Ermənilər həmişə onları himayə edənlərə xilaf çıxıblar. Çox da uzaq olmayan tarixdə bununla bağlı yetərincə fakt var. Osmanlı İmperiyası dönəminə nəzər salsaq, erməni qövmünün təbəəsi olduğu dövlətə qarşı nə cür fitnə-fəsadlar törətdiyini söyləyə bilərik. Qərbin Osmanlını dağıtmaq planlarında hərəkətverici təxribatçı rolunda iştirak etmiş ermənilər SSRİ dövründə də xəyanətkar əməllərindən qalmayıblar. Onlar həmin dövrdə müxtəlif yollarla Azərbaycana məxsus tarixi torpaqları ələ keçiriblər, müxtəlif saxta sənədlərlə “özününkü”ləşdiriblər. Azacıq müqavimətlə üzləşdikdə isə haray-həşir qaldırıblar. Bu baxımdan ötən əsrin ikinci yarısından sonra Qarabağın müxtəlif bölgələrində, o cümlədən Əsgəranda, Xankəndidə baş verənləri yada salmaq kifayətdir. 

Nəzərə alaq ki, həmin mərhələdə ya­şananlar, erməni xalqına xoş münasibəti ilə seçilən azərbaycanlılara qarşı naşü­kürlük və xəyanət səhnələri ilə də yadda qalmaqdadır. Yeri gəlmişkən, xalqımızın total erməni xəyanəti ilə üzləşməsinin başlanğıc tarixi 195 il əvvələ – 1828-ci ilin Türkmənçay müqaviləsinə gedib çıxır. Məhz həmin müqavilədən sonra, konkret olaraq, 1830-cu ildən sonra ermənilərin Suriyadan və İrandan əzəli Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsinə başlanıb. Beləliklə, ümumilikdə, Qafqaz bölgəsin­də sonradan qlobal motivlərə söykənmiş böyük xəyanətin əsası qoyulub. 

Müstəqillik illərində biz Rusiyanın erməni avantürizminin əsiri olduğunu gördük. Erməni millətçiləri Moskvanın köməyi ilə Azərbaycan torpaqlarına tə­cavüz etdilər, ərazilərimizi 30 ilə yaxın müddətdə işğalda saxladılar. Nəhayət, 2018-ci ildə Ermənistanda inqilab baş verdi. Əslində, bu inqilab yox, böyük öl­çüdə anti-Rusiya çevrilişi idi. 

Bəli, ermənilər Rusiyadan onlara ayrılan payın azlığını düşündülər. Belə hesab etdilər ki, Qərbdəkilər daha çoxu­nu verəcəklər. Yəni, 2018-ci ildə Ermənis­tanda baş verənlər, yüksək səslə, pafosla təqdim edildiyi kimi, heç də inqilab, filan deyildi. Daha böyük ölçüdə götürsək, ha­zırkı baş nazir Nikol Paşinyanın iqtidara gəlməsi ilə nəticələnmiş hakimiyyət də­yişikliyi, əslində Ermənistanın Rusiyaya xəyanəti reallığını doğurmuş üsyan idi. Lakin xəyanətin cəzası ağır oldu. Erməni millətçiliyinin Qarabağ avantürasına sar­sıdıcı zərbə vuruldu. Söhbət 44 günlük müharibə zamanı Ermənistanın Azərbay­can tərəfindən darmadağın edilməsindən gedir. 

Qeyd edək ki, Paşinyanadək Rusi­yaya sadiq qalan erməni liderlər Bakıya münasibətdə açıq demarş xətti götür­mürdülər. Bilirdilər ki, bunu etmək oyun qaydalarının pozulması kimi qiymətləndi­riləcəkdir. O qaydaların ki, əsası həm də Moskva tərəfindən qoyulmuşdu. Beləlik­lə, Rusiyaya xəyanət yolu tutmuş, üzünü Qərbə çevirmiş Ermənistanın eyforiya dövrünü yaşayan rəhbərliyi belə düşün­dü ki, “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” bəyanatını verərkən də Qərb onun arxa­sında dayanacaqdır. Yəni, Moskva da­yanmasa da olar...

Bəli, Paşinyan administrasiyası ölkəni müharibə rüsvayçılığına gətirdi. Müharibədən ötən iki il yarıma qədərki müddətdə biz Ermənistan iqtidarının qey­ri-ordinar hərəkətlərinə şahidlik etməkdə­yik. Paşinyan iqtidarı 44 günlük müharibə ilə Cənubi Qafqazda formalaşmış və özü üçün sərfəli olmayan reallıqları dəyişmək üçün çeşidli siyasi kombinasiyalara əl atmaqdadır. Lakin, göründüyü qədərilə, cəhdlərinin heç bir faydası yoxdur. “The New York Times” qəzetində yayımlanmış yazı isə onu göstərir ki, Ermənistan özü üçün dolaşıq olan labirintdə indi də Ru­siyaya yarınmaq yolu tutmaqdadır. Yəni, üzdə Qərbpərəstlik, altda Moskvaya xid­mət. Yazımız həm də bu barədədir. 

Başlayaq ondan ki: “The New York Times” qəzeti ABŞ-ın və Avropa İttifaqı­nın yüksək vəzifəli vergi və ticarət rəs­milərinin bu il martın 24-də keçirilmiş görüşündə səslənmiş faktları açıqlayıb. Burada bir sıra maraqlı məqamlar var. O cümlədən, Ermənistanla bağlı. Sən demə, Ermənistan vasitəsilə Rusiyaya satılan çiplərin və digər elektron kompo­nentlərin sayında kəskin artım müşahidə olunub. Diqqət yetirək, bu, dünyanın an­ti-Rusiya mövqe tutduğu bir vaxtda baş verir. Özü də söhbət Rusiyanın Ukray­naya atdığı raketlər də daxil olmaqla, si­lahların inkişafı üçün kritik hesab olunan yüksək həssas kateqoriyalı çiplərdən və digər elektron cihazlardan gedir. Daha doğrusu, onların kütləvi satışından.

Bir qədər də konkretləşdirək. Qəzet­də bildirilir ki, ABŞ Sənaye və Təhlükə­sizlik Bürosunun məlumatına görə, 2022-ci ildə Ermənistan 2021-ci ilə nisbətən, ABŞ-dan 515, Avropa İttifaqından isə 212 faiz çox çip və prosessor idxal edib. İlk baxışdan da böyük rəqəmdir. Görünür, elə buna görə satışı həyata keçirənlər məsələnin üzərində dayanmağa qərar veriblər. Doğrudan da, balaca Ermənis­tanın o qədər avadanlıq nəyinə lazım­dır? Suala cavab özünü gecikdirmir. Sən demə, Ermənistan həmin məhsulların 97 faizini sonradan Rusiyaya ixrac edibmiş. Yəni, Qərbpərəst olduğunu hər addımın­da bəyan edən ölkə Moskvanın düşdüyü hazırkı durumu özünə mənfəət yeri kimi görüb. 

Əlbəttə, İrəvan rəsmiləri bu yolla ölkəyə qazanc gətirdiklərini iddia edə bilərlər. Heç şübhəsiz, Qərbdən gələn maddi xeyirin azlığından da şikayətlənib, necə deyərlər, pis yola düşdüklərini bildir­mələri mümkündür. Xəyanəti arqument­ləşdirmək onlar üçün su içimi kimi şeydir. Ancaq fakt faktlığında qalır. Güman edirik ki, erməni avantürizminə siyasi sərmayə yatıranlar yaranmış əcaib etimad duru­munu nəzərə alacaqlar. Amma məsələ yalnız bununla məhdudlaşmır. 

“The New York Times” yazır ki, 2022-ci ildə Vyetnamdan Ermənistana ixracat 380, Yaponiyadan 252, Qazaxıstandan 201, Hindistandan 190, Fillipindən 181, Cənubi Koreyadan 102 faiz artıb. Həmin ildə ölkəyə Avropa İttifaqından ixracatın isə cəmi 70 faiz çoxaldığı vurğulanır. Or­taya ziddiyyət çıxır. Necə olur ki, üzünü Qərbə çevirmiş Ermənistana Aİ-dən ix­racatın həcmi ilə sadaladığımız ölkələr­dən olan ixracatın həcmi arasında belə kəskin fərq yaranıb? Yəqin, cavabı təx­min etdiniz. Adları çəkilən ölkələr daha çox elektron məhsullar üzrə ixtisaslaşıb­lar. Aİ isə bu baxımdan bahalı bazardır, oradan daha çox digər məhsullar gətiri­lir. Yenə də Ermənistanın əhali və ərazi baxımından kiçikliyinə diqqət yetirək və Asiya ixracatının spesifikliyi üzərində da­yanaq. Deməli, burada da Ermənistanın “tranzit” əhəmiyyəti vurğulanmalıdır. Belə qənaətə gəlmək mümkündür ki, ölkə Ru­siyanın sanksiyalardan yayınmasında əsas mərkəzlərdən biridir.

Onu da bildirək ki, Ermənistan sank­siya altında olan ölkələrə “kömək göstər­mək” təcrübəsinə malikdir. Axı, uzun illərdir sanksiya altında olan İran xaric­dən malları, məhz, Ermənistan vasitəsilə alırdı və yenə də almaqdadır. Bu mənada Paşinyan administrasiyasının özündən əvvəlki Koçaryan-Sarkisyan hakimiy­yətininin “ənənəsini” davam etdirdiyini söyləyə bilərik. Pul olan yerdə sədaqətin ikinci plana keçməsi erməni xislətindən irəli gələn “göstəricidir”. 

Bütün qeyd edilənlərin fonunda bir maraqlı məqam da var. Diqqət yetirək, hazırda “The New York Times” Ermə­nistanın Rusiyanın sanksiyalardan ya­yınması istiqamətində mühüm “tranzit” olduğunu yazır. Əvvəlki illərdə İrəvanın “tranzit” rolundan niyə söhbət açılmırdı? Bəlkə də açılırdı, sadəcə, məsələ çox da ictimailəşdirilmirdi. Çünki Paşinyana qə­dər rəsmi İrəvanın mövqeyi bilinirdi. Yəni ruspərəst idi və onun İrana gizli kömə­yi fövqəladə hal sayılmırdı. Moskva da bunu ermənilərin əlavə qazanc yeri kimi görürdü. Həm də çox güman, Rusiya dairələri Ermənistanı lazımınca dolan­dırmadıqlarını anlayırdılar. Başqa sözlə desək, dolandırmırıqsa, dolanmasına mane olmayaq. Bəs indi? Ermənistan in­didəmi dolanmır?

Əlbəttə, söhbət dolanıb-dolanma­maqda da deyil. Başlıca məqam ermə­ni xislətinə xas tamahkarlıqla və onun doğurduğu xəyanətdədir. Əgər, hazırkı Hayastan hakimiyyətinə qədərki erməni iqtidarı “gizli kömək” məntiqinə baş vu­rurdusa, ölkəni öz təsir dairəsinə salmaq istəyən Qərb isə düşünürdü ki, məsələyə göz yummaq olar. Məsələ dedikdə, söh­bət sanksiya tətbiq olunmuş (o cümlə­dən, hərbi istifadə üçün nəzərdə tutul­muş) malların saxta sənədlərlə və gizli yollarla ötürülməsindən gedir. 

İndi Ermənistan Qərbin təsiri altında­dır. İkincinin təmsilçiləri yaxşı görürlər ki, İrəvan İrana sanksiyalardan yayınmağa yardımına bənzər “yardımları” Rusiyaya göstərir. Sual yaranır: nə üçün ABŞ və Aİ tərəfindən Ermənistana təzyiq yoxdur? Nəyə görə onun hərəkətlərinə göz yumu­lur? Bəlkə Paşinyan administrasiyasının üzünü Moskvaya çevirməsindən ehtiyat edilir? Yoxsa, Ermənistana hər şey olar? Suallar çoxdur, özü də həddən artıq. Hətta ola bilər ki, İrəvan Qərbi borclu da çıxarsın və desin ki, Azərbaycanla müba­rizədə ona lazımi qədər siyasi və hərbi dəstək göstərilmir. 

Hər halda, fakt faktlığında qalır. Ermənistan Rusiyanın Qərbin sanksiya­larından yan keçmək üçün əsas mərkəz­lərdən biridir. “The New York Times”da gedən yazı bu reallığın beynəlxalq icti­maiyyətə sızdırılmasıdır. Demək çətindir ki, sızdırılmada məqsəd nədir. Qərb Er­mənistana münasibətdə sərt davranmaq istəyir, yaxud onun anti-Azərbaycan və anti-Türkiyə ritorikasını yumşaltmaq niy­yətindədir? Bu kimi məqamlara aydınlıq gətirmək müşkil görünür. 

Ancaq “The New York Times”ın gün­dəmə gətirdiyi məsələ fonunda ortaya daha böyük mənzərə çıxır. Belə qənaət formalaşır ki, Qərbin Rusiya ilə müba­rizədə Ukraynaya dəstəyi ilə bağlı görün­tü qeyri-səmimidir. Əgər bu görüntünün ziyanlı tərəflərini, daha doğrusu, Qərbə inamın sarsılması perspektivini düşünən­lər varsa, o zaman Ermənistana qarşı da sanksiyaların tətbiqi gündəmə gəlmə­lidir. Ən azı Qərb ölkələri özlərinin sərt mövqelərini bildirməlidirlər. Bildirəcəklər­mi, yoxsa, erməni xəyanətinə göz yuma­caqlar. Bunu zaman göstərəcək.

Ə.CAHANGİROĞLU, “Xalq qəzeti”