İran növbədənkənar prezident seçkilərinə hazırlaşır. Prezident Seyid İbrahim Rəisinin qəzada həlak olmasından sonra qonşu ölkədə yeni dövlət başçısını seçməlidirlər. Namizədlərin qeydə alınması prosesi dünən başa çatıb. Hazırda 37 nəfərin namizədliyi qeydə alınıb. Onların arasında Mahmud Əhmədinejad, Səid Cəlili və Əli Laricani kimi məşhur siyasət və dövlət xadimlərinin adları var. Bu seçkilərdə ilk qadın namizəd də qeydiyyatdan keçib. Namizədlərin yekun siyahısı Daxili İşlər Nazirliyi və Nəzarət Şurası tərəfindən yoxlanıldıqdan sonra təsdiq ediləcək. 

İranda 14-cü prezident seçkiləri üçün na­mizədlərin qeydiyyatı mayın 30-da başlayıb. Seçki kampaniyası iyunun 12-dən 27-dək davam edəcək. Növbədənkənar prezident seçkiləri iyunun 28-nə təyin edilib. Namizəd­lərdən heç biri lazımi miqdarda səs yığa bilməsə, ən çox səs toplayan iki namizədin iştirakı ilə iyulun 5-də seçkilərin ikinci turu keçiriləcək. İran qanunvericiliyinə əsasən, prezident birbaşa ümumi səsvermə yolu ilə dörd il müddətinə seçilir. Eyni şəxs ardıcıl iki müddətdən çox dövlət başçısı seçilə bilməz. Prezident postuna namizəd olmaq istəyən şəxs 40-75 yaşlarında, dövlət qurumlarında rəhbər vəzifələrdə iş təcrübəsinə malik İran vətəndaşı olmalıdır.

Seçkilərdə iştirak etmək üçün ölkə par­lamentinin sabiq spikeri Əli Laricani də müraciət edib. O bildirib ki, prezident se­çiləcəyi təqdirdə siyasətinin prioritetlərin­dən biri “Amerika sanksiyaları problemini həll etmək” olacaq. Bundan əlavə, ölkənin Mərkəzi Bankının sabiq rəhbəri Abdel Nas­ser Hemmati, İranın Ali Rəhbərinin Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasındakı nümayəndəsi Səid Cəlili, İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) sabiq komandanı general Seyid Va­hid Haqqanian da qeydiyyatdan keçiblər. 

İranın mədəniyyət və irşad naziri Məhəmməd Mehdi İsmaili də seçkilərdə işti­rak edəcək. Müraciət prosesini başa vurduq­dan sonra mətbuata açıqlama verən Mehdi İsmaili deyib ki, “Xalq inqilabi hakimiyyət və dürüst diplomatiya və mərhum prezident Rəisi hökumətinin siyasətinin davam etdiril­məsini istəyir”. Nazir, həmçinin bildirib ki, o, prezident olarsa, “xarici siyasət indiki forma­da davam edəcək, İran regionun iqtisadiyyat və sənaye mərkəzinə çevriləcək, mənzil və tikinti layihələrini başa çatdıracaq, səhiy­yə sistemini təşkil edəcək və ədaləti bütün ölkəyə yayacaq”. Xatırladaq ki, Mehdi İsma­ili 2023-cü ilin fevralında Avropa İttifaqının (Aİ) sanksiya siyahısına daxil edilib.

İranın eks-prezidenti Mahmud Əhmədi­nicat da yenidən prezidentliyə namizədliyini irəli sürüb. O, bundan əvvəl 2005-ci ildən 2013-cü ilə qədər iki dörd illik prezident vəzifəsini icra edib. 2017 və 2021-ci illərdə M.Əhmədinicat seçkilərdə iştirakına icazə verilməməmişdi. Həmin vaxt seçkilərdən əv­vəl eks-prezident İranın ruhani lideri Ayətul­lah Əli Xamenei ilə görüşdən sonra namizəd­liyini irəli sürməyəcəyini bildirmişdi. Lakin sonra gözlənilmədən fikrini dəyişərək, pre­zident seçkilərində iştirak etmək üçün Daxili İşlər Nazirliyində qeydiyyatdan keçmişdi. 

Siyasi müşahidəçilərin sözlərinə görə, M.Əhmədinicatın namizədliyi təsdiq olunar­sa, prezidentliyə əsas namizədlərdən birinə çevriləcək. Sənədləri təqdim etdikdən sonra keçirilən brifinqdə Əhmədinicat yoxsulluğa qarşı mübarizəni və əhalinin rifahının yax­şılaşdırılmasını özünün prioritet istiqamət­lərindən biri adlandırıb: “İnanıram ki, ölkə­nin bütün problemləri xalqın rəyi nəzərə alınmaqla və dünya ilə konstruktiv qarşılıqlı əlaqə nəticəsində həll oluna bilər”. 

Bu seçkilərdə ilk də yaşanıb. Belə ki, İranda ilk dəfə olaraq qadın ölkənin prezident seçkilərində iştirak etmək üçün qeydiyyatdan keçib. Zöhrə İlahian ölkədə keçiriləcək prezi­dent seçkilərində iştirak etmək üçün sənədlə­ri təqdim edən və namizəd kimi qeydə alınan ilk iranlı qadın olub. “İslam İranı üzərində ümid günəşi doğacaq, mən öz ölkəmin qadın icmasının nümayəndəsi kimi prezident seç­kilərində iştirak etmək üçün sənədləri seçki qərargahına təqdim edəcəyəm”, – İlahian so­sial şəbəkədə yazıb.

Prezident İranda ikinci ən mühüm rəsmi şəxsdir. O, təmsilçilik funksiyalarını yerinə yetirir və ölkənin icra hakimiyyətinə rəhbər­lik edir. Prezident 4 il müddətinə seçilir və bu vəzifəni ardıcıl iki müddətdən artıq tuta bilməz. 

S.ELAY
XQ