Müasir Kuba haqqında danışanda, istər-istəməz, belə bir təzadlı sual ortaya çıxır: “Azadlıq adası” özünün inqilabi keçmişində donub qalmış yerdir, yoxsa yönümü dəyişib? Bəzi mütəxəssislərin fikrincə, nə birincidir, nə də ikinci. Belə bir fikir irəli sürülür ki, Kubanın XX əsrdə olan sosializmdə ilişib qaldığını söyləmək səhv olardı. Amma bu da bir reallıqdır ki, qapılarını dünyaya geniş açan kubalılar Azərbaycanın da ölkənin iqtisadi-mədəni həyatında fəal iştirak etməsini istəyirlər.

Kuba Azərbaycanın müstəqilliyini 1991-ci ildə tanıyıb. Bir il sonra iki ölkə arasında diplomatik əlaqələr qurulub. Amma Kubanın Azərbaycanda səfirliyi­nin fəaliyyətə başlaması 2007-ci ilə tə­sadüf edir. “Azadlıq adası”ndan yüksək vəzifəli nümayəndənin ölkəmizə səfəri 2019-cu ildə olub. Kuba Prezidenti Miqel Mario Dias-Kanel Bermudes həmin il Azərbaycanda işgüzar səfərdə olub. Son belə yüksək səviyyəli nümayəndə heyə­tinin Azərbaycana səfəri bu il fevralın 28-də baş tutub. Kuba vitse-prezidenti Salvador Antonio Valdes Mesanın baş­çılıq etdiyi nümayəndə heyəti Azərbay­can Prezidenti İlham Əliyevin qəbulunda olub. Görüşdə əməkdaşlığımızın inkişafı üçün böyük perspektivlərin olduğunu bil­dirən Prezident İlham Əliyev bunun sə­hiyyə sahəsində xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğulayıb, həmçinin turizm, təh­sil, kənd təsərrüfatı, mədəniyyət, əczaçı­lıq kimi sahələrdə əlaqələri inkişaf etdir­mək üçün imkanların olduğunu deyib.

Bu, bir faktdır ki, müqavilə-hüquq bazası geniş deyil. Azərbaycanla Kuba arasında 10 sənəd imzalanıb. Statistik rəqəmlər də belə deməyə əsas verir ki, tərəflər iqtisadi əlaqələrin genişləndiril­məsi istiqamətində hələ çox çalışmalıdır­lar. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumat­larına görə, Azərbaycanın Kuba ilə əsas idxal məhsullarının spirtli içkilər, siqar və tütün məmulatları, qadın çantaları, poçt markaları, dövlət rüsumu markaları və ya analoji markalar təşkil edir. Əsas ix­rac məhsulları isə təzə pnevmatik rezin şinlərdir. Bununla yanaşı, energetika, kənd təsərrüfatı, ekologiya və balıqçılıq, səhiyyə, təhsil, mədəniyyət və turizm, rabitə və informasiya, idman və digər sahələrdə əməkdaşlıqla bağlı məsələlər də hər iki ölkənin gündəmindədir.

Ümumiyyətlə, Kuba ilə Azərbaycan arasında münasibətlər sovet illərində də mövcud olub. Hələ 1959-cu ildə Kubada sosialist inqilabından sonra, ölkə gəncləri keçmiş SSRİ-nin bir sıra respublikaların­da təhsil almağa göndərilmişdi. Onlardan bir qismi də Azərbaycanda təhsil alıb. Ku­banın sabiq səfiri Omar Medina Quintero mətbuata açıqlamasında vurğulamışdı ki, təkcə Azərbaycan Neft-Kimya İnsti­tutunda (indiki Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) hər il Kubadan 250 tələbə təhsil alıb. Hazırda Kubadakı neft emalı sahəsində çalışan mütəxəs­sislərin, demək olar ki, böyük əksəriyyəti Azərbaycanda təhsil almış məzunlardır. Həmin dövrdə Kubada neft ehtiyatlarının mövcudluğu təsdiqlənsə də, kadrların olmaması kəşfiyyat işlərinin aparılması­na imkan vermirdi. Məhz Azərbaycanda ali təhsil alan məzunlar vətənə döndük­dən sonra Kubada neft sənayesi inkişaf etməyə başlamışdır. Neft sahəsi üzrə Azərbaycanda artıq mütəxəssisə çevril­miş gənclərin hesabına Kubada dənizdə və qurudakı neft yataqlarında kəşfiyyat işləri sürətlənmiş, neftin çıxarılması və emalına başlanılmışdı. Bu mənada, sa­biq səfir Kubanın bu gün neft sənayesin­də əldə etdiyi nailiyyətlərə görə həm də Azərbaycana minnətdar olduğunu bildir­mişdi.

Göründüyü kimi, Kuba uzaq olsa da, Azərbaycanla münasibətlərini inkişaf etdirməkdə maraqlıdır. Sual oluna bilər ki, uzun illərdir iqtisadi sanksiyalar şə­raitində yaşayan Kuba dünyaya nə təklif edə bilər? Doğrudur, ikiqütblü dünyanın mövcud olduğu dövrdə ABŞ-ın “burnu­nun ucunda” sosialistlərin hakimiyyətə gəlmələri amerikalıları sarsıtmışdı. Kom­munizm kabusunun kontinentdə ayaq açıb gəzməməsi üçün rəsmi Vaşinqton Kubaya qarşı sərt iqtisadi sanksiyalar tətbiq etmişdi. Bu, sanksiya rejimi hələ də davam edir. Amma ağır iqtisadi şərt­lərə baxmayaraq Kubada rejim dəyiş­mədi. Ancaq SSRİ-nin tarixə qovuşma­sından sonra ciddi dəstəyini itirən Kuba hakimiyyəti son illərdə qaykaları açmağa başlayıb. Məsələn, ötən il ilk dəfə Kuba xarici investorlara icazə verib ki, ölkənin topdan və pərakəndə ticarətində məş­ğul olsunlar. İslahatlar, həmçinin xarici şirkətlərə pərakəndə satış sahəsinə və logistika şirkətlərinə investisiya qoymağa imkan verir. 

Əslində, adada islahatların aparılma­sına ciddi ehtiyac yaranmışdı. Əfsanəvi lider Fidel Kastro da artıq yoxdur, ada­da əsən kommunizm küləklərinin kon­tinentə təsirinin olmadığını Birləşmiş Ştatlar da görür. Buna görə də, ötən ilin may ayında ABŞ-ın sabiq Prezidenti Do­nald Tramp bir sıra sərt məhdudiyyətləri yumşaltmışdı. Bütün bunlar isə “Azadlıq adası”nın qarşısında yeni imkanlar açır. Pandemiya da artıq geri çəkilib, Kubanın əsas gəlir mənbəyi olan turizm sektoru da özünə gəlir. Dünyanın ən əsrarəngiz çimərliklərinə, oazislərinə və zəngin mət­bəxinə malik Kubanın turizm sahəsini in­kişaf etdirən Azərbaycan ilə bu sektorda əməkdaşlığını gücləndirməsi münasibət­lərin gələcəyi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

Qapılarını dünyaya geniş açan ku­balılar Azərbaycanın da ölkənin iqtisa­di-mədəni həyatında fəal iştirak etməsini istəyirlər. Beynəlxalq münasibətlərin fəal aktoru olan Azərbaycan da Kuba ilə mü­nasibətlərini gücləndirməkdə maraqlıdır. Havanada səfirliyimizin fəaliyyət göstər­məsi buna sübutdur. Rəsmi Bakı Kubanı Latın Amerikasında Azərbaycan üçün strateji tərəfdaş hesab edir. Çünki dip­lomatik münasibətlərin təhlili göstərir ki, rəsmi Havana Azərbaycanla münasibət­lərində həmişə zəruri balansı saxlamağa çalışıb. Bu baxımdan, iki ölkə arasında əlaqələrin daha intensiv şəkildə inkişaf etməsi üçün siyasi iradə var və bu fakt ikitərəfli münasibətlərin gələcəyinə müs­bət təsir göstərir.

Səbuhi MƏMMƏDOV, “Xalq qəzeti”