“Bulanıq suda balıq tutmaq” sevdasına düşənlər hələ də susmurlar

Rəsmi Bakı hər zaman bu məsələyə həssaslıqla və diqqətlə yanaşıb. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin çıxışlarında vur­ğulandığı kimi: “Biz Azərbaycan ilə İran arasında dövlətlərarası əlaqələrin hərtərəfli inkişafına xüsusi önəm veririk. Ölkələrimiz arasındakı münasibətlər xalq­larımızın ortaq tarixi, dini və mədəni dəyərlərinə əsaslanaraq möhkəmlənir”. 

Azərbaycanı özünə yad ölkə sayma­yan, burada özünü qərib hesab etməyən İran Prezidenti Məsud Pezeşkian da eyni düşüncədədir: “Biz keçmişdə ortaq ta­rixi bölüşmüşük, ancaq bu gün aramızda sərhəd var. İki ölkənin xalqı kimi bir-bi­rimizin qəmimizə, sevincimizə şərik ol­muşuq. Biz keçmişdə çox yaxın qardaş olmuşuq. Bundan sonra da belə olacaq”. Bu fikirlər rəsmi Tehranın ölkəmizlə münasibətlərin inkişafında maraqlı ol­duğunu göstərir.

Azərbaycan–İran münasibətlərinin formalaşma dinamikası hamar olmasa da, yaxın qonşuluq, eyni coğrafiyanı bö­lüşmək və xalqlar arasındakı tarixi-dini bağlar iki ölkə arasında davamlı müna­sibətləri zəruri edib. Məhz, bunun nəti­cəsidir ki, Azərbaycan ilə İran arasında ticarət dövriyyəsi daim artan xətt üzrə inkişaf edir. Amma bu müsbət dinami­kanı gözü götürməyən qüvvələr də var. Həmin qüvvələrin İranda hakimiyyətin müəyyən qollarında təmsil olunduqları sirr deyil. Onlar bəzən Azərbaycanı ağ­lasığmaz günahlarda ittiham etməyə qə­dər irəli gedirlər. 

Belə iddialardan birinə İran Prezi­denti Məsud Pezeşkian son qoyub. O, İsrailin, guya Azərbaycan ərazisindən istifadə edərək İrana hücumlar həyata keçirməsi ilə bağlı səsləndirilən iddia­ları təkzib edib. Bu barədə o, amerikalı jurnalist Taker Karlsona verdiyi müsahi­bəsində danışıb: “Təhlükəsizlik orqan­larımız qonşu ölkələrlə İsrail rejimi ara­sında hərbi əməkdaşlıqla bağlı heç bir fakt qeydə almayıb. Bu söz-söhbətlərin əsası yoxdur”. Pezeşkian əlavə edib ki, əksinə, bəzi region ölkələri rəsmi şəkil­də İrana dəstək göstərib və ərazilərinin Tehrana qarşı istifadə edilməsinə yol verməyəcəklərini bəyan ediblər.

Bundan əvvəl İran və Ermənistan mətbuatı İsrailin, guya, Azərbaycan əra­zisindən pilotsuz uçuş aparatları və ra­ketlər vasitəsilə İrana zərbələr endirdiyi barədə xəbərləri tirajlamışdı. Amma bu feyk-xəbərlər və iddialar İranın birinci şəxsi tərəfindən təkzib olundu. Yəni ilk baxışda bu açıqlaması ilə Məsud Pezeş­kian Azərbaycanla bağlı təkcə daxildəki mühafizəkarların deyil, həm də ermə­nilərin həvəslə qoşulduğu diplomatik etikadan kənar və əsassız iftiralarına son qoydu. Amma ondan sonra qarayaxma kampaniyasının dayanacağını gözləmək sadəlövhlük olardı. 

Görünən odur ki, bəzi rəsmilər, mə­lum dairələrə yaxın media qurumları və bəzi “ekspertlər” öz çirkin əməllərindən əl çəkmək fikrində deyillər. Bunun bariz nümunəsini İran parlamentinin milli təh­lükəsizlik üzrə Komissiyasının sədri İb­rahim Əzizinin iki gün əvvəlki açıqlama­sında gördük. “Azərbaycan ərazisindən həqiqətən də İrana hücumlar üçün isti­fadə edildiyini” bildirən Əzizinin sözlə­rinə görə, sərhədçilər qəti şəkildə bəyan ediblər ki, İsrail Azərbaycan sərhədindən istifadə edərək İrana pilotsuz təyyarələr sızdırıb. Bundan daha irəli gedən İran parlamentinin rəsmisi Xarici İşlər Na­zirliyinin “bu məsələni Azərbaycan Prezidenti qarşısında qaldırdığını, onun isə sənəd-sübut tələb etdidiyini bildirib.

***

Dövlətimizin başçısı Azərbaycan–İran əlaqələrinə xələl gətirmək istəyən­lər barədə bir neçə dəfə danışıb. Misal üçün cari il iyunun 27-də İranın ölkə­mizdə yeni təyin olunmuş fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Müctəba Dəmir­çilunun etimadnaməsini qəbul edərkən Prezident İlham Əliyev vurğuladı ki, Məsud Pezeşkianın ölkəmizə səfəri za­manı səsləndirdiyi bəyanatlar və fikirlər Azərbaycan ictimaiyyəti tərəfindən çox müsbət qəbul olunub. Dövlət başçısı İranla İsrail arasında baş vermiş qar­şıdurma ilə əlaqədar Azərbaycanın öz mövqeyini ifadə edən ilk ölkələrdən biri olduğunu deyərək, bu gərginliyi qınadı­ğını vurğulayıb və qarşıdurma zamanı həlak olan İran vətəndaşları ilə bağlı bir daha başsağlığını ifadə edib. İranla İsra­il arasında bu gərginliklə əlaqədar bəzi dairələrin və media təmsilçilərinin Azər­baycan və İran arasında münasibətlərə xələl gətirmək üçün şayiələr və yalanla­ra əsaslanan məlumatlar yaydığını deyən Prezident İlham Əliyev bütün bunların tamamilə cəfəngiyyat olduğunu bildirib. Yeni səfir Müctəba Dəmirçilu, öz növbə­sində Azərbaycanla İran arasındakı mü­nasibətlərin dostluğa, qonşuluğa və qar­daşlığa əsaslandığını qeyd edib: “İranla İsrail arasında baş vermiş qarşıdurma ilə əlaqədar Azərbaycanın prinsipial və qəti mövqeyi İranda yüksək qiymətləndirildi. İran tərəfi tam əmindir ki, Azərbaycan ərazisindən İrana qarşı heç vaxt istifadə oluna bilməz, Azərbaycan dövləti buna heç zaman imkan verməz”.

Beləliklə, daim sülhpərvər və bey­nəlxalq hüquqa hörmətlə yanaşan Azər­baycan qonşu İranla heç bir məhdudiyyət olmadan, qarşılıqlı fayda və mehriban qonşuluq prinsipləri əsasında siyasi, iqtisadi və mədəni əlaqələrin dərinləş­məsində maraqlı olduğunu deyir. İran Prezidenti də AzTv-yə müsahibəsində dediyi “...Birinci prioritetimiz qonşu ölkələrlə yaxın münasibətlərə malik ol­maqdır” fikri Tehranın da Azərbaycanla münasibətlərə xüsusi önəm verdiyini ifa­də edir. Bakı bu münasibətləri qarşılıqlı etimada söykənərək, anlaşılmazlıqların dialoq yolu ilə aradan qaldırılmasını tək­lif edir. 

Xəyal BƏŞİROV,
Siyasi və Hüquqi Araşdırmalar Mərkəzinin sədrı

İran Prezidenti Məsud Pezeşkianın öncə Bakıya, bir qədər sonra Xankən­diyə səfər etməsi və həmin səfərləri zamanı səsləndirdiyi fikirlər, etdiyi jestlər özü-özlüyündə həmin radikallara bir mesaj idi. Cənab Pezeşkian İranda­kı bəzi qüvvələrin, onlara bağlı media orqanlarının və siyasətçilərin Azərbay­cana qarşı ittihamlarının əsassız, ab­surd və böhtan olduğunu təsdiqləmiş oldu. Həmin ittihamlar və böhtanlar Azərbaycan tərəfindən daim rədd edi­lirdi və bəyan edilirdi ki, onlar tama­milə uydurmadır, bizim üçün əhəmiy­yət kəsb etmir. İran Prezidenti məlum açıqlaması ilə rəsmi Bakının haqlı ol­duğunu təsdiqlədi ki, İrandakı həmin dairələrin ittihamlarının heç bir əsası və sübutu yoxdur, fakta söykənməyən iftiralardır. Lakin Prezidentin ədalət­li və təqdirəlayiq fikirləri səslənəndən sonra da Azərbaycana qarşı iftiraları davam etdirən qüvvələr bu gün də öz işlərindədirlər. Onlar İranla Azərbaycan arasında münasibətlərin yaxşılaşmasını istəmir, bütün gücləri ilə münasibətlərin pozulmasına çalışırlar. Prezident Pezeş­kianın Azərbaycana səfərləri, burada verdiyi açıqlamalar həmin qüvvələri qane etmir, onları narazı salır. Ona görə də, əslində, nümayiş etdirdikləri mövqe ilə prezidentin mövqeyinə qarşı çıxmış olurlar.

Onların susdurulması üçün gərəkən sərt addımlar atılmadıqca anti-Azər­baycan kampaniyasını bundan sonra da davam etdirəcəklər. İran Prezidenti Məsud Pezeşkian həmin araqarışdıran qüvvələrin öhdəsindən gələ bildiyini konkret addımları ilə nümayiş etdirmə­lidir. Bunu etməsə istər-istəməz belə bir fikir formalaşacaq ki, prezidentin həmin qüvvələrə gücü çatmır. Rəsmi Bakı İran–Azərbaycan münasibətlərini pozmağa çalışan, hətta bunun üçün Pre­zident Pezeşkianın ortaya qoyduğu si­yasəti sabotaj edən qüvvələrin susdurul­masını gözləyir. Güman edirik ki, yaxın zamanlarda bu istiqamətdə addımların atılıb-atılmayacağını görəcəyik.

Fikrət SADIXOV,
Qərbi Kaspi Universitetinin professoru, politoloq

– İran parlamentində, ümumiy­yətlə, bu ölkənin siyasi elitasında ra­dikal qüvvələr kifayət qədər çoxdur. Bu siyasi elitanın parçalanmasını da müşahidə edirik. Ali dini rəhbərliyə yaxın mühafizəkarlar və Preziden­tin ətrafında olan islahatçılar kimi iki siyasi düşərgədən danışa bilərik. Onların arasında müəyyən dərəcədə ideoloji-siyasi qarşıdurma gedir. Ay­dın məsələdir ki, biz həmişə rəsmi instansiyalara istinad edirik. Həm prezidentin, həm də xarici işlər nazi­rinin Azərbaycana yanaşması kifayət qədər pozitivdir. Guya müharibədə İs­railə kömək etməyimiz, dron məsələ­si dediyimiz instansiyalarda heç vaxt qaldırılmayıb. Əksinə, bu feyk-mə­lumatları birmənalı şəkildə təkzib ediblər. İndi mühafizəkar radikalların yalanları o həddə gəlib çatıb ki, hə­min dronların Azərbaycandan İran tərəfə uçanda öz gözləri ilə gördüklə­rini bəyan edirlər. Yəqin bu, onların yuxularında gördükləri fantastikanın əlamətləridir. 

Axı, Axərbaycan ərazisindən heç bir dron, PUA İran ərazisinə göndə­rilməyib. Məgər müasir raketlərin, dronların İsraildən İrana qədər uçma­sına hansısa maneə və ya məhdudiy­yət mövcud idi? Bu mənada onların Azərbaycana ehtiyacları da yox idi. Bu versiyanı havaya üfürənlər fanta­ziyalarını deyil, reallığı düşünməli­dirlər. 

Düşünürəm ki, bu, son deyil. İran­dakı Azərbaycanı gözləri götürməyən radikal dairələr belə yalan bəyanatları bundan sonra da səsləndirəcəklər. Tə­bii ki, Bakı bu cür iddiaları qətiyət­lə rədd edəcək. Hazırda konkret bu məsələdə qəbul etdiyimiz mövqe rəs­mi Tehranın mövqeyidir. Həmin radi­kallar prezidentlərinin açıqlamalarını diqqətlə dinləməli və ondan nəticə çıxartmalıdırlar.

İmran BƏDİRXANLI
XQ