Media Təhlil Mərkəzinin (MTM) Dövlət Statistika Komitəsi, Energetika Nazirliyi və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri Dövlət Agentliyinin müvafiq göstəriciləri əsasında hazırladığı analitik materialda bildirilir ki, Prezident İlham Əliyev 2004-cü il oktyabrın 21-də “Azərbaycan Respublikasında bərpaolunan enerji üzrə Milli Proqram”la bağlı sərəncam imzalayandan sonra bu sahədə genişmiqyaslı layihələrin icrasına başlanılıb və həmin vaxtdan indiyədək ölkəmizdə alternativ enerji üzrə qoyuluş gücü 74 faiz və ya 717,8 MVt yüksəlib.

Beynəlxalq Bərpa Olunan Enerji Agentliyinin 2009-cu il yanvarın 26-da Bonn şəhərində imzalanmış nizamnamə­sinin dövlətimizin başçısı tərəfindən təs­diqləndiyi 2014-cü il mayın 2-dən bu­günə kimi isə ölkəmizdə bərpaolunan enerji üzrə qoyuluş gücü 50,7 faiz və ya 567,9 MVt çoxalıb. Cari ilin iyul ayın­da isə ölkəmizdə bu sahə üzrə qoyuluş gücü 1687,9 MVt-a (5 il əvvəlki göstərici ilə müqayisədə 30,7 faiz və ya 396,6 MVt çox) yüksəlib.

Respublikada alternativ enerji üzrə elektrik stansiyalarının gücünə diqqət etsək, əsas enerji növünün su olduğunu görərik. Son 20 ildə bu sahədə fəaliyyət göstərən su elektrik stansiyalarının qoyu­luş gücü 34,2 faiz və ya 331,6 MVt artıb. Hazırda isə su elektrik stansiyalarının qo­yuluş gücü 1301,7 MVt-a (son 5 ildə 13,7 faiz çox) çatıb.

MTM-in hazırladığı təhlili materialda daha sonra qeyd edilir: “Azərbaycanda hazırda su elektrik stansiyalarının qoyu­luş gücü 1301,7 MVt (son 5 ildə 13,7 faiz çox), külək elektrik stansiyalarının gücü 66,5 MVt (15 il əvvəlki göstəricidən 39,1 dəfə və ya 64,8 MVt çox) təşkil edir. Günəş elektrik stansiyalarının qoyuluş gücü isə 282 MVt-a (5 il əvvəl ilə müqayisədə 8 dəfə, 10 il əvvəl ilə müqayisədə 117,5 dəfə çox) çatır. Günəş elektrik stansiyalarının qoyuluş gücünün 81,6 faizini və ya 230 MVt-nı 2023-cü ildə açılışı reallaşan Qa­radağ GES təşkil edir.

Xatırladaq ki, 262 milyon ABŞ dolları dəyərində xarici sərmayə hesabına tikilən sənaye miqyaslı ilk günəş enerji infrastruk­turu olan Qaradağ GES-də ildə 500 mil­yon kilovat-saat elektrik enerjisi istehsal olunacağı, bununla da il ərzində 110 mil­yon kubmetr təbii qaza qənaət ediləcəyi və 200 min tondan artıq karbon emissiyasının atmosferə atılmasının qarşısının alınacağı nəzərdə tutulub.

Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, Azər­baycan bərpaolunan enerji mənbələri üzrə yüksək potensiala malik ölkələrdən biridir. Mütəxəssislərin hesablamalarına əsasən, ölkəmizin bərpaolunan enerji mənbələri­nin texniki potensialı quruda 135 qiqavat, dənizdə isə 157 qiqavat təşkil edir. Bərpa­olunan enerji mənbələrinin iqtisadi poten­sialı isə 27 qiqavatdır ki, bunun da 3 min meqavatı külək, 23 min meqavatı günəş enerjisi, 380 meqavatı isə bioenerjinin pa­yına düşür. Bununla yanaşı, ölkə ərazisin­dəki dağ çaylarının potensialı 520 meqavat həcmində qiymətləndirilir. 

MTM-in hazırladığı təhlili materialda bildirilir ki, ölkədə 9 günəş, 5 külək və 1 bi­oelektrik stansiyası fəaliyyət göstərir. Bun­dan başqa Azərbaycanda 2 hibrid elektrik stansiyası isə külək, günəş və bioqazdan istehsal olunan elektrik enerjisini hibrid formada elektrik şəbəkəsinə ötürür. 

Qeyd edilir ki, hazırda elektrik stan­siyalarının qoyuluş gücü 8320,9 MVt təş­kil edir və onun 79,72 faizi istilik elektrik stansiyalarının, digər 20,28 faizi (15,64 faizi su ES, 3,39 faizi Günəş ES, 0,8 faizi külək ES, 0,45 faizi isə bio ES) bərpaolu­nan enerji üzrə fəaliyyət göstərən elektrik stansiyalarının payına düşür.

Samir HEYDƏROV,
iqtisadçı-ekspert

Son illər respublikamızda “yaşıl enerji”nin reallaşdırılması ilə bağ­lı tarixi layihələr həyata keçirilib. Məsələn, ötən il regionda ən böyük bərpaolunan enerji istehsalı müəs­sisələrindən olan 230 MVt gücündə Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyası istismara verilib. “Masdar” ilə ümu­mi gücü 1000 MVt olan 2 günəş və 1 külək elektrik stansiyasının təməli qoyulub. Bu il mayın 3-də “ACWA Power” şirkəti ilə 200 MVt Batareya Enerji Saxlama Sistemi üzrə İcra Sazi­şi və 200 MVt gücündə külək elektrik stansiyası üçün Çərçivə Sazişi imzala­nıb. Eyni zamanda 1870 MVt gücün­də bərpaolunan enerji güclərinin (is­tismara verilmiş və təməli qoyulmuş stansiyalar daxil olmaqla 2 külək və 6 günəş stansiyası) ölkəmizin ümumi elektroenergetika şəbəkəsinə inteqra­siyası üzrə proqram uğurla gerçəkləş­dirilib. 

Yuxarıda sadalananlarla bərabər bu ilin iyun ayında ümumi gücü 1000 MVt olan, illik təqribən 2 milyard kilovat-saatdan çox yaşıl enerjinin is­tehsalı nəzərdə tutulan 3 bərpaolunan enerji infrastrukturunun– Biləsuvarda 445 MVt gücündə günəş elektrik stan­siyası, Neftçalada 315 MVt gücündə günəş elektrik stansiyası və Abşe­ron-Qaradağ ərazisində isə 240 MVt gücündə külək elektrik stansiyasının təməlqoyma mərasimi keçirilib. 

Yeri gəlmişkən, təqribən 1 mil­yard dollara yaxın həcmdə investisiya hesabına reallaşdırılacaq həmin la­yihələr haqlı olaraq respublikamızda iqtisadi sabitliyə və əlverişli investi­siya mühitinə olan inamın göstəricisi kimi dəyərləndirilir. Eyni zamanda bu müasir bərpaolunan enerji infrastruk­turları fəaliyyətə başlayandan sonra ölkə iqtisadiyyatının və enerji isteh­salının şaxələndirilməsinə, müstəqil enerji istehsalının artırılmasına və ət­raf mühitin mühafizəsinə müsbət təsir göstərəcəyi bildirilir. 

Burada bir məqamı da xatırlatmaq istərdim. Azərbaycanda bərpaolunan enerji potensialının reallaşdırılması işğaldan azad edilən ərazilərimizdə də diqqət mərkəzində saxlanılır. Ötən il Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun 12 bölgəsində tikilən yarımstansiya və su elektrik stansiyalarının istifadəyə ve­rilməsi də bunun bariz ifadəsidir.