Cəmiyyət ortaq məxrəcə gəlmək üçün Paşinyana siqnallar ötürməkdədir

Rəsmi Bakı İrəvana tarixin arxivinə göndərdiyi Minsk qrupunun buraxıl­ması ilə bağlı ATƏT-ə birgə müraciət göndərmək təklifini göndərib. İntəhası, bu məsələyə yanaşmada Ermənistan haklimiyyəti daxilində fərqli mövqelə­rin olduğunu söyləyə bilərik. 

Görünən odur ki, baş nazir Nikol Pa­şinyanın Minsk qrupunun aqibəti barədə söylədikləri ilə Bakının təklifi arasında müəyyən qədər fərqi var. Azərbaycan ATƏT-in Minsk qrupunun ömrünü və fəaliyyətini “de-fakto” çoxdan başa vur­duğunu, üç həmsədrli təsisatın özünün ilkin missiyasının öhdəsindən gələ bil­mədiyini və 20220-ci ilin noyabrında tam iflasa uğradığını açıq mətnlə bəyan edib. Bakı göstərilən səbəblərə görə İrəvana da tərəflər üçün artıq heç bir əhəmiyyət daşımayan bir təsisatdan imtina eləməyi məsləhət görür. 

Bakının istəyini zərurətə çevirən başqa bir amil isə odur ki, həm Azər­baycan, həm də Ermənistan bu gün də ATƏT-ə üzvlük haqqı ödəyirlər. Yəni, durumun paradoksallığı ondadır ki, keç­miş münaqişə tərəfləri hazırda faydalılıq əmsalı sıfıra düşmüş bir təsisatın sax­lanılmasına pul ödəyirlər. Ermənistan bu məsələyə bir qədər fərqli prizmadan yanaşır və deyir ki, ATƏT-in Minsk qrupu fəaliyyətini dayandırıb, amma bu fəaliy­yətin bərpa olunmasına ehtiyac yara­na bilər. Əslində, İrəvanın bu mesajının ünvanı ATƏT deyil, onun otuz il bundan əvvəl yaratdığı Minsk qrupunun həmsəd­rləri – ABŞ və Fransadır. Paşinyan Minsk qrupunu tənqid edərkən konkret olaraq Rusiyanın bu təsisatda fəaliyyət göstər­mədiyinə və ya bundan sonra fəaliyyəti­nin mümkünsüz olduğuna işarə vurur.

İndi biz Nikol Paşinyanın ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətinin dayandırıl­ması, artıq mövcud olmayan bir institutun fəaliyyətinə ehtiyac duyulmadığı barədə dediklərinin səmimiliyinə inana bilərikmi? Onun sülh danışıqlarında, azı, son bir il ərzində sərgilədiyi mövqe fərqləri bu sualın müsbət cavabını istisna edir. Çox güman ki, Ermənistan hakimiyyəti indiki vəziyyətdə özünün təhlükəsizliyinin tə­minatı mexanizmlərinin alt qatında məhz ABŞ-ni nəzərdə saxlayıb. Son vaxtlar intensivləşən İrəvan–Vaşinqton təmas­ları bu versiyanın inandırıcılıq dərəcəsini xeyli artırır. 

Fakt ondan ibarətdir ki, ATƏT-in Minsk qrupu 2022-ci ilin fevralından etibarən fəaliyyətini “de-fakto” dayandırıb. Bunu Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinya­nın özü parlamentdə son çıxışı zamanı söyləyib. Yəni, artıq Ermənistan rəhbəri də etiraf edir ki, Qarabağ münaqişəsi ta­rixə çevrildiyi kimi, bu adda qrup və onun hımsədrləri də yoxdur. Əgər doğrudan da belədirsə, yəni Paşinyan Bakı ilə sülh danışıqlarında səmimidirsə, nədən Azər­baycan hakimiyyətinin təklifini qəbul edib bu qrupun “de-yure” ləğvi üçün ATƏT-ə birgə müraciət etməkdən yayınır?

Oxuculara xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyevin həmin təklifi ilə bağlı Er­mənistan parlamentin spikeri Alen Si­monyan da maraqlı açıqlama vermişdi. O bildirmişdi ki, sülh müqaviləsi imzalan­dıqdan sonra Minsk qrupuna onsuz da ehtiyac qalmayacaq. Halbuki iki ölkə ara­sında imzalanacaq sülh sənədinin “Dağ­lıq Qarabağ münaqişəsi”nin həlli üçün yaradılan Minsk qrupuna dəxli yoxdur. Rəsmi İrəvanın bir-birinə aidiyyatı olma­yan bu iki məsələni süni şəkildə bir-birinə calamaq cəhdi isə gələcəkdə dolayası ilə Azərbaycana qarşı torpaq iddiasının da­vam edəcəyinin, erməni tərəfinin hələ də “bəlkə də qaytardılar” xəyalı ilə yaşama­sının təzahürü sayıla bilər. 

* * *

Mövzuya yenidən qayıtmağımızın sə­bəbi Ermənistan ictimai fikrində ATƏT-in Minsk qrupunun ləğvi ilə bağlı Bakının müraciətinə pozitiv təmayüllərin özünü göstərməsidir. Ayrı-ayrı siyasilər, bloqer­lər, analitiklər məsələyə münasibət bildi­rirlər. 

“Azərbaycan cari proseslərin dön­məzliyini təmin edəcək qərarların qə­bulu və möhkəmlənməsi üçün hər şeyi edir”. Bu tezisin müəllifi politoloq Tevan Poqosyan erməni mediasına açıqlama­sında bildirib ki, Bakının tələblərindən biri, məsələn, ATƏT-in Minsk qrupunun ləğv edilməsidir. Erməni ekspertin fikrin­cə, Rusiya ilə münasibətləri kifayət qədər zəiflədən baş nazir Paşinyan indi bütün mümkün ssenariləri və onların nəticələ­rini hesablamağa borcludur. Poqosyan iqtidar nümayəndələrinin “Ermənistan Rusiya Federasiyasının əyalətinə çevril­məməlidir” xarakterli bəyanatlarıına bu cür şərh verib: “Əgər belə bir fikir sizin beyninizə gəlirsə, deməli, əyalətə də çev­rilə bilərsiniz. Nəticə etibarı ilə indi yürüt­düyünüz siyasətlə yenə vilayət ola bilərik. Kimdən asılı olmağın nə fərqi var?”.

Bu məqamda Tevan Poqosyanın üç il bundan əvvəl dediklərinə nəzər sal­mağımız, müqayisə nöqteyi-nəzərindən, yerinə düşər. O zaman həmin Poqosyan belə danışırdı: “İlham Əliyevin siyasəti aydındır. Bunun qarşısını almaq üçün erməni çevikliyi, düzgün hesablamalar və milli arzumuzu təbliğ etməklə almaq lazımdır. Mən qarşı tərəfin tələskənliyi­ni başa düşürəm, amma erməni tərəfi tələskənlikdən danışanda, bu, anlaşıl­mazdır”. 

İndi mövqeyi yüz səksən dərəcə də­yişmiş erməni politoloqu üç il bundan əvvəl rəsmi İrəvana ritorik sualla müra­ciət etmişdi: “Kim dedi ki, ümumiyyətlə, hansısa sülh sazişini bağlamaq lazım­dır? İmzalanan istənilən sənəd bizi, xü­susən də gələcək nəsilləri milli hüquq­larımızdan məhrum edir. Əgər biz güclü dövlət formalaşdırmağı, övladlarımızın, nəvələrimizin, nəticələrimizin güclü ölkə­də yaşamasını istəyiriksə, onda niyə on­ları gələcəkdə daha yaxşı istifadə edə biləcəkləri hüquqlardan məhrum edirik? Bizim vəzifəmiz güclü dövlət qurmağın yollarını başa düşmək üçün öz səhvlə­rimizdən nəticə çıxarmaq və başqaları­nın nümunələrini nəzərə almaqdır. Ona görə də hazırda nəyə imza atacağımızı bilmirəm”.

Hazırda Ermənistan cəmiyyətin­də təkcə ATƏT-in Minsk qrupunun bu­raxılmasına deyil, sülhlə bağlı digər məsələlərə münasibətdə də haçalanma müşahidə olunmaqdadır. Hər şeydən göründüyü kimi, Ermənistanın konkret bu məsələdə Azərbaycanla razılaşaca­ğı, ATƏT-ə birgə müraciət etmək fikrinə gələcəyi gün uzaqda deyil. Əslində, Bakı ilə İrəvanın ATƏT-ə birgə müraciət etmə­si sülhə aparan danışıqlarda, bütövlükdə, ikitərəfli münasibətlərdə müsbət hadisə hesab olunmaqla, yeni bir mənzərəni formalaşdıra bilər. Bu istiqamətdə birgə fəaliyyətin baş tutması Minsk qrupunun keçmiş həmsədrləri olan dövlətlərə işarə rolunu oynayacaq. Yəni Azərbaycan və Ermənistan artıq kənar vasitəçilər, həm­sədrlər olmadan ortaq mövqeyə gəlməyi bacarırlar. Məgər Bakının İrəvana başa salmağa çalışdığı əsas məsələ bundan ibarət deyil? 

Rasim MUSABƏYOV, 
Milli Məclisin deputatı, politoloq

– Həmin Tevan Poqosyanla vətən­daş cəmiyyətinin ekspertləri səviyyə­sində müxtəlif tədbirlərdə görüşmüşük. Səhv etmirəmsə, bir müddət deputat kimi də fəaliyyət göstərib, Ermənis­tanın keçmiş prezidenti Sarkisyanın müşaviri də işləyib. Yəni, Qarabağ kla­nına yaxınlığı ilə seçilsə də, Qərbin bir çox proqramlarında yaxından iştirak edirdi. Söhbət on beş-on yeddi il əvvəl­dən gedir. Elə o zaman İrəvanın Mos­kva ilə məsafəli davranmasının, Qərbə yaxınlaşmanın tərəfdarı kimi tanınırdı. 

O ki qaldı, ATƏT-in Minsk qrupu­nun ləğvi məsələsinə, burada ümumi yanaşmalar məlumdur. Rəsmi İrəvan Bakının Minsk qrupu ilə bağlı müraciə­tinə yalnız sülh müaviləsi bağlandıq­dan sonra baxa biləcəyini bildirib. Bu məsələ barədə ümumi razılığın möv­cudluğundan danışmaq olar, amma bundan ötrü Ermənistan tərəfindən iki ölkə arasında sülh müqaviləsinin imzalanması şərti var. Amma buna qədər İrəvan da Bakının sülh sazişinin mətninə əlavə etdiyi şərtləri yerinə ye­tirməlidir. Söhbət Ermənistan konstitu­siyasında, digər qanunverici aktlarında qonşulara qarşı ərazi iddiaları ilə bağlı yer alan müddəaların aradan qaldırıl­masından gedir. İrəvanın sülhə aparan yolda atmalı olduğu əsas addım məhz bu olmalıdır. Hansısa müstəqil eksper­tin, yaxud politoloqun sözdə Azərbay­canın müraciətinə müsbət yanaşması, onu dəstəkləməsi ilə problem aradan qalxmır. İrəvan bunu əməldə sübuta yetirməlidir.

İmran BƏDİRXANLI
XQ