Bu ölkənin yerli xalqlara qarşı soyqırımını isə Roma papası da etiraf etmişdir

Son vaxtlar Azərbaycanın qazandığı hərbi-siyasi uğurları həzm edə bilməyən­lər yenidən ölkəmizə təzyiqlər göstərməyə başlayıblar. 

Bu sırada bəzi Qərb ölkələri­nin Qarabağı könüllü şəkildə tərk etmiş ermənilərin yenidən geri qaytarılması kimi əsassız tələblə­rini göstərmək olar. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev sentyab­rın 23-də VII çağırış Milli Məcli­sin ilk iclasındakı çıxışında məhz buna görə bildirdi ki, kim Qaraba­ğın Azərbaycana qaytarılmasına sevinirsə, o, bizim dostumuzdur, qardaşımızdır. Və kim sevinmirsə, deməli dostumuz deyil. 

Bizim dostlarımız və qardaşla­rımız sırasında dayana bilməyən­lərdən biri də Kanadadır. Bu ölkə­nin xarici işlər naziri Melani Joli bugünlərdə Ermənistanda olarkən Azərbaycanı hədəf alan məsuliy­yətsiz və cəfəng fikirlər səslən­dirərək, “ermənidən daha artıq erməni” olmaq iddiasına düşüb. O, Azərbaycandan Qarabağı könüllü tərk etmiş ermənilərin geri qay­tarılmasını tələb edən bəyanatla çıxış edib. 

Təbii ki, İkinci Qarabağ müha­ribəsini, eləcə də 2023-cü ilin 19-20 sentyabr antiterror tədbirlərini möhtəşəm qələbə ilə başa vurmuş Azərbaycana qarşı belə bəyanat­lar səsləndirmək, yumşaq desək, məsuliyyətsizlikdir. Azərbaycan ictimaiyyəti bu cür qeyri-ciddi bəyanatları daim etirazla qarşıla­yır. Buna görədir ki, Kanada XİN başçısının bəyanatları Azərbaycan XİN və Qərbi Azərbaycan İcması­nın ciddi etirazına səbəb olub.

Əlbəttə, məsələ təkcə ondan deyil ki, kimsə Azərbaycana qarşı hansısa ədalətsiz iddia irəli sürür. Söhbət məhz ondan gedir ki, Azərbaycana qarşı bu və ya digər iddi­ada olanlar öz gözlərində tiri görməyərək, bizim gözümüzdə çöp axtarırlar. Elə Kana­da da. 

Ermənilərə canıyananlıq etmək istəyən Kanada 1988-ci ildən bəri Ermənistandan amansızcasına qovulmuş 300 minə qədər azərbaycanlının evindən, vətənindən di­dərgin salınmasına qəti münasibət bildir­məyib. Azərbaycan ərazilərinin 20 faizi Ermənistan tərəfindən 30 il ərzində işğal altında saxlananda Kanada da, digər Qərb ölkələri də İrəvanı Azərbaycanın ərazi bü­tövlüyünə hörmət etməyə səsləməyib. 

İndi isə Kanadanın öz gözündə tiri görməməsi ilə bağlı faktlara baxaq. Bu ölkənin 1876-cı ildə Kanada ərazisində yaşayan yerli xalqları rezervasiyalarda yerləşdirməsi etnik təmizləmə və mədəni soyqırımının ali nəticəsi idi. Yerli xalqlar kənd təsərrüfatı və maldarlıq üçün faydalı olmayan torpaqlarda yerləşdirilmiş, nəticə­də onlar arasında aclıq və müxtəlif xəstə­liklər geniş yayılmışdı. 

1831-1996-cı illərdə kilsə tərəfindən idarə olunan yerli xalqlar üçün 130 mək­təb-internat fəaliyyət göstərirdi. Onlar yerli xalqların assimilyasiyası siyasətini reallaşdırırdı. Bütün fəaliyyəti dövrün­də həmin məktəblərdən 150 minə yaxın tələbə keçmişdi. Amma ən azı 3200 uşaq soyuq hava, pis qidalanma və xəstəliklər səbəbindən vəfat etmişdi. Uşaqların çoxu fiziki, seksual və emosional zorakılığa mə­ruz qalmışdı. 

2012-ci ildə yerli xalqların 325 nü­mayəndəsi Kanada hökumətinə qarşı mad­di təzminat tələbi ilə iddia qaldırmışdır. 2015-ci ildə Həqiqətin Tapılması və Barı­şıq Komissiyası adlı qurumun açıqladığı hesabatda həmin internat-məktəblər sis­temini mədəni soyqırımı adlandırmış­dır. Nəticədə, Kanada hökuməti yerli xalqlara 2,1 milyard dollar təzminat ödəməyə razı olmuşdur.

2021-ci ildə Kanadanın Saskaçevan vilayətində bu tip internat-məktəb həyə­tinin yanında 751 nəfərə aid məzarlıqlar tapılmışdır. “The Cowessess First Nati­on” bəyan edir ki, bu, Kanada ərazisində tapılmış ən böyük məzarlıqdır. Bir müddət sonra Britaniya Kolumbiyasında qazıntılar zamanı bu tip məktəb-internata yaxın əra­zidə 215 yeniyetmənin məzarlığı da aşkar­lanmışdır. 1900-1971-ci illərdə burada 3 yaşdan yuxarı uşaqlar dəfn edilmişdir. Baş nazir Jastin Trüdonun özü də etiraf etmiş­dir ki, bütün bunlara görə Kanada məsuliy­yət daşıyır.

Təsadüfi deyildir ki, 2022-ci ilin iyu­lunda Roma papası da kilsənin Kanadada yerli xalqları zorla assimilyasiya etməsini soyqırımı adlandırmışdır.

Ahiarmiut presedenti yerli xalqlara qarşı yalnız mədəni deyil, gerçək soyqırı­mı həyata keçirilməsini sübut edir. 1950-ci ildə Kanada hökuməti inuit xalqının bir qrupunu öz tarixi torpaqlarından 100 kilometr aralıdakı ərazilərə köçürməyə qərar vermişdir. Bu köçə səbəb kimi onla­rın federal işçilərlə ticarətdən olduqca çox asılı olmaları göstərilmişdi. Faktiki olaraq, izolyasiyada olan adaya köçürülmüş bu insanlara yaşamaq üçün yemək, infrastruk­tur, yaxud tikinti üçün material və avadan­lıqlar verilməmişdir. Köçürülmə zamanı bir çox insan həyatını itirmişdir. 

Daha sonra bu qrup 1957-ci ildə yeni­dən başqa əraziyə köçürülmüşdür. Bundan sonra onlar 3 köçürülməyə də məruz qal­mışlar. Soyqırımı üzrə mütəxəssislər bu hadisələri Sovet İttifaqında Krım tatarların və çeçenlərin köçürülməsi ilə müqayisə et­mişlər. Proses zamanı icmanın yarısından çoxu məhv olmuşdur. 

Bütün bu dəhşətli beynəlxalq cinayət­lər Kanadanın 1952-ci ildə “Soyqırımı cinayətinin qarşısının alınması və cəzalan­dırılması haqqında” Konvensiyanı ratifika­siya etməsindən sonra baş vermişdir.

Paşa ƏMİRCANOV
XQ