İqtisadiyyat Nazirliyində 2022–2026-cı illərdə ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasında nəzərdə tutulan tədbirlərin icrası məqsədilə yaradılan “İqtisadi artım üzrə işçi qrupu”n sentyabrın 19-da keçirilən ilk iclasında iqtisadiyyat nazirinin müavini Sahib Məmmədov adıçəkilən strategiya üzrə layihələrin reallaşdırılmasının dayanıqlı və rəqabətqabiliyyətli iqtisadi tərəqqini şərtləndirdiyini vurğulayıb. O, cari ilin ilk 6 ayı ərzində görülmüş işləri diqqətə çatdıraraq strategiyanın gerçəkləşdirilməsinin səmərəliliyi üçün monitorinq və qiymətləndirmə portalının yaradıldığını da bildirib. 

Xatırladaq ki, dövlət başçısı İlham Əliyev “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Pri­oritetlər”in təsdiq edilməsi ilə bağ­lı 2021-ci il fevralın 2-də müvafiq sərəncam imzalayıb. Bununla da sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Pri­oritetlərin təsdiqi ilə iqtisadi inkişaf­da keyfiyyətcə yeni bir mərhələnin əsası qoyulub və həmin vaxtdan qeyri-neft-qaz sektorunun gücləndi­rilməsi prioritet istiqamətə çevrilib. Eyni zamanda, sözügedən Milli Prio­ritetlərdə davamlı və yüksək iqtisadi artıma nail olunması, həmçinin bu məsələdə daxili və xarici təsirlərin azaldılması qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyulub.

Dövlət başçısı “Azərbaycan Res­publikasının 2022–2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”­nın təsdiq edilməsi haqqında 22 iyul 2022-ci il tarixli sərəncamı da nəzər­də tutulan Milli Prioritetlərin gerçək­ləşdirilməsini təmin etmək məqsə­dilə imzalayıb. Ölkə rəhbəri mühüm önəm daşıyan və 5 illik bir dövrü əhatə edən bu sənədlə planlaşdırı­lan müəyyən layihələrin əlaqələndi­rilməsini, reallaşdırılmasına nəzarəti və hesabatlılığını həyata keçirməyi qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyub. 

“Azərbaycan Respublikasının 2022–2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”nda bildirilir ki, respublikamız dünya miqyasında sabit və dayanıqlı iqtisadiyyatı, elə­cə də böyük maliyyə resursları olan, mühüm geosiyasi və geoiqtisadi mövqe tutan, qlobal enerji təhlükə­sizliyinin təminatında strateji rol oy­nayan dövlətə çevrilib. Azərbaycan ötən illər ərzində beynəlxalq və re­gional əməkdaşlığa sanballı töhfələr verib, ölkəmizin təşəbbüsü və iştirakı ilə qlobal layihələr uğurla icra edilib. Artan iqtisadi güc və beynəlxalq nü­fuz Azərbaycana Cənubi Qafqazın və ətraf regionların iqtisadiyyatları­nın mənzərəsini dəyişdirməyə qadir olan iri layihələrin təşəbbüskarı kimi çıxış etmək imkanı yaradıb. Bu la­yihələrin uğurla həyata keçirilməsi ölkəmizin regionda proseslərin inki­şaf vektorunu müəyyənləşdirən və dünya iqtisadiyyatında söz sahibi olan “qlobal oyunçu” statusunu ger­çəkləşdirib. 

Sosial-iqtisadi inkişafda dövlə­tin xüsusi rolu, neft sərvətinin dina­mik inkişafa səmərəli inteqrasiya­sı, dövlət investisiyalarının ölkənin suverenliyinin və milli təhlükəsiz­liyin möhkəmləndirilməsinə, daxili ictimai-siyasi sabitliyin və ictimai konsolidasiyanın təmin edilməsinə yönəldilməsi diqqət mərkəzində saxlanılıb. Bütün bunların nəticəsin­də cari il iyunun 30-na Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun aktivləri ilin əvvəlinə (49 milyard 33,6 milyon ABŞ dolları) nisbətən 12 faiz artaraq 54 milyard 915,1 milyon ABŞ dolla­rına çatıb. Bu ilin yanvar-iyun ayları ərzində isə Fondun büdcə gəlirləri 11 milyard 701,4 milyon manat, büdcə xərcləri isə 2 milyard 680,8 milyon manat təşkil edib.

Son illərdə iqtisadiyyatın şaxələn­dirilməsi istiqamətində də mühüm tədbirlər həyata keçirilib. Bunun nə­ticəsidir ki, çoxsaylı mənfi şokların təsiri ilə mübarizə aparan qlobal iqti­sadiyyatın həssas olduğu indiki dövr­də qeyri-neft-qaz sənayesində artım neft-qaz sənayesindəki artımı üstələ­yib. Mövcud sahədə əlavə dəyər 2023-cü ilin ilk 6 ayında 6,5 faiz artıb. Qeyri-neft sektorunda isə 3 faizdən çox artım müşahidə olunub.

Respublikamızın ixrac qabiliyyə­ti də davamlı şəkildə güclənib, idxalı əvəz edən məhsulların istehsalının artırılması reallaşıb. Bu, statistik göstəricilərdə də öz aydın ifadəsini tapıb. Məsələn, indiyədək mövcud sahədə 10,23 milyard manat dəyə­rində məhsul satışı həyata keçirilib və onun 3,35 milyard manatlıq his­səsi ixrac edilib. Cari ilin ilk yarısın­da isə 1,4 milyard manatlıq məhsul satılıb ki, bunun da 33,6 faizi ixracın payına düşüb. İndiyədək sənaye zo­nalarında ümumi investisiya dəyəri 7,18 milyard manat olmaqla 131 sahibkarlıq subyektinə rezident sta­tusu verilib və onlardan 68-i, yaxud 51,9 faizi istehsal fəaliyyətinə başla­yıb. Sənaye zonalarına 6,56 milyard manat investisiya yatırılıb və 10 min 600-dən çox daimi iş yeri açılıb. 

Proqnozlar da həyata keçirilən layihələrin gələcəkdə daha yüksək göstəricilərlə müşahidə ediləcəyin­dən xəbər verir. Məsələn, Asiya İnki­şaf Bankı (ADB) bu il Azərbaycanda ümumi daxili məhsulun (ÜDM) ötən illə müqayisədə 2,2 faiz çox olaca­ğını proqnozlaşdırır. Bankın “Asian Development Outlook” hesabatına əsasən, bu, ADB-nin aprel proq­nozu ilə müqayisədə 1,3 faiz bəndi azdır. Bank, eyni zamanda, gələn il Azərbaycanda 2,6 faiz iqtisadi artım proqnozlaşdırır ki, bu da əvvəlki göz­ləntiyə nisbətən 1,2 faiz azdır. ADB, ümumilikdə, Qafqaz və Mərkəzi Asi­ya regionu iqtisadiyyatının bu il 4,6 faiz (əvvəlki proqnoza nisbətən 0,2 faiz çox), gələn il isə 4,7 faiz (0,1 faiz çox) böyüyəcəyini proqnozlaşdırır. 

Samir HEYDƏROV,
iqtisadçı-ekspert

Ulu öndər Heydər Əliyevin ideyaları əsasında uğurla tərəqqi edən ölkəmiz hazırda sosial-iqti­sadi inkşafının əhəmiyyətli mər­hələsini yaşayır. Dövlət başçısı İlham Əliyev tərəfindən isə sosi­al-iqtisadi inkşafın dayanıqlığını reallaşdırmaq üçün 2022–2026-cı illəri əhatə edən sosial-iqtisadi ink­şaf strategiyası haqqında müvafiq sərəncam keçən ilin iyun ayında imzalanandan sonra dayanıqlı artan rəqabətqabiliyyətli iqtisa­diyyat, dinamik və sosial ədalətli cəmiyyət, rəqabətli insan kapitalı, işğaldan azad olunmuş ərazilərə Böyük qayıdış, təmiz ətraf mühüt və “yaşıl artım” ölkəsi kimi 5 əsas priroritetin icrası qarşıda önəmli vəzifələr kimi durur. 

Son illər qlobal səviyyədə ya­şanılan pandemiya, makro-iqtisadi sabitsizlik və müharibələrə bax­mayaraq, ölkəmiz bu böhranları minimal zərərlərlə keçə bilib. Şübhəsiz ki, bunun əsasinda uğurlu iqtisadi siyasət dayanır. İndiki hal­da isə respublikamızın cəbhədə anti-terror əməliyyatları apardığı bir şəraitdə iqtisadi artım möv­zusuna diqqət ayırması təqdirə layiqdir. İqtisadiyyat Nazirliyində 2022–2026-cı illərdə ölkəmizin so­sial-iqtisadi inkişaf strategiyasında nəzərdə tutulan tədbirlərin icrası məqsədilə yaradılan “İqtisadi artım üzrə işçi qrupu”n sentyabrın 19-da keçirilən ilk iclası da bunun bariz ifadəsidir. 

Son illər iqtisadiyyatın diversi­fikasiyası istiqamətində çoxsaylı layihələr həyata keçirilib. 2019-cu ildə Vergi Məcəlləsinə edilən düzə­lişlər, sənaye məhəllələrinin, azad iqtisadi zonaların, texnoparkların salınması investisiyaların cəlbini və biznes mühütinin kifayət qədər yaxşılaşdırılmasını şərtləndirib. Azərbaycanın neft strategiyası iqtisadi artımda əsas rol oynasa da, indiki halda Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə aparılan islahatlar nəticəsində qeydə alı­nan göstəricilərlə qeyri-neft sek­torunun payı neft-qaz sektorunu üstələyib. Belə ki, qeyri-neft-qaz sektoruun ÜDM-dəki payı 2011-ci ildəki 48,8 faizdən 2023-cü ildə 66 faizə yüksəlib. 2024-cü ildə isə bu göstəricinin 68 faizə yüksələcəyi proqnozlaşdırılıb. Qeyri-neft-qaz sektorunun payının artmasında istehlakçı fəallığının genişlənməsi və düşməndən təmizlənən tor­paqarda yeni layihələrin icrası və infrastruktur investisiyaları əhə­miyyətli rol oynayıb. 

Vaqif BAYRAMOV
XQ