Müşfiq ƏLƏSGƏRLİ,
XQ-nin media eksperti

Qarabağ regionunu tərk etmiş erməni əsilli sakinlərin sayı barədə rəqəmlər mübahisəlidir. Separatçı rejim uzun illər ərzində israr edib ki, orada yaşayanların sayı 120 min nəfərin üzərindədir. Azərbaycan isə bu rəqəmin şişirdildiyini isbatlayan sübutları göstərib. Ortadakı mübahisə 2023-cü ildə nisbətən sakitləşib. 

Çünki, qarşı tərəf özü səsləndirdiyi rəqəmlərdə korrektələr edib. Ermənistan Respublikasının rəsmi qurumları 2023-cü ilin sentyabr–oktyabr aylarında Qara­bağdan köçən erməniləri qəbul edərkən, açıqlama verdilər ki, 100 min 514 nəfəri qeydə alıblar. 2023-cü il oktyabrın 1-dən sonra bu rəqəm yenilənməyib. Proses bitib. Düzdür, Ermənistan tərəfindən səs­ləndirilən 100 min 514 nəfər rəqəminin özü də mübahisəlidir. Amma indiki niyyə­timiz Ermənistanın səsləndirdiyi rəqəmlə­rin üzrində müzakirə açmaq deyil. 

Problem ondadır ki, “Freedom Hou­se” fevralın 29-da “Dünyada azadlıq­lar–2024” hesabatını açıqlayarkən, Qa­rabağdan köç etmiş erməni əsilli şəxslər mövzusuna da yer ayırıb.

Ermənilərin bu regiondan, guya, zorla köçürüldüklərini qeyd edərək Azərbaycanı “etnik təmizləmə həyata keçirdiyi üçün” qı­nayıb. Qısaca desək, hesabatın məzmununu erməni narrativinə uyğunlaşdırıb. Hansı ki, Qarabağda yaşayan ermənilərə Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmək şərtilə, qalıb yaşa­maları təklif olunub. Qəbul edənlər olub, et­məyənlərin də gedişinə maneə yaradılmayıb. Gedənlərin könüllü, təhlükəsiz və maneəsiz keçidinin təşkil olunduğu bütün dünyanın gözü qarşısında baş verib. Yerli və beynəlxalq media təmsilçilərinin iştirakı ilə prosesin canlı görüntüləri yayımlanıb. Amma bütün bunların heç biri “Freedom House” hesabatında yer al­mayıb. 

İlk baxışdan görünür ki, təşkilatın apar­dığı “tədqiqatlar”, hazırladığı təhlillər elmi metodologiyalara deyil, siyasi konyukturaya əsaslanıb. Hesabatda təsvir edilən məzmunla yanaşı, istifadə edilən rəqəmlər də saxtadır. Əgər elementar formada tədqiqat aparsaydı­lar, görərdilər ki, Qarabağdan köç etmiş er­mənilərin sayı barədə rəqəm səsləndirərkən, hətta Ermənistan özü də 120 min nəfəri dilə gətirmir. Yəni, ən azı Ermənistan özü əvvəl­ki rəqəmdən imtina edərək 100 min nəfərin üzərində dayanıb. Beynəlxalq KİV-lər, moni­torinq mərkəzləri də indi daha çox bu rəqəmə istinad edirlər. “Freedom House” isə öz amp­luasındadır. Tədqiqat aparmayıb, faktları araş­dırmayıb. Yaddaşının küncündə ilişib qalan nə varsa, hesabata daxil edib. Bir sözlə, ermə­nilərdən daha çox ermənilik edib. Qarabağdan köç etmiş ermənilərin sayını 120 min nəfər göstərib (1-ci şəkil). Həm də onların etnik tə­mizləməyə məruz qaldıqlarını qeyd edib. 

Bu da faktdır ki, Azərbaycanı qınağa gə­tirmək istəyərkən, öz qüsurunu büruzə verib. Təkcə elə 120 min nəfər rəqəminə diqqət yetirmək kifayətdir ki, “Freedom House” he­sabatında faktların saxtalaşdırıldığı aşkara çıxsın. 

Amma hesabatdakı qüsurların sırası bu­nunla yekunlaşmır. Ən ciddi qüsurlardan biri “Freedom House” tərəfindən etnik-separatiz­min dəstəklənməsidir. Problem ondadır ki, 2023-cü il hesabatında olduğu kimi, 2024-cü il hesabatında da “Dağlıq Qarabağ” Azərbay­candan ayrıca, əlahiddə subyekt kimi qiymət­ləndirilir (2-ci şəkil). Beləliklə, ABŞ Kon-qresinin son illər ərzində Azərbaycana qarşı həyata keçirdiyi təxribatçı siyasət “Freedom House” tərəfindən də təkrarlanır. Bu siyasət hesabatlarda öz inikasını tapır. ABŞ Ermənis­tan–Azərbaycan münasibətlərinin “tənzimlən­məsində” hansı maxinasiyaları tətbiq edirsə, “Freedom House” də hesabatında eyni siyasə­ti təqib edir. “Dağlıq Qarabağ”ı əlahiddə sub-yekt kimi göstərməklə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qəsd edir! Ən acınacaqlısı odur ki, hesabatda “Dağlıq Qarabağ” təkcə ərazi baxımından deyil, həm də “demokratik azad­lıqlar” konteksində Azərbaycandan qoparılır. 

Diqqətçəkən daha bir məqam hesabatda “xəyallara əsaslanan”, mövcud olmayan fakt­ların təsvir edilməsidir. Məsələn, “Freedom House” ümumi konyukturaya qoşularaq qeyd edir ki, guya, Azərbaycan Ermənistan ərazisi­ni işğal etməyə hazırlaşır. Bu iddia daha öncə ABŞ Konqresinin bəzi nümayəndələri və Av­ropa İttifaqının komissiarı Cozef Borrell tərə­findən səsləndirilib. Amma dərhal da Azər­baycanın yüksək rəsmi təmsilçiləri tərəfindən təkzib edilib. Görünən budur ki, “Freedom House” tədqiqatçıları iddiaları oxuyublar, təkzibləri isə “gözdən qaçırıblar”. Beləliklə, işlərini yarımçıq, qeyri-peşəkar formada icra ediblər, qərəzli davranıblar. 

“Freedom House” təkcə Azərbaycana qar­şı qərəzli deyil. “Dünyada azadlıqlar-2024” hesabatı vasitəsilə 210 ölkənin “qiymətlən­dirilməsi” aparılıb. Hesabatda vurğulanır ki, 2023-cü ildə 52 ölkədə siyasi və mülki hüquq­lar sahəsində durum pisləşib: “Hazırda dünya əhalisinin 38 faizi demokratik baxımdan azad olmayan, 42 faizi qismən azad, cəmi 20 faizi azad ölkələrdə yaşayır”. 

Diqqətlə yanaşanda bəlli olur ki, ABŞ-ın siyasətinə boyun əyməyən, müstəqil davranan nə qədər ölkə varsa, hamısının adını toplayıb hesabatın “demokratik azadlıqlar olmayan ölkələr” kateqoriyasında göstəriblər. Bu döv­lətlər “bütün azadlıq indeksləri üzrə pis ten­densiyaların yaradıcıları” kimi təqdim edilir. Faktdır ki, adları çəkilən dövlətlər ABŞ-ın strateji planlarında hədəf seçilən, rəqib qis­mində görünən ölkələrdir. Onlar eyni prinsip əsasında “Freedom House” tərəfindən də hədəfə alınır. ABŞ-ın siyasəti ilə uyğunlaşma­yan bu dövlətlər “qeyri-azad ölkələr” indeksi üzrə dəyərləndirilir. 

Məlumat üçün qeyd edək ki, “Freedom House” təşkilatı Azərbaycanın öz müstəqil­liyini elan etməsindən başlayaraq, bu günə qədər heç vaxt ölkəmiz barədə obyektiv rəy verməyib. ABŞ 1992-ci ildə “Azadlığı Müda­fiə Aktı”na 907-ci düzəliş edib Azərbaycanın müstəqilliyini təhdid altına aldığı kimi, “Fre­edom House” də bu illər ərzində hazırladığı hesabatlarda bizə qarşı ancaq qərəz püskürüb. O, ABŞ-ın siyasi mərkəzləri ilə sinxron davra­nışlarını bu gün də davam etdirir. Yəni, obyek­tiv deyil, konyekturalıdır. 

Əslində beynəlxalq təşkilat öz işini sifa­rişlərlə qurmamalıdır. Müstəqilliyini qoruma­lı, obyektiv olmalı, demokratik inkişaf, insan haqları, azadlıqlar uğrunda çalışmalıdır. Ob­yektiv hesabatlar hazırlamaq üçün, ilk növbə­də, təşkilatın özü azad olmalıdır. Lakin gördü­yümüz kimi, “Freedom House” özü azad və müstəqil deyil, ABŞ siyasətinin bir qoludur. Onun hazırladığı hesabatlar demokratik azad­lıqların dəyərləndirilməsi üçün meyar kimi qəbul edilə bilməz!