Bu, manatın effektiv məzənnəsini möhkəmləndirir
Rusiya rublunun dollara nisbətən məzənnəsi psixoloji həddən aşağı düşüb. Moskva birjasında ticarət zamanı 1 dolların məzənnəsi 2022-ci ilin mart ayından bəri ilk dəfə 100 rublu ötüb və 2,22 faiz artaraq 101,64 səviyyəsinə yüksəlib. Rusiya Mərkəzi Bankının məlumatına görə, ilin əvvəlindən rublun real effektiv məzənnəsi (Rusiyanın əsas ticarət tərəfdaşlarının inflyasiyaya uyğunlaşdırılmış valyuta səbətinə nəzərən) 26,4 faiz ucuzlaşıb. Bir avronun məzənnəsi isə 111,32 rubl səviyyəsinə kimi artıb. Sonuncu dəfə Avropa İttifaqı valyutası ilə 111 rubldan yuxarı ticarət əməliyyatı 23 mart 2022-ci ildə olub. Bu ilin 7 ayı ərzində rubl avroya qarşı isə 29,9 faiz ucuzlaşıb. Bu o deməkdir ki, rubl ilə yığım edənlərin pulu real ifadədə dəyərinin üçdəbirdən çoxunu itirib.
Bununla bağlı iqtisadçı ekspert Dmitri Babin deyib: “Xarici valyuta təklifi ilə tələbat arasında disbalans var. Bu, rubla təsir edir. İxrac gəlirlərinin azalması ilə əlaqədar daxili bazara kifayət qədər valyuta daxil olmur. Nəticədə, tələbat yüksək olsa da, təklif onu qarşılaya bilmir”.
Eyni zamanda, idxal yüksək səviyyədə qalır. Bu, həm rusiyalı fiziki şəxslər, həm də ölkədəki aktivlərini tərk edən qeyri-rezidentlər tərəfindən vəsaitlərin çıxarılması ilə yanaşı, xarici valyutaya artan tələbi dəstəkləyir. Başqa bir səbəb turizm mövsümü ilə əlaqəlidir. İstirahətə gedənlər nağd xarici valyutaya üstünlük verirlər. Yəni, xarici valyutaya tələbi artırırlar.
Rusiyanın enerji gəlirlərində də kəskin azalmalar qeydə alınır. Beynəlxalq Enerji Akademiyasının məlumatına görə, bu ilin birinci yarısında Rusiyanın neft ixracatı 120,4 milyard dollardan 77,4 milyardadək azalıb. Bu o deməkdir ki, Rusiyanın neft gəlirlərində 65 faiz azalma var. Ümumi ixracatdakı azalmalar rubla təzyiqi daha da artırıb.
Dmitri Babinin sözlərinə görə, neftin qiymətinin qalxması ixrac gəlirlərinin bərpasına töhfə verə bilər. Lakin Rusiya neftinin ixracının azalması, sanksiyalar və geosiyasi məhdudiyyətlər neft qiymətlərindəki artımın təsirini zəiflədir. Rublin dinamikasında müsbətə doğru ciddi dəyişiklikləri gözləmək lazım deyil. Prinsipcə, rublla bağlı vəziyyət dəyişməyib. Bununla belə, ayın sonuna yaxınlaşdıqca, Rusiya ixracatçıları vergi ödəməyə hazırlaşdıqları üçün rublun ucuzlaşma tempi aşağı düşə bilər. Bu, nəzərəçarpan olmayacaq. Görünən odur ki, Ukrayna ilə mühairbə Rusiya iqtisadiyyatı üçün heç də ucuz başa gəlməyəcək. Müharibə xərcləri artdıqca və ixracı kəskin şəkildə azaldıqca rublun dəyərdən düşməsi sürətlənəcək. Hətta, rublun ucuzlaşmasının qarşısını almaq üçün Rusiya Mərkəzi Bankının uçot dərəcəsini 8,5 faizdən 12 faizə qaldırması da təsirsiz qalacaq.
Rublun dollara və avroya nisbətdə zəifləməsi və nəticədə gəlirlərin azalması əmək miqrantlarına da təsir edir. Bu səbəbdən onların üçdəbiri Rusiyanı tərk edə bilər. Belə bir proqnozu Moskvadakı özbək diasporunun rəhbəri Bəhrom İsmayılov verib. Özbəklər arasında keçirilən sorğunun nəticələrinə görə, onların 50 faizi dolların bahalaşması ilə əlaqədar Rusiyanı tərk etməyi düşünür.
Rublun kəskin ucuzlaşmasının Azərbaycana təsirlərinə gəldikdə isə iqtisadçı Vüqar Bayramov bildirib ki, bu ilin ilk yarısında ölkəmizin 14 milyard 755 milyon dollarlıq ixracatının cəmi 3,5 faizi Rusiyanın payına düşüb. Deməli, ixrac yolu ilə ölkəyə daxil olan valyutanın strukturunda Rusiyanın payı olduqca azdır. Azərbaycanın 22 milyard 953 milyon dollarlıq ticarət dövriyyəsinin isə cəmi 8,3 faizini Rusiya formalaşdırıb.
Bu baxımdan rublun ucuzlaşmasının Azərbaycana daxil olan valyutanın həcminə xüsusi təsiri olmasa da Rusiyadan ölkəmizə göndərilən remitensinin (bir ölkədən digərinə göndərilən vəsait) həcminə təsirsiz ötüşməyəcək. Rusiyada iqtisadi çətinliklər Azərbaycana göndərilən vəsaitin həcmini azalda bilər. Digər tərəfdən, rublun ucuzlaşmasının valyuta bazarımıza psixoloji təsirlərini də diqqətdən qaçırmaq olmaz.
Bununla belə, rubl daxil olmaqla bir sıra tərəfdaş ölkə valyutalarının zəifləməsi manatın nominal effektiv məzənnəsini daha da möhkəmləndirir. Bu da qeyri-neft ixracatımıza təsirsiz ötüşməyə bilər. Rusiyada fəaliyyətini davam etdirən azərbaycanlı iş adamlarının da həm yığımlarını, həm də sərmayə qoyuluşlarını şaxələndirmələri çox vacibdir. Rusiya iqtisadiyyatı artıq yeni mərhələyə qədəm qoyub. Bu, onun bütün qonşularından daha yaxşı hazırlıq tələb edir.
Pünhan ƏFƏNDİYEV, “Xalq qəzeti”
