir, bəlkə də bir-iki ildir. Minsk qrupunun fəaliyyətdə olması üçün heç bir səbəb yoxdur. Çünki həmsədrlər de-fak­to bir-biri ilə müharibədədir, yəni onların ikisi digərinə qarşı bir yerdədirlər. Fransa burada bütün imkanlardan məhrum edi­lib. Onlar nəinki vasitəçi, heç bu region­da ola bilməzlər: “Onlar Cənubi Qafqaz regionunda bizim razılığımız olmadan mövcud ola bilməzlər. Bizsiz onu etmək istəyirlərsə, onlar uğursuzluğa düçar olacaqlar və bu, bir daha onlar üçün çox acınacaqlı və ağrılı bir məsələ olacaq. Yəni, Minsk qrupunun burada bir növ “canlı” saxlanılmasında nə fayda var, nə məqsəd var?! ATƏT daxilində konsensus şəklində qərarlar qəbul edilir. Ermənistan Minsk qrupunu hələ də fəaliyyətdə saxla­maq istəyirsə, bu, o deməkdir ki, Ermə­nistanın hələ də Azərbaycana qarşı ərazi iddiası var və bu, çox ciddi bir faktordur. Bu, bir testdir, bu, bir göstəricidir...”

Prezident İlham Əliyevin fikrincə, növbəti şərt odur ki, Ermənistan konsti­tusiyasında dəyişikliklər edilməlidir. Bizim onların daxili işlərinə hər hansı müdaxilə etmək niyyətimiz yoxdur. Ermənistan konstitusiyasında müstəqillik barədə müddəa var və orada Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı təhlükə, təhdid möv­cuddur. Orada Ermənistanın və “Dağlıq Qarabağ”ın birləşməsindən söhbət gedir. Yəni, bu müddəa o konstitusiyada olduğu müddətdə sülh sazişi mümkün deyil. “Bir daha demək istəyirəm ki, məni hər kəs yaxşı başa düşsün. Ermənistanın daxili işlərinə bizim hər hansı müdaxiləmizdən söhbət gedə bilməz. Ancaq konstitusiya­da belə bir maddənin olması sülh sazişi­ni mümkünsüz edir. Çünki konstitusiya hər hansı beynəlxalq müqavilədən üstün sənəddir. Ona görə biz o vəziyyətdə ol­maq istəmirik ki, bir gün onlar yenə də öz fikirlərini dəyişəcəklər və biz sentyabrda atdığımız addımları təkrar etməyə məc­bur qalacağıq” – deyə cənab İlham Əliyev ölkəmizin mövqeyini sərrast ifadə etmişdi.

Mövzu ilə bağlı fikirlərini “XQ” ilə bölüşən politoloq İlyas Hüseynov bil­dirdi ki, ölkəmizin göndərdiyi dəvət mək­tubu sülh naminə atılan növbəti addım kimi də qiymətləndirilə bilər. Onun sözlə­rinə görə, bu xoşməramlı jest Ermənistan tərəfindən adekvat dəyərləndirilməlidir: “Azərbaycan İkinci Qarabağ müharibə­sində qalib gəlməsinə rəğmən Ermənis­tanla sülh müqaviləsinin imzalanması is­tiqamətində beynəlxalq hüquqa uyğun 5 prinsip irəli sürən dövlətdir. Ancaq Ermə­nistan baş naziri bu yaxınlarda Londonda keçirilmiş Avropa Siyasi Birliyinin tədbi­rində Azərbaycan lideri ilə görüşməkdən imtina etdi. Bu addım da göstərdi ki, İrə­van sülh prosesinə sadiq deyil. Görüşdən imtina edilməsi ilə sülh gündəliyinə böyük zərbə vuruldu”.

Politoloqun fikrincə, İrəvanın Azər­baycanın evsahibliyi edəcəyi tədbirdən imtina edəcəyi halda bir daha təsdiq olunacaq ki, Ermənistan sülhdə, əmək­daşlıqda maraqlı deyil və regionda kənar geosiyasi oyunçuların sifarişlərini yerinə yetirir.

Beləliklə, bir daha aydın olur ki, Bakı A.Mirzoyanın, yaxud hansısa Ermənis­tan rəsmisinin gəlişi naminə mövqeyini dəyişməyəcək. Bizim sözümüzün imza­mız qədər dəyərli olduğunun ötən müd­dət ərzində dəfələrlə şahidi olan İrəvan bu şərtlərin heç birində aqressiv ritorika olmadığını və Azərbaycanın sülh istə­yinin səmimiliyinə şübhə yaratmadığını anlamalıdır. Əgər Ermənistan öz xarici işlər nazirini Bakıya göndərmək niyyətin­dədirsə, o zaman bu məsələni siyasiləş­dirməkdən əl çəkməli, hər hansı şərt irəli sürmədən bunu etməlidir. Əks-təqdirdə Azərbaycanın evsahibliyi edəcəyi mötə­bər tədbir Ermənistan təmsilçisinin iştira­kı olmadan baş tutacaq.

Səxavət HƏMİD
XQ