Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının binası təmirə bağlansa da, kollektiv Opera studiyasının səhnəsində maraqlı tamaşalarını göstərməkdə davam edir. Ötən bazar günü yaradıcı heyət növbəti tamaşasını təqdim edib. XVIII əsrin görkəmli alman bəstəkarı Kristof Villibald Qlükün “Orfey və Evridika” operası bir neçə ildən bəri teatrın repertuarında olsa da, budəfəki tamaşanı yeni bir təqdimat saymaq olar. 

Ukraynanın Əməkdar artisti Mikola Tretyakın quruluşunda bu opera mövzu baxımından maraqlı və musiqi cəhətdən çox mükəmməl əsər olaraq 4-cü dəfə oynanıldı. Üç solo vokalçıdan ikisinin debütü olan, operadan daha çox balet tamaşasını xatırladan bu əsərin səhnə həllində bəzi dəyişiklik var idi. Quruluş­çu baletmeyster, Azərbaycanın Əmək­dar artist Yuri Lobaçov idi. 

Bizim dinləyiciyə Orfey ismi, çox gü­man, Müslüm Maqomayevin uzun illər sevərək ifa etdiyi “Melodiya” mahnısın­dan tanışdır: “Sən mənim melodiyam­san, mən sənin sadiq Orfeyin”… Bəli, tamaşanın qəhrəmanı həmin Orfeydir. Qədim yunan mifologiyasında kişi sə­daqətinin mücəssəməsi sayılan, əsatir qəhrəmanı olan Orfey frakiyalı olub, sehrli səsə malik dahi musiqiçidir. 

Bəstəkar Qlükün operası Orfeyin baş qəhrəman olduğu həmin qədim yu­nan əsatirindən qidalansa da, müəlliflər ona bir qədər dəyişiklik ediblər. Yəni, 1762-cı ildə Vyanada ilk dəfə oynanılan bu operada bəstəkar librettonun müəllifi Ranyero da Kalsabici ilə birlikdə əsatirin süjetinə bir qədər fərqli yanaşıb. Ope­ranın titul qəhrəmanları Orfey və onun sevimli zövcəsi Evridika bu əsərdə adi insan kimi göstərilir. 

Əslində, əcəlin vaxtsız ayırdığı bəd­bəxt sevgililər barədə kədərli əsatir dil­dən-dilə düşdükcə, müxtəlif müəlliflər ona müraciət etdikcə, zaman-zaman çox fərqli versiyalar ortaya çıxmışdı. La­kin Kristof Qlükün sayəsində tamaşaçı­lar bu əhvalatı məhəbbətin və sədaqətin təntənəsi kimi görürlər. Bəstəkar əsati­rin faciəvi məzmununu xoşbəxt sonluğa aparıb çıxarır. Musiqi əsəri dinləyiciyə bir daha çatdırır ki, əsl hisslər zaman­dan, məsafədən, ayrılıqdan, hətta ölüm­dən də üstündür.

Azərbaycanın Əməkdar artisti, Bakı Musiqi Akademiyasının baş müəllimi, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru İl­ham Nəzərov nadir kontratenor səsi ilə Orfeyi layiqincə təqdim edir. Elə tamaşa­sının əsl qəhrəmanı da İlham Nəzərov­dur. Musiqişünaslar əfsanəvi müğənni Orfeyin partiyasını nəinki mürəkkəb, hətta qəliz adlandırırlar. Gerçəkdən də, Orfey səhnədə bütün tamaşa boyu fa­siləsiz oxuyur. Üstəlik, quruluş baxımın­dan tamaşanı həm də baletyönümlüdür. Orfey öz kədərini, zövcəsi Evridikanın qəfil ölümündən dolayı öz nisgilini ifa etdikcə, əsas qəhrəmanların oxşarları, sənət dili ilə desək, alter-eqoları – balet artistləri Seymur Qədiyev və Əməkdar artist Nigar İbrahimova onun hisslərini həm də rəqsin dili ilə çatdırırlar. Hər­çənd tamaşa elə qurulmuşdu ki, Orfe­yin ifaçısı İlham Nəzərov da öz ifasında rəqs elementlərindən tez-tez istifadə etməli olurdu. 

İndiyədək göstərilmiş “Orfey və Evri­dika” tamaşalarında Evridika partiyasını Ukrayna və Qazaxıstandan dəvət edil­miş sopranolar ifa edib. Lakin bu dəfə Əməkdar artist, Bakı Musiqi Akademi­yasının baş müəllimi Fəridə Məmmədo­va Evridika kimi səhnəyə çıxdı. Fəridə xanım bütün partiyalarının ifasında tək­cə gözəl və güclü soprano səsinin im­kanlarından dolğun istifadə etmir, həm də bütün aktyorluq istedadını səxavətlə öz obrazına xərcləyir. Onun Evridikası da indiyədək səhnədə gördüyümüz ma­raqlı obrazlarının uğurlu davamıdır. 

Gənc vokalçı Zümrüd Davudova­nın ifa etdiyi Amur da maraqlı idi. Gənc vokalçı güclü vokal imkanları, zərif görkəmini tamamlayan incə və şıltaq hərəkətləri, ən əsası, səhnədə sərbəst davranışı ilə tamaşanın sonunda güclü alqışları haqq etdi. 

Səhnədə görünməsə də, xor kol­lektivinin sığallı ifası səhnə arxasından qulaqları oxşadı. Təbii ki, bu, tamaşanın xormeysteri, Əməkdar incəsənət xadimi Sevil Hacıyevanın əməyinin bəhrəsi idi. 

Teatrın baş dirijoru, beynəlxalq mü­sabiqələr laureatı, Əməkdar artist Əy­yub Quliyevin idarə etdiyi orkestr isə bəstəkar Qlükün sanki incə saplarla toxunmuş, bəzək vurulmuş parçanı xa­tırladan, salonu sərin yay küləyi tək bü­rüyən musiqisini məharətlə ifa etdi. 

Məğzinə varsaq, əslində, Orfeylə Evridikanın sevgi əhvalatı bir nağıldır. Operanın müəllifləri bu eşq hekayəsini xoşbəxt sonluqla bitirməklə, onu ən şi­rin nağıllardan birinə çeviriblər. Xoşbəxt sonluqlu tamaşa birnəfəsə oynanılıb dinləyicisinə, tamaşaçısına xoş ovqat bəxş edəndə isə nağılların gerçək oldu­ğuna inanmaq istəyirsən. 

XXI əsrdə – həyat ritminin itiləşdiyi, arzuların cılızlaşdığı, hövsələnin daral­dığı, informasiyanın bollaşdığı dövrdə nağılları seyr etmək, dinləmək, hətta qısa zaman kəsiyində özünü o nağılın içində hiss etməkdə də fayda var…

Eynilə “Orfey və Evridika” operası­nın seyrindəki kimi.

Gülcahan MİRMƏMMƏD