Yadımdadır, 1970-ci illərin ikinci yarısında Moskva Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində mənimlə milliyyətcə balkar olan Boris Berbekov adlı bir tələbə təhsil alırdı. Kabarda-Balkarın paytaxtı Nalçik şəhərindən idi. Çox şən, həyatsevər gənc idi. Aramızda dostluq münasibətləri yaranmışdı. 

Boris Azərbaycanın, bütövlükdə türk dünyasının tarixi ilə yaxından maraqla­nırdı, mənə də yeri düşdükcə bu barədə çoxlu suallar verirdi. Təbii ki, onun sualla­rını həvəslə cavablandırmağa çalışırdım. 

Biz söhbət zamanı Azərbaycan və balkar xalqlarının dillərində eyni, yaxud oxşar sözlərdən də tez-tez söz açırdıq. Hər dəfə hər iki dildə işlənən yeni bir söz “kəşf edəndə” bundan çox məmnun qa­lardıq. Vahid türk dil ailəsinə məxsus ol­mağımız biz bir-birimizə daha yaxından bağlayırdı. 

O dönəmdən məndə qədim və şanlı tarixi olan balkar xalqının mədəniyyətinə, bu xalqın istedadlı sənət və incəsənət adamlarının fəaliyyətinə dərin maraq oyanmışdı. 

Dostumun söhbətlərindən öyrənmiş­dim ki, balkarlar (çox vaxt özlərini alanlar adlandırırlar-müəllif) — Şimali Qafqazda yaşayan və qumuqlar, qaraçaylılar ilə bir­likdə türk xalqları ailəsinin qıpçaq qoluna aid olan qədim xalqdır. 

Balkarlar onlarla qonşuluqda yaşayan qaraçaylılara dil və adət-ənənələr baxı­mından çox yaxındırlar. Bəzi araşdırma­çılar qaraçaylılarla balkarları hətta eyni xalq hesab edirlər. Belə ki, yaylaq-qış­laq maldarlığı ilə məşğul olan bu xalqın bir hissəsi Şimali Qafqazın düzənliyində (qışlaqda) daim məskunlaşaraq qaraçay, dağlarda (yaylaqda) qalanlar isə balkar və yaxud “malkarlar” adlanmağa başla­yıb. Xatırlayıram ki, bu versiya ilə tələbə dostum da razılaşırdı.

Tarixən Şimali Qafqazın dağlıq əra­zilərində yaşadıqları üçün balkarlar öz­lərini “davlular” (dağlılar) da adlandırırlar. Balkarlar Kabarda-Balkar Respublika­sında kabardinlərdən sonra ikinci böyük xalqdır. 

Balkarların dəqiq sayları barədə səhih məlumatlar azdır. Onların ümumi sayının təxminən 170 min olduğu bildirilir. Bal­karların əsas hissəsi, təxminən 110 min nəfəri, tarixi vətənləri olan Kabarda-Bal­karda yaşayır. Onların Türkiyə, Suriya və Misirdə mühacir adı ilə böyük diasporları mövcuddur. 

Təəssüf ki, 1944-cü ildə balkar mil­lətindən olan zabit və əsgərlər cəbhədə faşist Almaniyasına qarşı vuruşarkən, on­ların ailələri sovet hökuməti tərəfindən ağır repressiyaya məruz qaldı. Balkar xalqı Qazaxıstan çöllərinə deportasiya olundu. 

Balkarlar sürgünlük illərində ağır məhrumiyyətlərə məruz qalıblar. Nə­hayət, 1957-ci ildə onların hüquqları qis­mən bərpa olunub. Balkar ədəbiyyatı və incəsənətində bu mövzuda bir çox təsirli əsərlər yaranıb. 

Məsaim ABDULLAYEV
XQ