Baş nazirin son addımları Moskva ilə yanaşı, Tehranda da narahatlıq doğurub

Fransanın müdafiə naziri Sebastian Lekornunun fevralın 22-23-də Ermənistana etdiyi səfər regionda gərginliyin artması ilə yadda qaldı. Səfərin davam etdiyi saatlarda Ermənistan ordusunun bölmələri Azərbaycanla şərti sərhəddə atəşkəs rejimini pozdu. Halbuki, fevralın 12-də Zəngilan istiqamətində törədilən təxribatı nəzərə almasaq, iki ölkənin şərti sərhədində 5 aya yaxın idi ki, nisbi sakitlik hökm sürürdü. Fevralın 23-də, səhər saatlarında isə Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri Basarkeçər rayonunun Yuxarı Şorca yaşayış məntəqəsi istiqamətində yerləşən mövqelərindən ordumuzun Kəlbəcər rayonunun Yellicə yaşayış məntəqəsi istiqamətindəki mövqelərini atıcı silahlardan atəşə tutdular.

Bununla bağlı Müdafiə Nazirliyinin yaydığı məlumatda diqqətçəkən bir cümlə var. Nazirlik bildirdi ki, iki ölkənin şərti sər­hədində vəziyyətin gərginləşdirilməməsi və sabitliyin təmin edilməsi məqsədilə Azərbaycan Ordusunun bölmələri tərə­findən cavab tədbirləri görülməyib. Eyni zamanda, MN Ermənistanın hərbi rəhbər­liyini şərti sərhəddə son beş ayda hökm sürən sabitliyin pozulması və vəziyyətin yenidən nəzarətdən çıxmasına yönəlmiş bu kimi təxribatlara yol verməməyə çağı­rıb, həmin əməlləri törədənlərin isə cəza­landırılmasını tələb edib.

Fransız nazir erməni həmkarı ilə ke­çirdiyi mətbuat konfransında ölkəsinin lazım olarsa, Ermənistana qısa, orta və uzaqmənzilli raketlər verə biləcəyini vur­ğulayıb. Qeyd edib ki, həmin raketlər Er­mənistanın müdafiə qabiliyyətinin inkişa­fının tərkib hissəsi olacaq: “Ermənistana hansı texnikanın gələcəyi ilə bağlı çox təfərrüata varmayacağam, lakin bunların hamısı müdafiə baxımından əhəmiyyət kəsb edir”.

Qeyd edək ki, Fransanın addımları onun regionda sülhün bərqərar olmasını istəmədiyini, vəziyyəti gərginləşdirdiyi­ni və Ermənistanı faktiki olaraq Ukrayna kimi qurban vermək bahasına Cənubi Qafqazda münaqişə ocağının saxlanma­sına çalışdığını göstərir. Burada məqsəd Ermənistandakı Rusiyanın 102 saylı hər­bi bazasını Fransa bazası ilə əvəz etmək­dir. Baş nazir Nikol Paşinyanın Fransada olduğu günlərdə bu istiqamətdə atılan bir sıra addımlar, o cümldən İrəvan hava li­manından rusiyalı hərbçilərin çıxarılması, Paşinyanın Ermənistanla bağlı kollektiv təhlükəsizlik sazişinin yerinə yetirilmədiyi üçün Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatında fəaliyyətlərini dondurduqları­nı vurğulaması, Fransa müdafiə nazirinin növbəti dəfə Ermənistan üçün ayrılmış hərbi texnika ilə İrəvana səfər edəcəyini bəyan etməsi buna yönəlib. Hərçənd ki, Paşinyan Parisdə olduğu zaman “France 24” telekanalına müsahibəsində bildirmiş­di ki, Rusiya hərbi bazasının Ermənistan­dan çıxarılması məsələsinin müzakirəsi gündəmdə deyil.

Onu da bildirək ki, Fransanın Rusiya­nın Ermənistandakı bazasının çıxarılması və əvəzində fransız bazasının yerləşdiril­məsi planından İranın kəşfiyyat orqanları­nın da məlumatı var və Tehran da bundan narahat olub. Buradan gəlinən qənaət ondan ibarətdir ki, Paris hər zaman yaxşı münasibətdə olduğu Tehranla da münasi­bətlərin pisləşəcəyinin fərqinə varmır.

Ümumiyyətlə, Ermənistan hökumə­tinin son günlər atdığı addımlar heç öz ölkəsində də birmənalı qarşılanmır. Xüsu­silə, Paşinyanın NATO ölkəsi olan Fransa ilə hədsiz yaxınlaşma kursu götürməsi, Münxendə Ukrayna məsələsində Rusi­yanın müttəfiqi olmadıqlarını növbəti dəfə bəyan etməsi, KTMT-də iştirakın dondu­rulduğunu bildirməsi, İranın maraqlarına məhəl qoyulmaması haylar arasında cid­di təhlükəsizlik qayğılarının yaranmasına səbəb olub.

Ermənistan mediasında edilən çıxış­lara baxdıqda da bunu əyani şəkildə görmək mümkündür. Məsələn, hərbi-si­yası şərhçi Ayk Nahapetyan bildirib ki, Ermənistan Rusiya ilə tarixi münasibət­lərindən geri çəkilir, Paris isə Kremlin keçmiş müttəfiqləri üzərində təsirini güc­ləndirməyə çalışır. Bu sırada Moldova və Mərkəzi Asiya ölkələri də var. Ekspertin fikrincə, verilən silahlar Ermənistan üçün heç bir effekt verməyəcək: “Həmin silah­ları Ukraynaya da təklif etmişdilər, lakin Kiyev onlardan imtina etdi. Çünki onlar real döyüş əməliyyatları zamanı heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Fransız radarla­rının Ermənistana verilməsinə gəldikdə isə burada da məqsəd bəllidir. Rusiya və Ermənistan arasında hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin birgə idarə olunma­sı barədə saziş mövcuddur. Fransa isə bununla Ermənistanın hava məkanının ümumi idarəetmə sisteminə daxil olmağa çalışır. Son hədəf isə Ermənistanı Rusi­ya–Ukrayna cəbhəsinə daxil etməkdir”.

Ekspert bu mənada Fransa müdafiə nazirinin ölkəyə səfərinin arxasında təh­lükəli məqamların olduğunu deyib: “Fran­sa, əslində, Ermənistana silah vermir, sadəcə olaraq, imitasiya yaradır. Hədəf Rusiyaya qarşı ikinci cəbhənin açılma­sıdır, çünki Kiyev cəbhəsində nəticənin necə olacağı artıq aydın görünür. Gec-tez bu cəbhə NATO-nun məğlubiyyəti ilə bağ­lanacaq”.

Politoloq Suren Surenyants isə “Face­book” səhifəsində yazıb: “Nikol Paşinya­nın “France 24” telekanalına müsahibəsi­nin əsas məqamlarını oxudum. Təəssüf ki, bu adam hələ də primitiv ideyalara sadiq qalır. O, hesab edir ki, Rusiyanı münaqişəyə nə qədər sürükləməyə ça­lışsa, Qərbdən bir o qədər çox dəstək alacaq. Lakin Paşinyanın bu avantürası Ermənistan üçün 1920-ci ildə olduğu kimi mənfi nəticələrə gətirib çıxara bilər. Pa­şinyan hər şeyi edir ki, yolumuzun üzə­rində kələ-kötür çox olsun. Bütövlükdə, deyəsən, Paşinyanın ürəyi 1920-ci ildə Aleksandropolda baş verən hadisələri təkrarlamaq istəyir. Bu gedişlə biz yalnız Paşinyanın hansısa Qərb ölkəsinin pay­taxtında siyasi səhnədə də məğlubiyyəti ilə bağlı xatirələrini yazacağını təxmin edə bilərik”.

Politoloq Akop Badalyan Ermənista­nın düşdüyü vəziyyəti “çox narahatedici” adlandırıb. O qeyd edib ki, erməni cə­miyyəti Qarabağ məsələsində Rusiya­nın mövqeyindən razı qalmayıb. Amma hakimiyyətin bu vəziyyətdən çıxış yolu axtararkən Fransanın maraqlarının “ön xəttində” dayanması da doğru yanaşma sayıla bilməz.

Mövzu ilə bağlı söhbətləşdiyimiz po­litoloq İlyas Hüseynov “XQ”yə açıqlama­sında bildirdi ki, Fransa Cənubi Qafqazda mövqelərini möhkəmləndirmək niyyətini güdür. Onun sözlərinə görə, yeni geo­siyasi reallıqlarda Paris bölgədə siyasi, həmçinin iqtisadi-maliyyə təsirlərini hə­yata keçirə bilmir və həmin niyyətlərini Ermənistanın hesabına reallaşdırmaq istəyindədir: “Biz görürük ki, Ermənistan­la Fransa arasında sıx əməkdaşlıq həya­ta keçirilməkdədir. Hayastanın baş naziri Nikol Paşinyanın bir neçə gün öncə Fran­saya etdiyi səfər, prezident Emmanuel Makronla görüşməsi, görüşdən sonra keçirilən mətbuat konfransında səslənən fikirlər, “France 24” telekanalına müsa­hibə göstərir ki, Ermənistan da Rusiya­nı regiondan çıxarmaq məqsədi güdür və 102-ci hərbi bazanı fransız bazası ilə əvəzləmək istəyir. Fransa da bu maraq­ların ardınca Cənubi Qafqazda geopolitik nöqteyi-nəzərdən öz strategiyasını for­malaşdırır. Eyni zamanda, qeyd etməliyik ki, artıq müxtəlif partiyalarla Fransa silah­larının Ermənistana çatdırılması da hə­yata keçirilir. Müdafiə naziri Lekornunun İrəvana səfəri zamanı gecəgörmə cihaz­ları və radarlar da daxil olmaqla, Fransa texnikasının Ermənistana tədarükü həya­ta keçirildi”.

Politoloq qeyd etdi ki, “Beşinci Res­publika” Cənubi Qafqazda yeni geosiya­si konfiqurasiyanı qəbul etmək istəmir: “Bununla yanaşı, Paşinyanın “France 24”-ə müsahibəsi, Rusiya hərbçilərinin İrəvandakı “Zvartnos” hava limanından çıxarılması, Ermənistanın Moskvanın dominantlıq etdiyi Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatında (KTMT) iştirakını faktiki olaraq dondurduğunu bəyan etmə­si və hərbi sahədə Fransa–Ermənistan əməkdaşlığının dərinləşməsi ilə bağlı verilən mesajlar birbaşa revanş məqsədi güdür. Fransa regiondan nə qədər uzaq olsa da, öz maraqlarını Ermənistan hesa­bına təmin etməyə çalışır”.

İ.Hüseynov hesab edir ki, fransız hərbçilərin Cənubi Qafqaza gəlişi, heç şübhəsiz, bölgədəki ənənəvi oyunçular tərəfindən də mənfi qarşılanır: “Rusiya­nın 102 saylı bazasının fransız bazası ilə əvəzlənməsi artıq İran tərəfindən də na­rahatlıqla qarşılanır. Güman etmək olar ki, bu plandan İranın kəşfiyyat orqanları­nın da məlumatı var. Tehranın narahatlıq­ları da buradan qaynaqlanır”.

Müsahibimiz qeyd etdi ki, ümumiy­yətlə, regional geosiyasi konyuktura “3+3” formatının ən münasib çıxış yolu olduğunu sübut etməkdədir: “Lakin Er­mənistan bura əlavə qüvvələri, əlavə ge­osiyasi mərkəzləri dəvət edir. Xüsusilə, Fransanın bölgədə görünməsi regional oyunçular üçün qəbuledilməzdir. Bir müd­dət öncə Fransanın briqada generalı da Ermənstana səfər etmişdi. O, İrəvanda hərbi məktəbdə mühazirə oxumuşdu. Digər tərəfdən, Sebastian Lekornu da İrəvanda bildirdi ki, Fransanın Ermənis­tanda daimi hərbi müşaviri olacaq. Hərbi müşavirin əsas vəzifəsinə gəldikdə isə bildirildi ki, o, fransız texnikasının tətbiqini öyrədəcək, onun xüsusiyyətlərindən isti­fadə üçün şəxsi heyətin hazırlanmasında iştirak edəcək. Bu təyinat regional təhdidi bir qədər də artırır, gərginliyin böyümə­sinə səbəb olur”.

Politoloq onu da bildirdi ki, Fransa Ermənistan vasitəsilə Cənubi Qafqaz­da ənənəvi oyunçuları sıxışdıraraq öz mövqelərini gücləndirmək niyyətini re­allaşdırmaqdadır. Ancaq bunun İrəvan üçün acı nəticələri ola bilər. Belə ki, Fransa Ukrayna kimi Ermənistanı qurban vermək istəyir və bölgədə yeni gərginlik ocağı yaratmaqla öz siyasi məqsədlərini davam etdirir.

Səxavət HƏMİD
XQ