Ermənistanın regionun ekologiyasına vurduğu ziyan axır ki, İranda da narahatlıq yaradıb. APA-nın məlumatına görə, söhbət İslam Respublikasında nəşr olunan “Pəyame ma” qəzetində Araz çayının radioaktiv maddələrlə çirkləndirilməsinə dair məqalənin dərcindən gedir. 

Əlbəttə, yaxşı olardı ki, İranda məsələyə daha əvvəldən diqqət yetiriləy­di. Çünki Araz çayının Ermənistan tərə­findən çirkləndirilməsi yalnız bu günün söhbəti deyil. Azərbaycan torpaqlarının otuz ilə yaxın davam edən işğalı, həm də belə demək mümkünsə, Arazın işğa­lı kimi də yadda qalmışdı. İran nəşrinin isə yazdığından belə anlaşılır ki, işğalda Ermənistan tək olmayıb. Bu barədə yazı­mızın sonunda bəhs edəcəyik.

...Yaxşı olardı ki, İranda Ermənistanın yolverilməz hərəkətinə yalnız Araz ça­yının deyil, bütövlükdə, regionun timsa­lında yanaşılaydı. Yəni, ölkə ictimaiyyəti dövlətin İrəvanla münasibətlərinə həm də mövcud kontekstdən baxaydı. Təəssüf ki, bunu görmürük. Üstəlik, İran-Ermənistan əlaqələrinin dinamik xarakter daşıdığını, xüsusən də 44 günlük müharibədən son­ra yeni fazaya qədəm qoyduğunu müşa­hidə edirik. Belədə sual yaranır: bir qəzet məqaləsi Tehranı hərəkətə keçirəcəkmi?

Əlbəttə, biz “gec olsun, güc olsun” deyimini rəhbər tuturuq. İranlı həmkar­larımız Ermənistanın ekoloji təhlükə mənbəyi kimi vurğulayıblarsa, məsələyə önəm verən məqalə yayımlayıblar­sa, bunu ancaq təqdir etmək lazımdır. Məqalənin Ermənistanın Naxçıvan Mux­tar Respublikası ilə həmsərhəd Araz­dəyən kəndində iri metallurgiya zavodu inşa etmək istəməsi ilə eyni vaxtda dərci də maraqlıdır. Məlumdur ki, həmin za­vodun ABŞ-ın sərmayəsi hesabına ər­səyə gəlməsi nəzərdə tutulub. Əlbəttə, “Pəyame ma”nın buna görə Ermənistan üzərinə “hücuma keçdiyini” qabartmaq niyyətindən uzağıq. İnanmaq istərdik ki, nəşr, həqiqətən, bölgənin ekoloji duru­munun, xüsusən də Araz çayının təəssü­bünü çəkir. 

Beləliklə, qəzet çayda çirklənmənin olduğunu vurğulayarkən, bunu artıq inkar etməyin mümkünsüzlüyü üzərində da­yanır. “Araz çayı radioaktiv maddələr və ağır metallarla çirklənib, bu da sakinlər arasında onkoloji xəstəliklərin artmasına səbəb olub” yazan qəzetin ritorikasından da belə anlaşılır ki, İslam Respublikasın­da mövcud istiqamətdə inkarçılıq xətti götürülübmüş. İran nəşri məqaləsində, həmçinin Ermənistanın “Metsamor” Atom Elektrik Stansiyasının adını çəkir. Demə­li, çirklənmənin mənbəyini bu stansiyada görür. Qəzetin bildirdiyinə görə, ümumən Ermənistandakı mis mədənləri də vəziy­yətin pisləşməsinə səbəb olur. 

Məqalədəki başlıca məqam İranın Atom Enerjisi Təşkilatının və Energetika Nazirliyinin Araz çayındakı radioaktivlik çirklənməni araşdırmamasından duyulan narahatlıqdır. Məqalənin vacib mesajla­rından biri də budur ki, Araz çayının çirk­lənməsi ilə bağlı dövlət qurumları tərəfin­dən çoxsaylı hesabatlara baxmayaraq, İran rəsmiləri çayda uranın olduğunu inkar ediblər. Əlbəttə, Tehranın məsələyə həssas yanaşmaması təəssüf doğuracaq hal kimi vurğulana bilər. 

Bir daha bildirək ki ki, Azərbaycan dəfələrlə Ermənistanın regionun ekoloji durumuna ciddi zərər vurduğunu bəyan edib. Nəzərə alaq ki, ölkənin azərbay­canlılara qarşı soyqırımı siyasətinin va­cib tərkib hissəsi də ekosiddir. İrəvanın “ekosid fəallığının” müxtəlif təzahür for­maları var. Bununla bağlı ötən əsrin 80-ci illərinin sonlarında Topxana meşəsinin qırılması və orada Ermənistan alüminium zavodunun filialını açmaq niyyətindən tutmuş, Qarabağdakı “Qızılbulaq” qızıl və “Dəmirli” mis yataqlarının qeyri-qa­nuni istismarınadək ən müxtəlif məqam­ları vurğulamaq mümkündür. Bu sıraya bir qədər əvvəl haqqında söz açdığımız Arazdəyəndə metallurgiya zavodunun in­şası niyyətini də əlavə etsək, son dərəcə dramatik səhnə canlanacaq. “Metsamor” isə regionun ekoloji vəziyyətinə dəyən zərbənin əsas mənbəyi rolunda çıxış et­məkdədir. 

İran nəşrinin incəliklərə diqqət yetir­məsi son dərəcə vacibdir. Belə ki, sözü­gedən məqalədə Araz çayının sərhəd­yanı ərazilərində yaşayan əhalidə suyun çirklənməsi nəticəsində qida borusu, mədə, qara ciyər və dəri xərçəngi xəstə­liklərinin sürətlə artdığı vurğulanıb. Həm­çinin Araz sahillərində yaşayan sakinlər arasında xüsusən də mədə xərçənginin artması ilə bağlı hesabatların olduğu da önə çəkilib. 

İndi isə keçid alaq sonda diqqətə çat­dıracağımızı bildirdiyimiz məqama. Ma­raqlıdır ki, “Pəyame ma” qəzeti məqalə­sində Ermənistanla yanaşı, İranın da Araz çayının ən böyük çirkləndiricisi olduğunu vurğulayıb. Mövcud xüsusda İrandakı Süngün mis mədəninin adı çəkilib və bil­dirilib ki, həmin mədən çirklənməni artırır. Belə olan təqdirdə demək olarmı ki, İran hakimiyyəti, heç olmasa, bundan sonra məqalədə göstərilən məqamlara həssas münasibət göstərəcək? Hər halda, buna ümid edək. Çünki indiki məqamda Araz çayı ekoloji çirklənmə baxımından iki sa­hilin bir dərdidir.

R.ƏVƏZ, “Xalq qəzeti”