Onunla eyni rayonun qonşu kəndlərində doğulub böyüsək də və həmyaş olsaq da, şəxsi tanışlı­ğımız bu il martın 16-da Qəbələdə gerçəkləşdi. Hər ikimiz rayon icra hakimiyyətinin və Yeni Azərbay­can Partiyası rayon təşkilatının birgə təşkil etdiyi “Heydər Əliyev və azərbaycançılıq məfkurəsi” adlı konfransın fəxri qonaqları sırasın­da idik. İkimizin də çıxışında ulu öndərin titanik fəaliyyəti barədə konkret faktlar var idi. 

Ancaq onun çıxışındakı “Heydər Əliyev müstəqillik dövründə ölkədəki bütün xalqları öz xalqı kimi sevir və qo­ruyurdu”– fikri tədbir iştirakçılarını daha çox məmnun etmişdi. Həm toplantıdan əvvəl, həm də sonra xeyli söhbətləşdik. “Şöhrət” ordenli və Prezidentin “Fəxri dip­lomu”na layiq görülmüş bu həmyerlimiz Bakı Dövlət Universitetinin dosenti, kim­ya elmləri üzrə fəlsəfə doktorudur.

Onun söhbətindəki bir məqam diqqə­timi daha çox çəkmişdi. Dedi ki, ermə­nilərin qədim alban abidələrində, xü­susən, dini ibadət yerlərində törətdikləri saxtakarlıqları üzə çıxarmaq üçün bö­yük alim olmağa ehtiyac yoxdur. Tutaq ki, Xudavəng abidəsini erməniləşdirmək məqsədilə oraya sonradan qoyulmuş daşların bərkidilməsi üçün istifadə olu­nan materialın binanın inşası zamanı is­tifadə edilmiş materialdan fərqini görmək üçün geologiya və ya kimya elmləri na­mizədinin səviyyəsində savad kifayətdir. Şəxsən mən kilsə divarlarına sonradan əlavə edilmiş saxta tarixi və ya hansısa digər qeydi ilk baxışdanca müəyyən edə bilirəm.

Qəbələdə keçirilən tədbirə gəlincə, Robert Mobili dedi ki, əvvəlcə bu ilin ölkədə “Heydər Əliyev ili” elan olunma­sını yüksək qiymətləndirməliyik. Çünki Heydər Əliyev, sözün həqiqi mənasın­da, böyük siyasətçi, tarix yaradan dövlət xadimi, ölkədə yaşayan bütün xalqların lideri idi. Doğrudur, Prezident İlham Əli­yevdə də bu fərdi keyfiyyətlər var. Ancaq cənab Prezidentin özünün də dəfələrlə vurğuladığı kimi, o, Heydər Əliyev məktə­binin siyasi prinsiplərini davam etdirir. Ulu öndər isə həmin məktəbi şəxsən özü ya­ratmışdı: “Mən elə bilrəm ki, konfransda dediyim “Heydər Əliyev ölkədəki bütün xalqları öz xalqı kimi sevir və qoruyurdu” fikri tək udilərin yox, ölkədəki rusların, ləzgilərin, talışların, yəhudilərin, kürdlə­rin də, yəni bütün azsaylı xalqların ürək sözləridir”. 

– Mətbuatda sizin bir fikrinizi oxu­muşdum. Demişdiniz ki, biz Alban-udi icması olaraq, erməni qriqorian kilsəsi ilə əməkdaşlığa, azad edilmiş ərazilər­də birgə yaşamağa hazırıq. 

– Onu tək mən demirəm ki, onu azər­baycanlılar da deyir, türklər də, dünyada­kı bütün mütərəqqi xalqların təmsilçiləri də. Elə deməyi, yəni mehriban qonşuluq şəraitində yaşaya bilməyi təkcə ermə­nilər deyə bilmirlər. Çünki təfəkkürləri çü­rük, təxəyyülləri xəstədir. Ermənilər hansı qonşuları ilə normal şəraitdə yaşaya bi­liblər ki, bizimlə də yaşasınlar? 

Mən belə demişəm: “Azərbaycan xalqının tolerantlığı, Azərbaycan dövləti­nin bütün dinlərin nümayəndələrinə qay­ğısı və dəstəyi onu deməyə əsas verir ki, erməni qriqorian kilsəsinin mənsublarına da humanist münasibət göstəriləcəkdir. Bu hörmətin bariz nümunəsi Bakı şəhəri­nin mərkəzində yerləşən Azərbaycan hö­kuməti tərəfindən qorunub-saxlanılmış, restavrasiya olunmuş “Müqəddəs Qriqo­ri” erməni kilsəsidir. Əsrlər boyu erməni qriqorian kilsəsinin təsir və təzyiqlərinə, mənimsəmə və saxtalaşdırmaqla Alban irsinə böyük zərbə vurmasına baxmaya­raq, sülh və insanlıq naminə biz də er­məni qriqorian kilsəsi ilə əməkdaşlığa, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə birgə yaşamağa hazır olduğumuzu bildiririk”. 

– Yadımdadır, siz 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsi günlərində daim dövlətimizin siyasətini və ordumuzun uğurlarını dəstəkləyirdiniz...

– Başqa necə ola bilərdi ki? Həmin günlərdə biz dəfələrlə bəyanat vermiş, ölkə rəhbərliyinə müraciətlər etmişik. Azərbaycan Ordusu təkcə ölkənin ərazi­sini bərpa etmirdi, həm də bizim – Qafqaz albanlarının əldən getmiş ibadət yerləri­nin özümüzə qaytarılmasını təmin edirdi. 

Müharibənin davam etdiyi günlərdə – noyabrın 6-da biz – Azərbaycan Alban-udi xristian dini icması Azərbaycanın əra­zi bütövlüyünün bərpa edilməsi istiqamə­tində həyata keçirdiyi bütün fəaliyyətini dəstəklədiyimiz və bu prosesdə yaxından iştirak etdiyimiz barədə bəyanat yaymış­dıq. 

Məlum üçtərəfli Bəyanatın imzalan­masına hələ üç gün qalmış mənim imza­ladığım bəyanatda deyilirdi ki, biz – Alban (Qafqaz) apostol müstəqil kilsəsinin vari­si olan Azərbaycan Alban-udi xristian dini icması Azərbaycanın beynəlxalq hüquqla təsbit olunmuş ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi istiqamətində həyata keçirilən bütün fəaliyyəti dəstəkləyir və bu proses­də yaxından iştirak etdiyimizi bildiririk. Eyni zamanda, bəyan edirik ki, sıraların­da udi gənclərinin də olduğu Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ermənistanın işğal etdiyi şəhər və kəndlərimizi bir-bir azad etməsi bizi ürəkdən sevindirir və ölkəmi­zin ərazi bütövlüyünün yaxın zamanlarda tam təmin olunmasına inamımızı daha da artırır”. 

Mən və icmanın bütün təmsilçiləri dəfələrlə demişik ki, Alban irsinin, o cüm­lədən, yaşı yüz illərlə, hətta min illərlə öl­çülən Alban məbədlərinin qriqorianlaşdı­rılması son yüz ildə Ermənistanın dövlət siyasətinə çevrilib. Bunun nəticəsidir ki, indiki Ermənistan ərazisində və Azərbay­canın işğaldan azad edilən torpaqlarında heç bir alban məbədi saxlanılmayıb. Er­mənistan ya Alban məbədlərinin arxitek­turasını dəyişdirərək qriqorianlaşdırmış, ya da arxitekturasını dəyişdirə bilmədiyi məbədləri dağıtmışdır. 

– Amma Azərbaycanın erməni əli çatmayan ərazilərində, məsələn, Qə­bələdə, Şəkidə həmin abidələr dövlət səviyyəsində qorunur və bərpa edilir. 

– Bunu tək biz və ya ermənilər yox, bütün dünya görür. Beynəlxalq aləmdə mövcud olan ikili standartlara görə kimsə etiraf edə bilmir. Amma etiraf edənlər də var. Hamı görür ki, Azərbaycanda müxtə­lif dinlərin nümayəndələri üçün bərabər şərait yaradılır, ölkəmizdə bütün dini məbədlər, o cümlədən, kilsə, sinaqoq və məscidlər əsaslı şəkildə təmir olunur. Biz Vətən müharibəsi günlərində Qəbələnin Nic qəsəbəsində “Müqəddəs Məryəm” kilsəsinin bərpasını əks etdirən fotoları Kəlbəcərdəki Xudavəng monastırında da nümayiş etdirmişdik. 

Xatırladım ki, Azərbaycan müstəqilli­yini bərpa etdikdən və ölkəmizdə vicdan azadlığı tam təmin olunduqdan sonra Alban apostol kilsəsinin statusunun bər­pası və üzləşdiyimiz ədalətsizliyin aradan qaldırılması üçün tarixi fürsət yaranıb. Udi ziyalılarının təşəbbüsü ilə 2003-cü ildə Alban-udi xristian dini icması yaradı­lıb və dövlət qeydiyyatından keçib. Dini icmanın qeydiyyatı Alban apostol avtoke­fal kilsəsinin dirçəldilməsi yolunda ilk ad­dımdır. Azərbaycan hökumətinin dəstəyi ilə Şəki rayonunun Kiş kəndində yerləşən və Qafqazda “kilsələrin anası” hesab olunan “Apostol Yelisey” məbədi bərpa edilib, 2006-cı ildə isə udilərin kompakt halda yaşadığı Qəbələ rayonu Nic qəsə­bəsindəki “Çotari” Alban-udi kilsəsinin rəsmi açılışı olub. 

– Sonda söyləmək istədikləriniz... 

–Ermənilərin Qafqaza gəlmə oldu­ğunu söyləməyə ehtiyac yoxdur. Amma biz bu torpağın övladlarıyıq. Bura bizim tarixi vətənimizdir. Ona görə də Azər­baycan dövlətinin, şəxsən, Prezident İl­ham Əliyevin bu ölkəni inkişaf etdirmək istiqamətində atdığı bütün addımları dəstəkləmişik və həmişə dəstəkləyəcəyik. 

İttifaq MİRZƏBƏYLİ, “Xalq qəzeti”