Xalqımız Qarabağda olduğu kimi, 8 kəndin azad edilməsində də israrlıdır

Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyan son vaxtlar qanunvericilik işləri ilə məşğul olmaqdansa, siyasi açıqlamalar səsləndirməyi daha üstün tutur. Simonyan gah Rusiya sərhədçilərinin İrəvandakı “Zvartnots” hava limanından çıxarılmasının vacibliyindən, gah da Azərbaycanla delimitasiya prosesindən dəm vurur. Halbuki, bunlar qeyd etdiyimiz kimi, onun bilavasitə məşğul olacağı işlər deyil.

Parlament sədrinin, guya, Ermənis­tanın 31 kəndini (?) Azərbaycanın “işğal etdiyini” bildirməsi də növbəti cəfən­giyyat nümunəsidir. Simonyanın açıq­laması Ermənistanda bu istiqamətdə müzakirələrin qızışmasına yol açıb. O, açıqlaması ilə sanki, hakim komandanın digər üzvlərinə dəstəvuz verib. Hazırda Ermənistan hakimiyyətinin rəsmi mövqe­yi belədir ki, Azərbaycan 1990-cı illərdə və 2021–2022-ci illərdə aparılan “hərbi əməliyyatlar nəticəsində” Ermənistanın 225 kvadratkilometr ərazisinə nəzarət edir.

Ermənistandan bu istiqamətdə son vaxtlar verilən açıqlamaların sayının artması ölkəmizi onları cavablandır­mağa məcbur edib. Baş nazirin müa­vini Şahin Mustafayevin xidmətindən “XQ”yə daxil olan məlumata görə, döv­lət sərhədinin delimitasiyası üzrə Azər­baycanda və Ermənistanda yaradılmış komissiyaların artıq 7 görüşü keçirilib. Qeyd olunub ki, hazırkı mərhələdə ko­missiyaların fəaliyyəti çərçivəsində deli­mitasiya işlərinin aparılması üçün zəruri normativ-hüquqi bazanın yaradılması üzrə işlər aparılır: “Son vaxtlar Ermə­nistan mediasında, guya, Ermənistanın 31 kəndinə məxsus torpaqların Azər­baycanın “işğalı altında” olması barədə hökumət mənbələrindən qaynaqlanan yanlış informasiya fəal şəkildə yayı­lır. Həmçinin qeyd olunur ki, bunu eti­raf etməyən Azərbaycan Respublikası özünün işğal altındakı 4 kəndinin azad olunmasını tələb edir. Azərbaycan tərəfi bununla bağlı qeyd etməyi vacib bilir ki, dövlət sərhədinin delimitasiyasının apa­rılmasına qədər Ermənistanın 31 kən­dinə məxsus torpaqların “işğal edildiyi­ni” bəyan etməsi tamamilə əsassızdır”.

Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş eksklav olmayan 4 kəndinə (Bağanis Ayrım, Aşağı Əskipara, Xey­rimli və Qızılhacılı) gəldikdə isə bildirilib ki, onlar mübahisəsiz Azərbaycana məx­susdur və dərhal azad edilməlidir. Qeyd olunub ki, delimitasiya prosesi çərçivə­sində Azərbaycanın Ermənistanın işğalı altında olan 4 eksklav kəndinin (Yuxarı Əskipara, Sofulu, Barxudarlı və Kərki) azad edilməsi məsələsi də həll oluna­caq.

Qeyd edək ki, Azərbaycan 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsi və 2023-cü ildə lokal xarakterli antiterror tədbirləri nəticəsində işğal altındakı tor­paqlarını azad etsə də, dövlət suverenli­yimiz bərqərar olunsa da, 8 kəndlə bağlı məsələ hələ də həllini gözləyir. Həmin kəndlər faktiki olaraq, işğal altındadır. Bunlar hələ SSRİ dövründə Azərbay­canın Ermənistan ərazisində yerləşən (eksklav) kəndləridir. Qeyd edək ki, eksklav ölkənin əsas ərazisindən aralıda yerləşən və digər dövlətlər (bir və ya bir neçə) tərəfindən əhatə olunan qeyri-su­veren regionlara deyilir. Belə ərazilər məxsus olduqları ölkənin eksklavı hesab edilir, məxsus olmadığı, lakin onun ərazi­si ilə əhatə olunmuş ölkə üçün isə anklav sayılır. Qazax rayonunun Bağanis Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrimli və Qızılhacılı kəndləri eksklav deyil. Onlar Qazax ra­yonuna bitişik kəndlərdir. Bu gün onların Ermənistanın nəzarəti altında olması işğaldan başqa cür izah oluna bilməz. Digər 4 kənd (Qazaxın Yuxarı Əskipara, Sofulu, Barxudarlı kəndləri və Naxçıvan Muxtar Respublikasının Sədərək rayo­nunun Kərki kəndi) Ermənistanın işğalı altında olan eksklav kəndlərdir.

Rəsmi Bakı işğal altındakı kəndlərin qaytarılması məsələsini bütün platfor­malarda, keçirilən görüşlərdə qaldırır. Ölkəmiz kəndlərin qaytarılmamasını iş­ğalın davamı adlandırır və həmin yaşa­yış məntəqələri üzərində də suverenliyi­mizin təmin edilməsi məsələsində israrlı olduğumuz özünü aydın göstərir. Prezi­dent İlham Əliyev 2023-cü il oktyabrın 7-də Avropa İttifaqı Şurasının preziden­ti Şarl Mişellə telefon danışığı zamanı Azərbaycanın 8 kəndinin hələ də Ermə­nistanın işğalı altında olduğunu deyərək, həmin kəndlərin işğaldan azad olunma­sının vacibliyini vurğulayıb.

Dövlətimizin başçısı yanvarın 10-da yerli televiziya kanallarına müsahibə­sində bu məsələyə bir daha toxundu. Prezident bir daha həmin kəndləri iş­ğal olunmuş kəndlər adlandırdı: “Bizim mövqeyimiz çox ədalətli və məntiqlidir. Ya siyasi metodologiya əsas götürülmə­lidir, ya xronologiya götürülməlidir, ya da biz, bütövlükdə, heç bir xəritə əsasında işimizi qurmamalıyıq. Komissiya yara­dılıb. Komissiyanın işini fəallaşdırmaq üçün ekspert qrupları yaradılmalıdır. Getsinlər qarış-qarış o yerləri gəzib o sərhədi müəyyən etsinlər. Çünki bu gün bizim sərhədimiz şərti xarakter daşıyır.

O ki qaldı, işğal altında olan kəndlərə, hesab edirəm ki, bizim təklifimiz də çox məntiqlidir. Bildiyiniz kimi, orada anklav və qeyri-anklav kəndlər var. O kənd­lər ki, anklav kəndlər deyil, həmin dörd kənd Azərbaycana qeyd-şərtsiz qay­tarılmalıdır. O kəndlər ki, anklav kənd­lərdir, – çünki Ermənistanın bir anklav kəndi Azərbaycan ərazisindədir, – həmin kəndlərlə əlaqədar ayrıca ekspert qrupu yaradılmalıdır və o, müzakirə edilməlidir. Biz hesab edirik ki, bütün anklavlar qay­tarılmalıdır. Bu anklavlara gedən yollarda şərait olmalıdır və bu anklavlara orada yaşayan insanlar yerləşdirilməlidir. Yəni, bizim mövqeyimiz bundan ibarətdir. Er­mənistanın mövqeyi nədən ibarətdir, biz bunu başa düşə bilmirik...”

Onu da bildirək ki, Milli Məclisin mar­tın 5-də keçirilən iclasında deputat Fəza­il Ağamalı 8 kəndlə bağlı məsələyə mü­nasibət bildirib. Deyib ki, İrəvan Fransa və Yunanıstanla alyans yaradaraq, on­lardan silahlanmaq üçün istifadə etməyə çalışır: “Ermənistanda rəhbər şəxslərdən tutmuş sadə vətəndaşlara qədər hamı revanşist düşüncələrlə Azərbaycana qarşı müharibəyə hazırlaşır. Azərbaycan isə müstəqilliyi, suverenliyi uğrunda mü­barizə aparır. Biz sona qədər gedəcəyik. Heç bir qüvvənin qarşısında təslim olma­yacağıq. Nə qədər ki, Ermənistan güclü şəkildə silahlanmayıb, biz hərbi əməliy­yat keçirib işğal altında olan 8 kəndimizi də torpaqlarımıza birləşdirməliyik. Ha­disələrin inkişafı heç də xoşagələn deyil. Güneyli soydaşlarımıza müraciət edərək deyirəm ki, Vətən müharibəsində olduğu kimi müxtəlif ölkələrdən İran vasitəsilə Ermənistana aparılan silahların qarşısını almaq üçün iradələrini ortaya qoysunlar. Azərbaycanın apardığı siyasət sülhpər­vər, bəşəri dəyərlərə söykənən siyasət­dir”.

Göründüyü kimi, artıq 8 kəndin qay­tarılmasının zərurət olduğu Azərbaycan­da daha çox şəxsin dilindən səslənir. Azərbaycan xalqı vaxtilə işğal altındakı 20 faiz ərazisinin azad olunması məsələ­sində həmrəy olduğu kimi, 8 kəndinin əsarətdən qurtulması məsələsində də yekdil mövqedədir.

Mövzu üzrə fikirlərini öyrəndiyi­miz politoloq Yeganə Hacıyeva “XQ”yə açıqlamasında bildirdi ki, Azərbaycanın Ermənistanın, guya, 31 kəndini “işğal altında” saxlaması fikri A.Simonyan və digər erməni rəsmilər tərəfindən ortalığa atılıb. Onun sözlərinə görə, rəsmi İrəvan hazırda bu məsələni tirajlamağa çalışır. Eyni zamanda, Nikol Paşinyan hökuməti beynəlxalq təşkilatların ortalığa atılmış bu fikrə istinad etməsi üçün səy göstərir: “Qarşıdakı günlərdə Avropa Parlamenti­nin Azərbaycanla bağlı dinləmələr keçir­məsi gözlənilir. Bu, həmin dinləmələrdə anti-Azərbaycan dairələr üçün istinad mənbələri formalaşdırmaq məqsədilə ortalığa atılmış fikirlərdən biridir və heç bir əsası yoxdur. Digər tərəfdən, Simon­yanın və digərlərinin bu açıqlamaları o qədər qeyri-ciddidir ki, Azərbaycan Xa­rici İşlər Nazirliyi reaksiya verməyə də ehtiyac duymadı. Çünki buna reaksiya vermək də lazım deyil. Ermənistan tərə­finin hər uydurma, qeyri-ciddi fikirlərinə reaksiya verib onları müzakirə predme­tinə çevirməyin mənası yoxdur. Rəsmi Bakı məhz belə yanaşma ortaya qoydu. Zənnimcə, bu, ən doğru yanaşmadır”.

Y.Hacıyeva əlavə etdi ki, Ermənistan tərəfi özü Azərbaycan kəndlərinin qayta­rılması prosesindən yayınır: “Ermənistan 8 kəndlə bağlı öhdəlik və məsuliyyətin­dən yayınmağa çalışır. Bunu isə hansı­sa formada mübahisələndirmək istəyir. İrəvanın digər məqsədi anti-Azərbaycan dairələrə ölkəmizə qarşı istifadə oluna biləcək əsaslar verməkdir. Digər tərəf­dən, növbəti dəfə beynəlxalq ictimaiy­yətin diqqətini bu qədər qeyri-ciddi fikir­lərlə yayındırmaq, həmçinin aldatmaq məqsədi daşıyır”.

Politoloq Zaur İbrahimlinin sözlə­rinə görə isə Azərbaycan və Ermənistan liderləri arasında fevralın 17-də Münxen­də aparılmış danışıqların, eləcə də iki ölkənin xarici işlər nazirlərinin fevralın 28-29-da Berlində keçirilən görüşlərinin yekunlarına dair yayılan məlumatda bə­yan edilmişdi ki, artıq təkcə sülh müqa­viləsinin maddələri deyil, ümumilikdə açıq qalan məsələlər müzakirə olunub: “Biz bilirik ki, Azərbaycanın ərazi bü­tövlüyünün tam təmin olunması üçün 8 kəndin də ölkəmizin yurisdiksiyasına qayıtması vacibdir. Həmin kəndlər Azər­baycanın beynəlxalq birlik tərəfindən ta­nınmış sərhədləri daxilindədir. Kəndlərin ən azı dördü eksklav statusunda deyil və İrəvanın onları qaytarması üçün heç bir çətinlik və ya maneə yoxdur”.

Z.İbrahimli onu da qeyd etdi ki, əgər ermənilər 4 kəndi qeyd-şərtsiz və tez bir zamanda Azərbaycana qaytarsalar, bu, sülh prosesinə əhəmiyyətli töhfə ola­caq: “Eyni zamanda, bu addım tərəflər arasında etimadın yaranmasına xidmət edəcək. Əgər ermənilər prosesi uzatma­ğa çalışsalar, bu, yenidən mənasız danı­şıqlar prosesinə qayıtmaq cəhdi olacaq. Güman edirəm ki, Azərbaycan bu cür danışıqlarda iştirak etməyəcək. Digər tərəfdən artıq Milli Məclisdə də belə fikir­lər səslənib ki, kəndlər hərbi yolla qayta­rılmalıdır. Azərbaycanın buna tam haqqı var. Beynəlxalq hüquq Azərbaycanın öz kəndlərini dövlətin yurisdiksiyası altına qaytarması üçün güc tətbiqinə icazə ve­rir”.

Səxavət HƏMİD
XQ