Müşfiq ƏLƏSGƏRLİ,
XQ-nin media eksperti

ABŞ Cənubi Qafqazı istisnasız olaraq Qərbin siyasətinə alət etmək, burada qüvvələr balansını öz xeyirlərinə dəyişmək, nəticədə regionu Rusiya ilə Qərb arasında qarşıdurma meydanına çevir­mək istəyir. 

Düzdür, bu yöndə ABŞ-nin əldə etdiyi nailiyyətlər azdır. Ermənistan hələlik nə KTMT-dən, nə də Avrasiya İttifaqından çıxıb. Ermənistanda Rusiyanın 102 say­lı hərbi bazası, Rusiya–Ermənistan birgə hərbi qruplaşması, havadan birgə müdafiə sistemləri fəaliyyət göstərir. Yəni Ermənis­tanın Rusiya orbitindən çıxa biləcəyi hələ­lik sual altındadır. Buna rəğmən, ABŞ öz təşəbbüslərini davam etdirir.

ABŞ-nin Cənubi Qafqaza yönəlik planlarında Azərbaycanın maraqları ilə uzlaşmayan məqamlar mövcuddur. Belə ki, ABŞ-nin “Cənubi Qafqazı fəth etmək” planı Ermənistanın yenidən dirçəldilməsi konsepsiyasının üzərində qurulub. ABŞ Cənubi Qafqazın lider ölkəsinə çevrilmiş və yeni status-kvo yaratmış Azərbaycanın güclənməsinin qarşısını almaq üçün çeşidli planlar qurur. 

Dünya supergücünün Azərbaycanı zəif­lətmək, onun Ermənistana qarşı təsir im­kanlarını azaltmaq, beləliklə, ermənilərin Qarabağa qayıtmasına və həmin ərazilər­də Ermənistanın nəzarətinə imkan verən mexanizmlər qurmaq niyyətləri aşkar gö­rünür. Bu hədəfləri gerçəkləşdirməklə, Azərbaycanı Zəngəzur dəhlizindən, Qərbi Azərbaycan konsepsiyasından imtinaya məcbur etmək istəyirlər. Planın davamın­da – Türkiyə–Ermənistan sərhədlərinin açılması məsələsində Bakının mövqeyini “neytrallaşdırmaq”gözləntiləri də var.

Bu proqramı sürətli və təsirli şəkildə icra etmək üçün ABŞ fərqli mexanizmlər­dən istifadə edir. Planın tərkib hissəsi ola­raq, USAİD-in Ermənistan üzrə fəaliyyəti artırılıb. ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi Ermənistana 5 illik humanitar yardım pa­ketini 2 dəfədən çox artırıb. Əvvəlki illər­də bu yardım 120 milyon dollar idisə, indi məbləğ 250 milyon dollara çatdırılıb.

Problem həm də ondadır ki, USAID-in rəhbəri Samanta Pouer separatçı liderlər­dən olan Ruben Vardanyanla şəxsi dost­luq münasibətindədir. Yayılan məlumatlar arasında o da vurğulanır ki, USAİD Ruben Vardanyanın ailəsi və oğlu tərəfindən quru­lan anti-Azərbaycan şəbəkəni də koordina­siya edir. Bu şəbəkə Qarabağdan köç etmiş erməni əsilli ailələri təşkilatlanmağa, Azər­baycana qarşı revanşist hərəkətlərə təşviq edir. Qeyd edək ki, Vardanyanın həbs edilib Bakıya gətirildiyi ilk gündən etibarən Pou­er işə qarışıb, onun azadlığa buraxılması üçün rəsmi Bakıya təzyiqləri artırmağa ça­lışıb. İstədiyini əldə etmədikdə, yeni vari­antlar düşünüb. 

USAİD müxalif cəbhəyə daxil olan “KİV və QHT”lərin əsas donoru olmasın­dan istifadə edərək, onları Azərbaycana qarşı çıxışa sövq edir. Məlumata əsasən, “COP 29 tədbirləri ərəfəsində Azərbay­candakı erməni əsirlərin azad olunması” kampaniyasına start verilməsi üçün “qrant layihələri” ayrılıb. Bu kampaniyanı Azər­baycanda ələ alınmış qrupların da dəstək­ləməsi nəzərdə tutulur..

Bu “humanitar yardımlar” işin yalnız bir tərəfidir. Rusiya sərhədçilərinin İrəvan hava limanından çıxarılmasından dərhal sonra ABŞ təyyarələrlə Ermənistana silah və hərbi heyət göndərib, kontingentin Zən­gəzur ətrafında yerləşdirilməsinə çalışıb. Fransanın Ermənistana göstərdiyi hərbi və siyasi dəstək də bilavasitə Vaşınqtondan koordinasiya edilir. ABŞ bu formada siya­si, iqtisadi və xüsusən hərbi dəstəklə Er­mənistanda revanşizmin artmasına zəmin yaradır.

Nəhayət, Birləşmiş Ştatlar regionda ədalətli sülh istiyirsə, Ermənistana tək­tərəfli dəstəyi dayandırmalı, regionun di­gər ölkələrinə də humanitar kampaniyalar təşkil etməlidir. Bu ölkə, ən azı, indiyədək Azərbaycanın minalarla çirkləndirilmiş ərazilərinin təmizlənməsinə dəstək verə bilərdi. Belə çıxır ki, erməni icmasını geri qaytarmaq üçün hər oyundan çıxan ABŞ-ı azərbaycanlıların Qarabağa qayıdış hüquq­ları qətiyyən narahat etmir.