Avropa Komissiyasının yaydığı məlumatda bildirilir ki, Avropa İttifaqında (Aİ) 2023-cü ildə enerjidaşıyıcılarının qiymətlərinin aşağı olacağı səbəbindən 1 faiz iqtisadi artım gözlənilir, inflyasiyanın isə yüksək həddə qalxacağı proqnozlaşdırılır.

Məlumatda Avropa Komissiyasının son iqtisadi proqnozuna əsasən, Aİ-nin ümumi daxili məhsulunun (ÜDM) həcminin bu il 1 faiz, 2024-cü ildə isə 1,7 faiz artacağı və ÜDM-nin həcminin qış aylarında dərc olunan proqnoz ilə müqayisədə 0,8 faizdən 1 faizə çataca­ğının gözlənilməsi də qeyd olunur.

Avropa Komissiyası daha sonra bildirib ki, Aİ-yə üzv ölkələrdə əmək­haqqının artımı inflyasiyadan geri qalır və bu, əhalinin enerji istehlakının aşağı səviyyədə qalmasını şərtləndirir, həm­çinin maliyyələşdirmə şərtlərini daha da sərtləşdirir. 

Ekspertlərin fikrincə, Aİ-yə üzv ölkələri bu problemdən yalnız təchizat zəncirlərinin yaxşılaşması, monetar siyasətin sərtləşməsi və tələbin inten­siv istehlak olunan mallardan xidmətə yönəlməsi xilas edə bilər. Düzdür, bəzi yüksək sürətli inkişafa malik ölkələrin güzəştli monetar siyasətdən tədricən imtinası qlobal maliyyə bazarlarında sərtləşməni və valyutalarına təzyiqi şərtləndirir. Xüsusən də yüksək faizlər dünya maliyyə bazarlarında borclan­manı çətinləşdirir və dövlət maliyyələş­məsində problemlər yaradır. Xüsusən də böyük xarici borcu olan, həmçinin sərt maliyyə şəraiti, milli valyutanın ucuzlaşması və idxal edilən inflyasiya kimi çağırışlarla üzləşən ölkələrdə mo­netar və fiskal siyasət arasında kom­promis tapmaq müşkülə çevrilir. 

Dünyada monetar sərtləşmə si­yasəti ölkələrin hansı iqtisadi inkişaf tsiklində olması, qiymət artımının dərə­cəsi və əhatə dairəsindən asılı olaraq dəyişir. Məsələn, ən yüksək inflyasi­ya müşahidə olunan Latın Amerikası ölkələrində mərkəzi banklar tərəfindən uçot dərəcəsi daha çox artırılır, başqa sözlə, inflyasiyanı cilovlamaq üçün faiz dərəcələri yüksəldilir. 

Avropa İttifaqında illik inflyasiya­nın 5,1 faizə çatması fonunda Avropa Mərkəzi Bankı aktiv alışlarını azaltmaq və faiz dərəcələrini sabit saxlamaq qə­rarını verir və simmetrik 2 faiz inflyasi­ya hədəfinə ortamüddətli dönəmdə nail olmağı qarşıya əsas vəzifə kimi qoyur. 

Mütəxəssislər çıxış yolu kimi, bil­dirirlər ki, bir sıra dövlətlərin, məsələn, ABŞ-ın güzəştli monetar siyasətdən imtina perspektivinə uyğun olaraq inki­şaf yolu keçən ölkələr dövlət borcunun ödənilməsinin vaxtının uzadılması, fis­kal öhdəliklərin tənzimlənməsi və val­yuta uyğunsuzluğu sayəsində düzgün siyasət tədbirləri müəyyənləşdirməli­dirlər.

O da qeyd edilir ki, Latın Amerikası və Avropadan fərqli olaraq Asiya–Sakit Okean bölgəsində inflyasiya daha “mü­layimdir”. Məsələn, Yaponiyada illik inf­lyasiya 1 faiz, Çində və İndoneziyada 2 faiz, Tayvanda 3 faiz və Cənubi Ko­reyada və Sinqapurda isə 4 faiz həd­dindədir. Bu bölgədə yalnız Hindistan və Filippində inflyasiya nisbətən yük­səkdir. 

Bu məsələdə ekspertlər tərəfindən BVF-nin inflyasiya modelləşdirilməsinə də xüsusi diqqət yetirilir və bu zaman müəyyən parametrlərin nəzərdən keçi­rilməsi tövsiyə olunur. Əvvəla, marjinal xərcləri inflyasiya ilə əlaqələndirən əm­sal diqqətdə saxlanılır. Eyni zamanda, xarici tələbin ölkə iqtisadiyyatında tələ­bin inkişafına təsirini müəyyənləşdirən əmsal da unudulmur. Çünki bu, həm marjinal xərcləri artırır, həm də ticarət tərəfdaşları ilə səmərəli iqtisadi müna­sibətlərdən irəli gələn ixracın yüksəl­məsinə təsir göstərir. Digər tərəfdən, bu məsələdə şokların təsiri də həlledici rol oynayır. 

Yeri gəlmişkən, ekspertlərin fikrin­cə, Azərbaycan Mərkəzi Bankının əsas hədəf dəyişənlərindən biri manatın mü­badilə məzənnəsidir ki, valyuta bazarı­na müdaxilələrlə manatın məzənnəsi tənzimlənir. Bəzən Mərkəzi Bankın sa­dalanan məqsədləri arasında toqquş­ma da yarana bildiyindən, monetar siyasət əsas hədəf kimi inflyasiyanı götürməlidir. 

Mərkəzi Bankın məlumatına görə, mart ayında illik inflyasiya 13,6 faiz təş­kil edib. Bu, ötən ilin sentyabr ayında qeydə alınmış pik səviyyə ilə müqa­yisədə 2 faiz bəndi aşağıdır.

Məlumatda bildirilir ki, qlobal iqtisa­di aktivliyin azalmasının, əksər ölkələr­də pul siyasətinin sərtləşdirilməsinin və dünya əmtəə qiymətlərində aşağı düşmə meyilinin təsiri ilə əsas ticarət tərəfdaşlarında faktiki inflyasiya nis­bətən səngiyib.

Stimullaşdırıcı fiskal siyasət və ölkənin xarici valyuta daxilolmalarının artması şəraitində məcmu tələb ge­nişlənir və qeyri-neft sektorunda iq­tisadi artım yüksək olaraq qalır. Cari ilin əvvəlindən reallaşdırılan 4-cü so­sial islahat paketi və kredit aktivliyinin davam etməsi məcmu tələbin əsas komponenti olan istehlakı dəstəkləyir. Banklar və qeyri-bank kredit təşkilatları üzrə kredit portfelinin illik artımı bir qə­dər səngisə də, yüksək olaraq qalır və cari ilin fevralında 15,7 faiz təşkil edib. İlin əvvəlindən bəri qiymətləri (tarifləri) dövlət tərəfindən tənzimlənən bəzi xid­mətlərin (məhsulların) qiymətlərinin də­yişdirilməsi ilə bağlı qəbul edilmiş qərar inflyasiya gözləntilərinə təsir edə bilər. Qeyd olunanlar proqnozlaşdırılan infl­yasiyanın qəbul edilmiş hədəfi hələ də üstələməsinə təsir edir. Baza ssenari üzrə ehtimala əsasən, 2023-cü ildə il­lik inflyasiyanın 8 faiz ətrafında olacağı proqnozu dəyişməz qalır.

Göründüyü kimi, inflyasiya təkcə Azərbaycanın çətinliyi deyil, bu, artıq qlobal problemə çevrilib. Beynəlxalq miqyasda inflyasiya təzyiqlərinin art­ması, enerji daşıyıcılarının qiymətlə­rinin yüksəlməsi ilk olaraq neft və qa­zın qiymətlərinin artması ilə başlanıb. Bunun nəticəsidir ki, artıq Avrozonada enerji və ərzaq xərclərinin sürətlə art­ması fonunda iyun ayında inflyasiya səviyyəsi rekord həddə yüksəlib. Av­ropa Statistika Bürosunun (“Eurostat”) məlumatına görə, keçən ay ərzində Avrozonada illik inflyasiya 8,6 faiz olub. Bu, “Eurostat” tərəfindən Avrozonada inflyasiya ilə bağlı məlumatların qey­diyyatının aparıldığı son 25 ildə nəzərə çarpan ən yüksək göstəricidir. 

“Xalq qəzeti”