Çinin innovasiyayönümlü investisiya imkanları respublikamız üçün mühüm önəm daşıyır. Başqa sözlə, bu, Azərbaycan iqtisadiyyatının diversifikasiya, inno­vasiya və transformasiyaya sadiqliyini, eyni zamanda, Şərqlə Qərbin kəsişməsin­də strateji mövqeyə malik ölkəmizin çinli sərmayədarları cəlb edə biləcək geniş imkanlara malik olduğunu təsdiq edir. Beləliklə, iki ölkə arasında münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlməsi ticari–iqtisadi əlaqələrin inkişafını şərtləndirir. Təbii ki, bu şəraitin davamlı şəkildə formalaşması Azərbaycan–Çin arasında sərmayələrin təşviqi və qorunması, habelə ikiqat vergitutmanın qarşısı­nın alınması üzrə imzalanan bir sıra sazişlərin, həmçinin texniki-iqtisadi əmək­daşlığa dair sənədlərin uğurla gerçəkləşdirilməsi ilə sıx bağlıdır. 

Yeri gəlmişkən, iki ölkə arasında mü­nasibətlərin yeni mərhələyə daxil olma­sında xüsusi yer tutan iqtisadi əlaqələ­rinin genişləndirilməsi, bu sahədəki problemlərin həlli məqsədilə yaradılan Hökumətlərarası İqtisadi Komissiya hər zaman səmərəli fəaliyyət göstərib. Xatır­ladaq ki, komissiyanın ilk iclası 2009-cu ilin mayında keçirilib. Bundan əlavə, 2012-ci il iyununda Pekin şəhərində Azərbaycanın İqtisadi İnkişaf Nazirliyi ilə Çinin Kommersiya Nazirliyi arasın­da əməkdaşlıq haqqında memorandum imzalanıb. Azərbaycan 2016-cı ildə Asi­ya İnfrastruktur İnvestisiya Bankına üzv olub.

Ölkəmizin “Bir kəmər, bir yol” layihə­sinə verdiyi dəyər 2017-ci ilin oktyab­rında Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolunun açılışı ilə təsdiqlənib. Çin hökuməti bu polad magistralın istifadəyə verilməsini, marşrutun tikintisində respublikamızın rolunu, eləcə də “Bir kəmər, bir yol” la­yihəsinə verdiyi dəstəyi daim yüksək qiy­mətləndirib.

Onu da qeyd edək ki, son illərdə Azər­baycan ilə Çin arasında ticarət dövriyyə­sində müsbət dinamika nəzərə çarpır. 2022-ci ildə ölkələrimiz arasında ticarət dövriyyəsinin həcminin əvvəlki illə müqa­yisədə 21 faizdən çox artması və keçən il dost ölkənin Azərbaycanın ticarət döv­riyyəsində dördüncü sırada qərarlaşması da bunun bariz ifadəsidir. 

Statistik məlumatlara əsasən, 2023-cü il ərzində respublikamızdan Çinə ixrac olunan məhsulların dəyəri 63,5 milyon dollara yüksəlib. Çindən Azərbaycana idxalın həcmi isə 1 milyard 556,2 milyon dollar olub. Beləliklə, ölkəmizə yönəldilən idxal məhsullarının 15,4 faizi Çinin pa­yına düşüb və bu göstərici ilə Çin ikinci pillədə yer alıb.

Ölkələrimiz arasında iqtisadi əlaqələ­rin dinamik inkişafından bəhs edərkən, bir məqamı da xatırlatmaq istərdik. Belə ki, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsin­də Azərbaycanla birgə əməkdaşlıq, hər iki ölkənin Hökumətlərarası Ticarət-İqti­sadi Əməkdaşlıq Komissiyasının səmərəli fəaliyyəti, Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankı (AIIB) ilə gerçəkləşdirilən layihələr, respublikamızın Çinin “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünə fəal şəkildə qoşulması, elə­cə də Şərq–Qərb, Orta Dəhliz layihələri çərçivəsində işgüzar münasibətlər, nə­hayət, paytaxt Pekində Azərbaycan Ti­carət Evinin uğurlu fəaliyyəti bu dövlətlər arasında yüksək iqtisadi göstəricilərin əldə olunmasını şərtləndirib. 

Qeyd edildiyi kimi, Azərbaycan dost ölkə ilə nəqliyyat–logistikaya dair qlobal təşəbbüslər müstəvisində də sıx əmək­daşlıq qurub. Hər iki dövlət tərəfindən irəli sürülən “Bir kəmər, bir yol” layihə­sinin mühüm hissəsi olan Orta Dəhlizin infrastrukturunun inkişafına əhəmiyyətli investisiyalar yatırılıb.

Prezident İlham Əliyev Çinin “China Media Group” media korporasiyasına müsahibəsində müxbirin “Azərbaycanın “Bir kəmər, bir yol” kimi nəhəng infrastruk­tur layihəsini qısa müddətdə–307 günə icra etməsinə necə nail olub” sualına cavabında da bu barədə ətraflı danışıb. Dövlətimizin başçısı belə bir təşəbbüsün inkişafımızın sürətlənməsində mühüm rol oynadığını xatırladaraq Azərbaycanın belə bir regional bağlantının mərkəzin­də dayanmasının önəmli üstünlüklərini diqqətə çatdırıb. Ölkə rəhbəri daha sonra deyib: “Xəritəyə baxsanız, Azərbaycanın coğrafi üstünlüklərini görərsiniz. Ölkəmiz Şərq–Qərb və Şimal–Cənub nəqliyyat marşrutları üzərində yerləşir. Lakin nəq­liyyat infrastrukturunun olmaması elə bir vəziyyət yaratmışdı ki, bizim coğrafiya­dan istifadə edilmirdi. Mən tam əmin idim ki, biz bu vəziyyəti yaxşılaşdıra bilərik. Biz nəqliyyat infrastrukturuna böyük sər­mayə qoyuluşuna 15 il əvvəl başladıq…”. 

Ötən müddətdə dövlətimizin baş­çısının vurğuladığı kimi, ilk olaraq yerli infrastrukturu inkişaf etdirmək üçün bu sahəyə geniş həcmdə investisiya qo­yuldu, qonşularla bağlantı körpülərinin qurulması diqqətdə saxlanıldı. Beləliklə, “Bir kəmər, bir yol” layihəsi ilə bağlı ölkə­daxili infrastruktur sistemi qısa zaman­da gerçəkləşdi. Bununla da, sözügedən istiqamətdə sonrakı proseslərin sürətlə aparılmasına əlverişli zəmin yarandı. 

Prezident İlham Əliyev belə bir fikir səsləndirərkən, hazırda görülən işləri nəzərdə tutur. Məsələn, indi Yeni Bakı Ticarət Limanı genişləndirilir, çünki bu­nunla Şərqdən-Qərbə daşınan yüklərin həcminin artacağı təqdirdə yükaşırma problemlərinin qarşısı alınır. Başqa sözlə, Azərbaycanın mövcud ticarət infrastruk­turu bir neçə il əvvəl fəaliyyətə başlayan­da onun yükaşırma qabiliyyəti 15 milyon ton idi. Hazırda isə Yeni Bakı Ticarət Li­manının imkanlarını 25 milyon tona qə­dər çatdırmaq qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyulur. Bundan başqa, Xəzər dənizində daha çox gəmi tikintisi diqqətdə saxla­nılır. İndi gəmiqayırma zavodunun ildə 20-dək gəmi inşa edəcəyi planlaşdırılır. Bu, həm Azərbaycanda, həm də Xəzər dənizində yükdaşımaya tələbat artması ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə, hazırda Azər­baycan Xəzəryanı dövlətlər arasında Xəzər dənizində ən böyük ticarət donan­masına sahibdir. Bu, ölkəmizin daha çox yük daşımaq imkanından xəbər verir. 

Prezident İlham Əliyevin müvafiq tapşırığına əsasən, İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən yaradılan Azərbaycan Ticarət Evi “Made in Azerbaijan” brendinin Çin bazarında daha çox tanıdılmasına, Azər­baycan məhsullarının ixracının təşviqi və genişləndirilməsinə dəstək göstərir, bu sahədə əlaqələndirməni uğurla həyata keçirir. İqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabba­rov Ticarət Evinin açılışında vurğuladığı kimi, dost ölkədə sayca 4-cü ticarət evi olan bu iqtisadi-ticari mərkəz hazırda ti­carət və mədəni mübadilə üçün dinamik platforma rolunu oynayır. 

Onu da xatırladaq ki, dövlətimizin başçısının təsdiq etdiyi “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”də 5-ci prioritet “Təmiz ətraf mühit və “yaşıl artım” ölkəsi” kimi müəy­yənləşdirilib. Bununla yanaşı, dövlətimi­zin başçısının tapşırığına əsasən, işğal­dan azad olunan ərazilərdə “Yaşıl enerji” zonasının yaradılması nəzərdə tutulub. Bu baxımdan alternativ və bərpaolunan enerji sahəsində iki ölkə arasında böyük əməkdaşlıq potensialı mövcuddur və Azərbaycan tərəfindən bu sahəyə də çinli investorlar dəvət edilib. 

Bu isə ölkəmizdə həyata keçirilən enerji təhlükəsizliyi siyasətinin əsas hə­dəflərindən birinin bərpaolunan enerji mənbələri potensialından səmərəli istifa­dənin gücləndirilməsindən ibarət olduğu­nu, sözügedən istiqamətdə ölkəmizin potensialının olduqca yüksək səviyyədə qərarlaşdığını göstərir. Yeri gəlmişkən, aparılan araşdırmalar da Azərbaycanın 27,5 min meqavat həcmində bərpaolu­nan enerji potensialının mövcudluğunu təsdiqləyir. Bunun 3 min meqavatı külək enerjisinin, 23 min meqavatı günəş ener­jisinin, 380 meqavatı bioenerjinin, 520 meqavatı isə dağ çaylarının payına düşür. 

Hazırda ölkəmizin ümumi enerji isteh­salında bərpaolunan enerjinin payı 17,3 faiz təşkil edir. Yuxarıda vurğuladığımız kimi, “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”də ölkəmiz­də “yaşıl enerji” istehsalının genişləndi­rilməsi məsələsinə də xüsusi yer ayrılır. Belə ki, ümumi enerji istehsalında bərpa­olunan enerjinin payının 2025-ci ildə 24 faiz, 2030-cu ildə isə 30 faizə çatdırılması nəzərdə tutulur. 

Ötən müddətdə bütün dünyada, o cümlədən Avropada özünü etibarlı ener­ji tərəfdaşı kimi təqdim etməyi bacaran Azərbaycan artıq “yaşıl” keçid platforma­sının da əsas iştirakçılarından birinə çev­rilib. Eyni zamanda, ölkəmizin alternativ və bərpaolunan enerji sahəsində zəngin potensialı, eləcə də mövcud əlverişli in­vestisiya mühiti xarici şirkətlərin diqqətini getdikcə daha çox cəlb edib. 

Təsadüfi deyil ki, hazırda bir sıra ölkələrin tanınmış şirkətləri tərəfindən Azərbaycanda bərpaolunan enerji sahə­sində mühüm layihələr icra olunur. Bun­dan əlavə, ölkəmiz əcnəbi şirkətlərlə 10 qiqavat elektrik enerjisinin hasil edilməsi üzrə anlaşma memorandumları və sa­zişlər imzalayıb. Göründüyü kimi, Azər­baycan bərpaolunan enerji mənbələrinin inkişaf etdirilməsi üçün artıq güclü bey­nəlxalq dəstək qazanıb. 

Beləliklə, iki ölkə arasında bir çox sahələrlə yanaşı, alternativ və bərpaolunan enerji sahəsində də birgə fəaliy­yət üçün böyük potensial və perspektivlər mövcuddur. Bərpaolunan enerji, o cümlə­dən külək və günəş enerjisinin istehsalı üçün lokallaşdırma sahəsində birgə la­yihələrin reallaşdırılması üçün potensial var və bu istiqamətdə işlər hazırda da­vam etdirilir.

Vaqif BAYRAMOV
XQ