Bu məqsədlə 2027-ci ilədək 8 sənaye miqyaslı elektrik stansiyası istismara veriləcək

Dünyanın ən iri neft-qaz ixracı mərkəzlərindən sayılan Səngəçal terminalı yaxın illərdə “yaşıl enerji” hesabına elektrikləşdirilə bilər. Bu məsələ “AzərEnerji” və Səngəçal terminalının operatoru olan BP şirkəti arasında imzalanmış Qarşılıqlı Anlaşma Memorandumunda əksini tapıb. 

Sənədə əsasən, adıçəkilən qurumlar Səngəçal terminalının elektrikləşdirilmə­sini nəzərdə tutan bir layihə üçün tex­niki həll hazırlamaq məqsədilə birlikdə işləyəcəklər. Bu o deməkdir ki, tərəflər “Səngəçal terminalının elektrikləşdirilmə­si layihəsi” (STEL) üzrə ümumi iş həcmi­nin müəyyənləşdirilməsi və bu həcmin “AzərEnerji” ilə Səngəçal terminalının operatoru olan BP şirkəti arasında bö­lüşdürülməsi istiqamətində əməkdaşlıq edəcəklər. Bununla yanaşı, iş həcminin dəqiqləşdirilməsi üçün layihənin müfəssəl texniki dizaynı və kommersiya çərçivəsi­nin razılaşdırılması yönümündə tədbirlər də memorandum iştirakçılarının birgə fəaliyyəti sayəsində reallaşacaq. Bütün bu məsələlər isə layihənin kommersiya səmərəliliyinin müəyyənləşdirilməsinin əsas elementini təşkil edir.

“AzərEnerji” və BP-nin birgə layihəsi­nin uğurla həyata keçəcəyi təqdirdə dün­ya səviyyəli neft-qaz obyekt olan Sən­gəçal terminalını enerjisi ilə təmin etmək üçün istifadə olunan qazın yandırılması dayandırılacaq. Bununla da, terminalın enerji ilə təchizatı Azərbaycan dövlətinin elektroenergetika sistemi vasitəsilə həya­ta keçirilməsi təmin olunacaq. “Səngəçal terminalının elektrikləşdirilməsi layihəsi”­nin real fəaliyyət sahəsinə çevrilməsin­dən sonra dünya səviyyəli obyektin elekt­rik enerjisi təchizatı BP şirkəti tərəfindən Cəbrayıl rayonu ərazisində tikiləcək 240 meqavatlıq “Şəfəq” Günəş Elektrik Stan­siyasında istehsal olunacaq elektrik ener­jisinin Azərbaycanın dövlət enerji sistemi ilə əraziyə ötürülməsi hesabına həyata keçiriləcək. Anlaşma Memorandumuna əsasən, “Şəfəq”in “yaşıl enerji”si Sən­gəçal terminalının təchizatı üçün kifayət etmədikdə obyektin elektrik enerji təchi­zatı “AzərEnerji” ASC tərəfindən təmin olunacaq.

Sözügedən layihəni Azərbaycanın karbon emissiyalarının azaldılmasına yönəlik təqdirəlayiq addım kimi də dəyər­ləndirmək olar. Belə ki, enerji sistemdən veriləcək elektrik enerjisi daha az karbon sərfiyyatlı olduğu üçün terminaldakı neft-qaz əməliyyatlarından yaranan istixana qazları elektrikləşdirilmə nəticəsində aza­lacaq ki, bu da Xəzər regionunda emis­siyaların azaldılmasına və bütövlükdə, ölkəmizin “yaşıl enerji” keçidinə töhfəsi olacaq. “AzərEnerji” ASC-nin prezidenti Baba Rzayevin sözlərinə görə, alternativ və bərpaolunan enerji mənbələrinə ke­çidin sürətləndirilməsi, atmosferə atılan karbon qazının miqdarının azaldılması və digər mütərəqqi prinsipləri özünə prioritet seçən və 2024-cü ili “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edən ölkəmizdə “Azər­baycan Respublikasının 2022–2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası” çərçivəsində, həmçinin BMT-nin Daya­nıqlı İnkişaf məqsədlərinə uyğun ardıcıl addımlar atılır. “Yaşıl enerji” sahəsinin ge­nişləndirilməsi və atmosferə atılan zərərli maddələrin azaldılması ilə bağlı Prezi­dent İlham Əliyevin strategiyasına uyğun olaraq həyata keçirilən tədbirlər göz qa­bağındadır. Bu gün imzalanan Anlaşma Memorandumu da karbon qazının azal­dılması niyyətinə öz töhfəsini verəcək”, – deyə o, əlavə edib. 

Yeri gəlmişkən, bugünlərdə Vaşinq­tonda səfərdə olan energetika naziri Pər­viz Şahbazov Dövlət Departamentində ABŞ Prezidentinin iqlim üzrə xüsusi nü­mayəndəsinin müavini Rik Dyuk ilə gö­rüşü zamanı Səngəçal terminalının kar­bonsuzlaşdırılması üçün 2027-ci ilədək 8 sənaye miqyaslı elektrik stansiyasının istismara veriləcəyini bildirib.

Qeyd edək ki, Azərbaycanın yeni neft strategiyasının təntənəsi olan Sən­gəçal terminalı uzun illərdir ki, ölkəmi­zin neft-qaz sənayesinə xidmət göstərir. Xəzər dənizində quraşdırılmış nəhəng qurğuların, ən müasir texnologiyaların imkanları və fədakar neftçilərin gərgin əməyi sayəsində hasil edilən karbohid­rogenlər sualtı boru kəmərləri vasitəsilə bu terminala nəql olunur. Xam neftin və təbii qazın şaxələndirilmiş boru kəmərlə­ti ilə dünya bazarına ixracı da Səngəçal terminalından başlanır. Heydər Əliyev adına Bakı–Tbilisi–Ceyhan əsas ixrac neft boru kəməri, Qərb ixrac boru kəmə­ri (Bakı–Supsa), Şimal ixrac boru kəməri (Bakı–Novorossiysk), Cənubi Qafqaz boru kəməri (CQBK), Cənub Qaz Dəhlizi, eləcə də SOCAR-a məxsus qaz kəməri öz başlanğıcını məhz buradan götürür. 

2023-cü ildə “Azəri–Çıraq–Günəşli” (AÇG) yataqlar blokundan və “Şahdəniz” yatağından çıxarılan neft və qazın sualtı boru kəmərləri vasitəsilə Səngəçal ter­minalına göndərilməsi davam etdirilib. “BP-Azərbaycan” şirkətinin 2023-cü ilin nəticələrinə dair hesabatına əsasən, ötən il terminaldan, təqribən, 230 milyon barel­dən çox neft və kondensat texnoloji emal prosesindən sonra dünya bazarına gön­dərilib. Bunun da 229 milyon barel Bakı–Tbilisi–Ceyhan, təxminən, 1 milyon bareli isə Bakı–Supsa boru kəmərləri vasitəsilə ixrac edilib. 

Hazırda “mavi yanacaq” terminaldan, əsasən, Cənubi Qafqaz boru kəməri və onun sonradan genişləndirilmiş sistemi, eləcə də terminalın qaz emalı obyektlə­rini SOCAR-ın “Azəriqaz” İstehsalat Bir­liyinin qazpaylama sistemi ilə birləşdirən Azərbaycana məxsus kəmərlərlə nəql edilir. Bütövlükdə isə, 2023-cü ildə Sən­gəçal terminalından gündəlik orta hesab­la, təxminən, 71 milyon kubmetr qaz ixrac olunub.

1997-ci il noyabr ayının 12-də ulu öndər Heydər Əliyevin iştirakı ilə isti­fadəyə verilən Səngaçal terminalı ilk vaxtlar yalnız “Çıraq” neftini ixrac etmək üçün layihələndirilib. 2001-ci ilin sent­yabr ayından etibarən “Əsrin müqavilə­si”nin yataqların tammiqyaslı işlənməsi layihəsi çərçivəsində quruda və dənizdə nəhəng tikinti-quraşdırma işlərinin aparıl­masına start verilib. “Azəri” və “Dərinsulu Günəşli” yataqlarının istismara verilməsi ilə başlanan böyük neft hasilatı terminalın genişləndirilməsinə də zərurət yaradıb. Bu məqsədlə 2002-ci il fevralın 20-də Səngəçal terminalının genişləndirilməsi proqramının icrasına başlanılıb. “Azfen–Tekfen” Azərbaycan–Türkiyə alyansının podratçısı olduğu Səngəçal terminalının genişləndirilməsi proqramı isə 2007-ci ildə tamamlanıb. 

Azərbaycanın yeni neft strategiyası­nın təntənəsi olan Səngəçal terminalı 26 ildən artıqdır ki, fasiləsiz rejimdə fəaliyyət göstərir. Müasir sənaye şəhərciyini xatır­ladan bu nəhəng infrastruktur obyektində xam neftin qəbulu üçün iri çənlər, baş nasos stansiyası, separatorlar, emal qur­ğuları və idarəetmə məntəqəsi fəaliyyət göstərir. Bundan əlavə, bura fiber-optik rabitə kabelləri, sahildən 187 kilometr mə­safədə yerləşən dəniz yataqlarından neft və qaz kəmərləri çəkilib. Hazırda termi­nalın texniki emal sistemlərinin gündəlik gücü 1,2 milyon barel neft və kondensat, eləcə də “Şahdəniz” qazı üçün təqribən 81 milyon kubmetr “mavi yanacaq” təşkil edir. Bundan əlavə, “Azəri–Çıraq–Günəş­li” yataqlar blokundan neftlə bərabər çıxa­rılan səmt qazı da burada qəbul olunaraq Azərbaycanın qazpaylama sisteminə təh­vil verilir. 

Mirbağır YAQUBZADƏ
XQ