Özgəsinə quyu qazanın son aqibətinin necə olduğunu hamımız bilirik. Sadəcə, bu dəfə quyu qazanların çoxluğu və bu quyuya düşməyə namizədin təkliyi maraq doğurur. Kənkanlar “kollektiv Qərb”in sıraları getdikcə artan aktorları, ipdən yapışan isə Ermənistandır.

Bütün kartlar masanın üstündədir. Xey­li müddətdir ki, haypərəst ABŞ və Avropa ölkələri Cənubi Qafqaz, xüsusən də Ermə­nistanla bağlı təxribatçı planlarını gerçək­ləşdirməyə start veriblər. Məsələnin maraq doğuran tərəfi odur ki, cızılan planların reallaşdırılma mərkəzi kimi Ermənistan se­çilsə də, Cənubi Qaqazdakı digər ölkələrin, xüsusən də Azərbaycanın maraqlarına xələl gətirmə istəkləri açıq-aşkar sezilir. Birləş­miş “çete” hələ “ciddi uğurlara” nail ola bilməyib. Çünki rəsmi Bakının qətiyyətli və uğurlu diplomatiyası, təklif etdiyi böyük gəlirli layihələr Qərbin bəd niyyətli dairələ­rinin arzusunu ürəklərində qoyub.

Avropa İttifaqı və ABŞ-nin, eləcə də on­ları dəstəkləyən dövlətlərin yanlış xarici si­yasətlərindəki çatlar getdikcə dərinləşməyə başlayıb. Misal üçün, bir müddət bundan əvvəl Kanadanın XİN başçısı Azərbaycan əleyhinə verdiyi diplomatik etiketdən uzaq, avantürist açıqlamasına layiqli cavab al­dıqdan sonra Ermənistanla rəsmi Ottava arasında qalmaqal üzə çıxıb. Məlum olub ki, Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyanın rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətinin Kanadaya rəsmi səfəri təxirə salı­nıb. Buna səbəb kimi nümayəndə heyətinə daxil olan deputatların yalnız “Vətəndaş müqaviləsi” partiyasından olması göstə­rilib. Rəsmi dairələr bu görüşdən imtina ediblər. Bu, quyuya salınanın üzləşdiyi ilk fiaskodur. Davamı mütləq olacaq. 

* * * 

Azərbaycana qarşı hazırlanan gizli və ikiüzlü bütün planlar sonda fiaskoya uğra­yır. Necə ki, ABŞ və “kollektiv Qərb”in Er­mənistanda reallaşdırmağa çalışdıqları sse­nariləri geosiyasi dalana dirənib. Bir yandan rəsmi İrəvanın Moskvadan tamam qopar­maq səyləri ciddi problemlərə tuş gəlir, di­gər yandan Ermənistanın Qərbin çətirinin altına girmək məqsədi reallaşmaqdan çox uzaqdır. Fikrimizcə, bunun sadə bir səbəbi var: Qərb və ABŞ İrəvanı “şirəyə çəkmək­lə” onu nəticələri düşünülməmiş addımlara sövq etməsi onların Cənubi Qafqaza, bütöv­lükdə Şərqə yaxından bələd olmamasının fəsadlarıdır. Qəpiyini hesablayan imperia­listlər Ermənistanın Rusiya ilə əlaqələrini kəsmək istəyir, amma bunun üçün tələb olunan böyük maliyyə dəstəyini göstərmir­lər. Məhz bu səbəbdən Ermənistan ona boş qollarını uzatmış Qərbin siyasi dairələrinin ümidlərini doğrulda bilmir. Ya da bunu qəs­dən etmir ki, bu da onun “daydayı”larında kifayət qədər narahatlığa və narazılığa sə­bəb olub. Vaşinqton və Brüsselin planlarını Ermənistan üzərindən həyata keçirməyə ça­lışarkən bölgənin lideri Azərbaycanın ma­raqlarını nəzərə almamaları, eləcə də digər geosiyasi amilləri gözardı etmələri özlərini kifayət qədər mürəkkəb geosiyasi böhranla üz-üzə qoyub. Nəticədə Qərb və ABŞ Cə­nubi Qafqazda, faktiki olaarq, “bir addım irəli, iki addım geri” reallığı ilə üzləşiblər. Belə bir vəziyyət isə geosiyasi labirint ef­fektinin yaranmasına səbəb olub.

* * *

Xankəndidən süpürüb atdığımız sepa­ratçı rejimin elçilərinin ABŞ Konqresinə dəvət olunması, burada “Dağlıq Qaraba­ğın süqutu”na həsr edilmiş dinləmələrdə iştirak etməsi “birləşmiş Qərb”in strateji məqsədlərindən xəbər verir. Azərbaycana təzyiq üsulu kimi ortaya atılan bu proje tarixin arxivinə göndərdiyimiz “Dağlıq Qa­rabağ ermənilərinin” hüquqlarının “bərpası mexanizmini” işləyib hazırlamağı nəzərdə tutur. Ermənistanla bağlı yalançı “təşəb­büslər zəncirində” ən zəif halqanın özünün olduğunu başa düşməsindən ötrü Paşinyan komandasında, deyəsən, diplomatik fəhm çatışmazlığı var. Bu oyunun onun başında çatlayacağının fərqinə varmaqdan ötrü Kis­sincer olmağa ehtiyac yoxdur. 

Qərbin dəstək verdiyi anti-Azərbaycan siyasətinin gerçəkləşməsi üçün böyük ma­liyyə yardımı alacağını gözləyən İrəvanın bu ümidləri də boşa çıxdı. Qarşıdakı 5 il üçün ABŞ Ermənistana 65 milyon dollar, Avropa İttifaqı isə ümumilikdə, 250 milyon avro vəsait ayırıb. Bundan başqa, Ermə­nistanın hərbi ehtiyaclarını ödəmək üçün ayrılan digər məbləğlər də Paşinyan haki­miyyətinə radikal qərarların qəbuluna, yəni Bakının qarşısında manevrlər etməyə im­kan vermir. Belə bir vəziyyətdə 15 milyard dollara yaxın xarici borcu olan Ermənistan kimi kiçik dövlət Rusiyadan uzaqlaşma siyasətini də qəti addımlarla yekunlaşdıra bilməz. Ona görə ki, Kremlin iqtisadi və enerji sanksiyaları Ermənistan iqtisadiyya­tını tamamilə çökdürməklə yanaşı, həm də daxildə idarəolunmaz xaosa gətirib çıxa­racaq sosial böhran yarada bilər. Sadəcə olaraq, Moskvanın təbii qazın nəqlini da­yandırması və ya enerji resurslarının qiy­mətlərinin dünya bazarına uyğunlaşdırması Ermənistanda ən müasir silahlarla edilən hücumlardan da qat-qat acınacaqlı fəsadlar törədə bilər.

* * * 

Maraqlıdır ki, üzləşdiyi çoxsaylı prob­lemlərə baxmayaraq, İrəvan hələ də Qərbə Ermənistanın Rusiyadan uzaqlaşması la­yihəsinə sadiqliyini nümayiş etdirməyə ça­lışır. Hətta Paşinyan hökuməti Ermənista­nın Rusiya enerji mənbələrindən asılılığını aradan qaldırmaq üçün alternativ mənbələr axtardığını nümayiş etdirir. Ermənistan alternativ enerji mənbəyi kimi, hətta, Azər­baycana ümid bəsləyir. Yəni, baş nazir Ni­kol Paşinyan Azərbaycanın Qərbə yönəlik enerji marşrutlarının Ermənistan ərazisin­dən keçməsini təklif edib. Həmçinin, parla­mentin sədri Alen Simonyandan sonra baş nazir də Azərbaycandan təbii qaz idxalında maraqlı olduğunu rəsmən açıqlayıb. 

Və bütün bunların fonunda rəsmi İrə­van Qərbin onun üçün Konqresdə qazdığı “Dağlıq Qarabağ” quyusunun ətrafında dayanıb hələ düşünür. Bu, onu göstərir ki, İrəvan yaxın gələcəkdə hansı cəbhəni seç­mək dilemması üzərində hələ çox baş sın­dıracaq. 

İrəvanın hərəkətlərində Qərbi qıcıqlan­dıracaq çalarlar az deyil. Misal üçün onun İranla sıx əlaqələr qurması, enerji təmina­tı ilə bağlı böyük müqavilələr imzalaması haypərəst Qərbin siyasi dairələrinin qəzə­binə tuş gələ bilər. Başqa variant olmadı­ğı üçün hazırda Rusiyaya alternativ enerji mənbəyi kimi yalnız Azərbaycan çıxış edə bilər. Məhz buna görə Ermənistan nəzər­lərini Azərbaycanın enerji ehtiyatlarına yönəldib. Bu fakt bir daha onu sübut edir ki, Cənubi Qafqazın söz sahibi Azərbay­candır və getdikcə gücünü, iqtisadiyyatını artıran bir ölkə ilə hesablaşmadan regionda hansısa beynəlxalq layihəni, planı həyata keçirmək mümkün deyil. 

Ermənistanın vəziyyəti isə günü-gün­dən qəlizləşir. Rusiyadan uzaqlaşma və Qərbin ağuşuna sığınmaq siyasəti artıq çat verməyə başlayıb. Hadisələrin bu məcrada inkişafı Paşinyan hökumətinə və erməni xalqına yaxşı gələcək vəd etmir. Qısası, İrəvan Qərbin toxuduğu iplə quyuya sal­lanmağın fəsadlarını artıq hiss etməyə baş­layıb.

Yazımızın əvvəlində eyni vaxtda iki stulda əyləşmək vərdişindən əl çəkməyən Hayastanı quyunun dibinə sallayan “kən­kan”lardan söz açmışdıq. Bu minvalla İrə­vanın özünün başqalarına qazdığı quyunun dibinə çatmamış ipinin kəsiləcəyi aksiom­dur. 

Fikrət SADIXOV, 
Qərbi Kaspi Universitetinin professoru, politoloq

Azərbaycanın öz torpaqlarını iş­ğaldan azad etməsi və separatçılı­ğa son qoyması bəzi qüvvələr üçün gözlənilməz oldu. Biz heç vaxt bunu sirr olaraq saxlamamışıq. Bunu hə­mişə təkrar edirdik ki, əgər diploma­tik yolla, danışıqlar vasitəsilə mü­naqişə həllini tapmayacaqsa, hərbi potensialımızdan istifadə hüququnu özümüzdə saxlayırıq. Və bu hüququ­muzdan yararlandıq. Cənubi Qafqazın ən uzunömürlü münaqişəsinə məhz bu yolla nöqtə qoyuldu. Təbii ki, bu reallığı həzm etmək həmin qüvvələr üçün çətin idi. Bu, Azərbaycanın həm siyasi, həm də tarixi qələbəsidir. Çün­ki müasir diplomatiya tarixində belə bir presedent nümayiş olunmamışdı. Azərbaycan bunu gerçəkləşdirməklə dünyaya sübut etdi ki, ölkədə xalqla hakimiyyət arasında sıx birliyi təmin eləyib. Həm də biz hərbi cəhətdən bu qələbəyə qadir olan xalq və dövlətik. 

Qazandığımız zəfər, eyni zamanda, diplomatik müstəvidə aparılan çətin və ardıcıl fəaliyyətin nəticəsidir. Bəli, Azərbaycan müharibə ərəfəsində bey­nəlxalq platformalarda qələbəyə zəmin yaradacaq böyük işlər həyata keçirdi. Bu baxımdan, bu, həm hərbi, həm də diplomatik qələbə sayılmalıdır. 

Göründüyü kimi, Azərbaycanın yaratdığı reallığı bəzi dairələr anlamaq və qəbul etmək istəmirlər. Əlbəttə, indi biz ermənilərin ən müxtəlif təxribatları, revanşist şüar və bəyanatları ilə yanaşı, ona dəstək verən Qərbin hər cür davra­nışlarına hazır olmalıyıq.

İ.HƏSƏNQALA
XQ