Dövlətimizin başçısı “Euronews” telekanalına müsahibəsində Bakı – İrəvan danışıqlarının vacib parametrlərinə aydınlıq gətirməklə, ölkəmizin prinsipial mövqeyini bir daha bəyan etdi 

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev dünyanın nüfuzlu media orqanlarından sayılan “Euronews” telekanalına müsahibəsində bir sıra məqamlara toxundu. Bu yazıda daha çox dövlətimizin başçısının Ermənistanla sülh gündəliyi ilə bağlı söylədikləri üzərində dayanacağıq. Amma bilavasitə mövzuya keçməzdən öncə diqqəti bir məqama yönəltmək istərdik. 

Məlum olduğu kimi, cənab İlham Əliyev 44 günlük müharibə dönəmində də dünyanın tanınmış kütləvi informa­siya vasitələrinə çoxsaylı müsahibələr vermişdi. Bu müsahibələr Ermənis­tanın, onun havadarlarının ölkəmizlə bağlı reallaşdırdıqları anti-təbliğatı alt-üst etmişdi. Ölkəmizin lideri, faktiki ola­raq, müharibənin informasiya cəbhə­sinin böyük bir səngərində təkbaşına mübarizə apararaq, beynəlxalq ictimai rəyin yanlış yönləndirilməsinin qarşı­sını almışdı. Azərbaycan Prezidenti­nin “Euronews”a bir neçə gün əvvəlki müsahibəsini də məhz bu baxımdan dəyərləndirmək mümkündür.

Nəzərə alaq ki, indi də Ermənistan rəhbərliyi, xaricdəki ermənipərəst qüv­vələr Cənubi Qafqazda sülh gündəliyi, Laçın yolu, həmin yol üzərindəki Həkə­ri sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsi üzərində respublikamıza qarşı əks-təbli­ğatla məşğuldurlar. Niyyətləri diqqəti əsl həqiqətlərdən yayındırmaq, beynəlxalq aləmin Azərbaycana total mənfi müna­sibətini yaratmaq, yekun nəticədə 44 günlük müharibədən sonra bölgədə for­malaşmış reallıqları dəyişdirərək, Qara­bağdakı erməni avantürizmini qoruyub saxlamaqdır. Prezident İlham Əliyev “Euronews”a müsahibəsindəki vurğula­dığı məqamlarla məhz bu sayaq mənfi təmayüllərə qarşı ölkəmizin prinsipiallı­ğa və qətiyyətə söykənmiş immunitetini, müqavimət hissini bir daha ortaya qoydu, gücümüzə yeni əminlik çalarları qatdı. 

***

Keçək mətləbə. Dövlətimizin başçısı­nın Ermənistanla sülh gündəliyi müstə­visində üzərində dayandığı ilk məqam özündə Bakı-İrəvan danışıqlarının, hər iki tərəfin təmsilçilərinin görüşlərinin əhə­miyyətinin vurğulanmasını ehtiva edir. O anlamda ki, həmin təmaslar çox həssas məsələlərə toxunmaq imkanı verir. Bun­lardan biri sərhəd məsələsidir. Daha doğ­rusu, sərhədlərin gələcək parametrləri. 

Prezident İlham Əliyev bildirir ki, uzun onilliklər Ermənistanla Azərbaycan ara­sında sərhəd olmayıb. Çünki hər iki res­publika sabiq Sovet İttifaqının tərkibində yer alıb. İttifaq süquta uğradıqdan sonra isə ölkəmiz təcavüzlə üzləşib: “İndi sər­həd necə olacaq? Yerlərdə real vəziyyət necə olacaq? Kommunikasiyalarla bağlı vəziyyət necə olacaq? Axı İkinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində Ermənistanın im­zaladığı sənəddə onun öhdəliyi var ki, bizim Naxçıvan kimi eksklavımıza çıxışı­mız olsun. Lakin bu, hələ də baş vermir”.

Bəli, Prezident İlham Əliyevin də vurğuladığı kimi, əsas məsələ Naxçıva­na gedən yoldur. O yol ki, şərti də olsa, 44 günlük müharibənin yekunlarını təs­diqləyən 10 noyabr 2020-ci il tarixli üç­tərəfli Bəyanatda, Azərbaycanın digər ərazilərini Naxçıvanla birləşdirən yol şəklində göstərilir. Onun açılması İrəvan üzərinə öhdəlik kimi qoyulur. 

Dövlətimizin başçısı sözügedən yolu Zəngəzur dəhlizi adlandırıb. Ötən iki il yarımdan artıq müddətin təcrübəsi göstərir ki, bu ifadə beynəlxalq siyasi terminologiyada da oturuşub. Çünki dün­ya Zəngəzur dəhlizinin əhəmiyyətini çox yaxşı dərk edir. Beynəlxalq dairələr, eyni zamanda gözəl anlayırlar ki, əslində, Naxçıvana quru yolu olan həmin dəhlizə qarşı müqavimət göstərən tərəf Ermənis­tan rəhbərliyi və xaricdəki bəzi qüvvələr­dir. Mövcud istiqamətdəki dirəniş isə bü­tövlükdə, Azərbaycan – Ermənistan sülh prosesinin vacib maneə seqmentini təşkil etməkdədir. Hesab edirik ki, ölkəmizin lideri “Euronews”a müsahibəsində bu məqama heç də əbəs yerə toxunmadı. Deməli, Zəngəzur dəhlizi həm də fərqli maraqların toqquşduğu plasdarmdır. 

***

Ermənistan Azərbaycanla sülh istə­yirsə, hansısa şərt qoymamalı, ölkənin rəhbərliyi məsələyə səmimi yanaşmalı, konstruktiv davranmalıdır. Təəssüf ki, biz bunun əksini müşahidə etməkdəyik. Nəticə etibarilə Cənubi Qafqazda uzun müddətdir gözlənilən sülh əldə olunmur. Lakin Bakı-İrəvan danışıqlarının pozitiv tərəfləri var ki, Prezident İlham Əliyev müsahibəsində onların da üzərində da­yanıb. Məsələn, sülh sazişinin əsas bəndlərinin nazirlər tərəfindən tərtib edil­diyini diqqətə çatdıran dövlətimizin başçı­sı bildirir ki, Ermənistanın rəhbər şəxsləri ilə ölkəmizin rəsmilərinin təmasları yaxşı mühit yaradır: “Lakin əgər biz Ermənistan tərəfindən konstruktiv yanaşma görsək, ən vacibi isə əgər onlar ərazi bütövlüyü­müzü mübahisələndirən bütün iddialarını kənara qoysalar, onda biz tezliklə, bəlkə də, ilin sonunadək sülh variantını tapa bilərik”.

Sülh variantından söz düşmüşkən, Azərbaycan Prezidenti müsahibəsində mövcud istiqamətdəki danışıqların hazır­kı tematikasındakı Avropa İttifaqı müstə­visindən də söz açıb. Söhbət, konkret olaraq, Aİ Şurasının prezidenti Şarl Mi­şelin təşəbbüsündən gedir. O təşəb­büsdən ki, onun aktivliyini, belə demək mümkünsə, leqallaşdıran amil qismində Mişelin təmsil olunduğu qurumun həm Azərbaycanla, həm də Ermənistanla əməkdaşlıq səviyyəsi çıxış etməkdədir. Deməli, ölkəmizin lideri, faktiki olaraq, Aİ-nin Cənubi Qafqaz siyasi akvatoriyası üçün yad olmadığını vurğulamaqdadır. 

Yeri gəlmişkən, onu da diqqətə çat­dıraq ki, Azərbaycan – Ermənistan mü­nasibətlərinin nizamlanması üzrə aktiv vasitəçilərdən sayılan Rusiya zaman-za­man Aİ-nin Cənubi Qafqaz bölgəsi üçün kənar element imicini formalaşdırmaq­dadır. Qurumun ayrı-ayrı rəsmiləri isə çıxışlarında buna qarşı immunitet forma­laşdırmağa yönələn bəyanatlar səslən­dirir, müxtəlif arqumentlər irəli sürürlər. Əlbəttə, ən böyük arqument münaqişə durumunda olan Cənubi Qafqaz ölkələ­rinin mövqeyidir. Azərbaycanın mövqeyi ortadadır və cənab İlham Əliyev onu bir daha vurğuladı. Ermənistana gəldikdə isə, ölkənin manipulyativ yol tutduğu aş­kardır. Təxminən belə: Sərf edəndə Avro­pa, etməyəndə Rusiya...

Bəli, Azərbaycanın rəhbəri müsahi­bəsində Aİ-nin sülh missiyasına hörmə­tini ifadə etdi. Həm də ona görə ki, “bizim onunla (Aİ ilə - red.) münasibətlərimiz qarşılıqlı hörmətə, etimada və maraqla­ra söykənir”. Digər tərəfdən, Brüsseldə­ki təmaslarla yanaşı, Aİ-nin təşviq etdiyi Avropa Sülh Təşəbbüsü çərçivəsində də danışıqlar getməkdədir. Sonuncu dəfə bu görüş Kişinyovda baş tutdu. Bu kimi məqamları vacib hesab edən ölkəmizin liderinin söylədiklərindən gəlinən qənaət budur ki, ikitərəfli təmaslar bölgədə və­ziyyətin durğunlaşmasına imkan ver­məmək baxımından da əhəmiyyətlidir: “Çünki durğunluq yaranarsa, onda biz hər hansı təhlükəli ssenaridən sığortala­na bilmərik”.

***

Əlbəttə, sülh vasitəçiliyindəki başlı­ca indikator səmərəlilikdir. Azərbaycan konkret nəticəyə, belə demək müm­künsə, təşnədir. Bu, o deməkdir ki, bütün torpaqlarımızda ölkəmizin hüquqi və fak­tiki hakimiyyəti tez bir zamanda bərqərar olmalıdır. 

2020-ci ilin 10 noyabr üçrətəfli Bə­yanatı ilə bölgədə müharibəyə son qo­yan Rusiya vasitəçilik baxımından son dərəcə ciddi dividend əldə etmişdi. Yada salaq ki, həmin vaxt dünyanın bir sıra aparıcı qütbləri qanlı savaşın dayandırıl­masına görə Moskvaya təşəkkürlərini də bildirmişdilər. 

Sonrakı mərhələdə Rusiya, ölkəmizin rəhbərinin də bildirdiyi kimi, ilk dəfə ola­raq Azərbaycan və Ermənistan liderləri­ni bir masa ətrafına gətirməyə müvəffəq oldu. Ancaq görünən budur ki, başlanmış prosesin səmərəlilik baxımından ardı gəl­mədi. 

Moskva 2020-ci ilin noyabrından ötən müddətdə çox çalışıb ki, Ermənistan 2018-ci il inqilabına qədərki dövrə qayıt­sın. Yəni, yenidən onun orbitinə. Buna görə, əslində, Ermənistan üçün sərfəli olan bir sıra məsələləri gündəmə gətirib. 

Məsələn, Qarabağın statusunun müəyyənləşdirilməsinin sonraya sax­lanılmasını götürək. Halbuki, status 44 günlük müharibə ilə Prezident İlham Əliyevin təbirincə desək, “gorbagor” ol­muşdu. Hələ sonraya saxlanılanlar siya­hısına sülh müqaviləsini də əlavə etmək mümkündür. Bütün bunlar isə Azərbay­canın maraq və mənafelərindən irəli gəlmirdi. Üstəlik, onu da nəzərə alaq ki, həmin üçtərəfli bəyanatın heç də bütün şərtlərinə əməl olunmayıb – Qarabağda qeyri-qanuni erməni hərbi birləşmələri qalmaqdadır, yuxarıda da vurğuladığımız kimi, Ermənistan Naxçıvana yolun açıl­masını təmin etməyib və sair. 

Belə bir durumda ABŞ-ın və Avropa İttifaqının sülh vasitəçiliyi platformasın­da fəallaşmasını təbii saymaq mümkün­dür. Birincisi, kollektiv Qərb Rusiya ilə rəqabət meydanı əldə etməyi düşünür­dü. Moskvanın passivliyi və məsələyə yanaşmanın ədalətsizliyi şəraitində bu meydanı tapdı. İkincisi isə hətta, Rusiya ondan gözlənilənləri həyata keçirsəydi də belə, yenə ermənipərəstlik mərəzi­nin Qərbi Cənubi Qafqaz müstəvisində hərəkətə gətirəcəyi qənaətindəyik. 

Mövcud dolaşıq labirintdə Azərbay­canın rolu ondan ibarətdir ki, ölkəmiz balansı ciddi şəkildə qorudu və özünün düşünülmüş siyasəti ilə Qərbi fakt qar­şısında qoymağı bacardı. Əslində, bu nəticə yalnız ötən iki il yarımdakı fəa­liyyətin deyil, uzun illərə əsaslanmış və ölçülüb-biçilmiş xəttin məhsuludur. Yəni, indiki halda prinsip etibarilə ermənipərəst mövqedə olan və lazım gələndə bütün resurslarını mövcud istiqamətdə cəm­ləşdirib anti-Azərbaycan ritorikasına baş vuran Qərb son anda geri çəkilmək, real­lıqları qəbul etmək məcburiyyətindədir... 

Elə həm də buna görədir ki, hazır­kı situasiyada ölkəmiz üçün Birləşmiş Ştatlar və ya Avropanın Rusiyadan daha fəal olmasının fərqi yoxdur. Bu qütblər arasında rəqabət hər zaman olub. Əsas olan rəqabətin ölkəmizin maraq və mə­nafelərinin təminatına xidmətidir. Prezi­dent İlham Əliyevin də vurğuladığı məhz budur: “Əslində, prosesin kimin tərəfdən aparılacağı və ya prosesi kimin müəyyən dərəcədə inhisara götürəcəyi bizim üçün böyük fərq etmir. Vacib olanı nəticəyə gəlməkdir”.

Nəticə ədalətli olmalıdır. Ədalətli ol­maq üçün isə dünyanın, indiki halda Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərin­də vasitəçi qismində çıxış edən tərəflərin ikili standartlardan uzaqlaşmaları mütləq­dir. Sülh prosesinə yanaşmadakı normal məntiq ikili standartlardan uzaqlaşmanı diktəyə çevirməkdədir. O səbəbdən ki, dünya təcrübəsi və beynəlxalq aləmdəki presedentlər var. Azərbaycan Preziden­ti isə onlarla paralellər aparmaqda tam haqlıdır. 

Həqiqətən də necə ola bilər ki, dün­ya Ukraynadakı separatçılıq meyillə­rinə qarşı birləşir, ölkənin ərazi bütöv­lüyünün qorunması kontekstindən çıxış edir, Azərbaycana gəldikdə, eyni fəallıq göstərilmir? Digər tərəfdən, cənab İlham Əliyev müsahibəsində beynəlxalq ictima­iyyətin Gürcüstanın suverenliyinə təh­didə qarşı da vahid mövqe sərgilədiyini diqqətə çatdırır və sual verir: “Nəyə görə Gürcüstanın separatçı regionlarına qarşı yanaşması Qərb cəmiyyəti və siyasət­çiləri tərəfindən tamamilə anlaşılır, lakin bizim eyni mənşədən olan separatizmə son qoymaq üçün legitim istəyimiz sual altına alınır?”

***

Ermənistan hakimiyyəti, ermə­nipərəst dairələr Qarabağ ermənilərinin blokadası məntiqini qabardarkən, 120 min rəqəmi üzərində dayanır, Azərbay­canın guya yaratdığı vəziyyət nəticəsin­də bu sayda əhalinin sosial durumunun ağırlığını, həyati ehtiyaclardan məh­rum vəziyyətə düşdüyünü önə çəkirlər. Dünyanın müxtəlif media orqanları da məsələni gündəmə gətirmək yolu tutur­lar. Belə təəssürat formalaşır ki, heç kəs Azərbaycanın Qarabağın erməni əhalisi ilə bağlı konstitusyon öhdəliklərini yerinə yetirməyə hazır olduğunu nəzərə almır. 

Ermənistan iqtidarı isə mövcud is­tiqamətdə əlavə beynəlxalq mexanizm­lərin işə salınmasını gündəliyə gətirmək, bunun Azərbaycanla Ermənistan ara­sında imzalanması nəzərdə tutulan sülh müqaviləsinin tərkibində yer almasını istəyir. Yəni əvvəlcə saxta, qeyri-qanuni gündəm yaradılır, sonra həmin gündə­min, bir növ, leqallaşdırılmasına, hüquqi sənədlərdə yer almasına cəhd göstərilir. Halbuki Qarabağ ermənilərinin sayı bə­yan edildiyi kimi, heç də 120 min deyil, təqribən 30 minə yaxındır. 

Ancaq hətta 120 min olsa belə nə isə dəyişmir. Bu baxımdan Prezident İlham Əliyevin “Euronews”a müsahibəsində gətirdiyi ritorik arqument son dərəcə əsaslıdır. Dövlətimizin başçısı Avropanın baxışlarındakı anti-separatizm seqmenti­ni əsas götürərək həm sual verir, həm də ölkəmizin qəti mövqeyini açıqlayır: “Nə üçün İspaniya Kataloniyaya referendum keçirməyə icazə vermir, baxmayaraq ki, onların sayı 5, yaxud 6 milyon nəfərdir və yaxınlıqda öz dövləti olan ermənilərdən fərqli olaraq, onların öz dövləti yoxdur. Nə üçün biz separatizmə dözməliyik? Biz bunu etməyəcəyik!”.

***

Sonda bir məqamı da vurğualayaq ki, Prezident İlham Əliyevin “Euronews” telekanalına müsahibəsində Azərbaycan – Ermənistan danışıqları ilə bağlı səslən­dirdiyi xüsuslar, dövlətimizin başçısının əminlik jestikulyasiyaları ölkəmizin qə­tiyyətli və prinsipial mövqeyinə yenidən aydınlıq gətirilməsi, xarici təpkilərə qarşı dirənişimizin ideoloji motivlərinin bir daha bəyan edilməsidir. Müsahibədəki fikirlər, həmçinin xəbərdarlıq mahiyyəti daşıyan siyasi manifestdir. Bu xəbərdarlıq isə həm Ermənistan hakimiyyətinədir, həm ermənipərəst dairələridir, həm də Bakı – İrəvan münasibətlərinin tənzimlənmə­si üzrə vasitəçilik missiyasını öhdəliyinə götürmüş tərəflərədir. Birinci, yəni Ermə­nistan iqtidarı anlamalıdır ki, ölkəmizin baxışları sorğu-sualsız qəbul edilməlidir. Əks halda, onun üçün vəziyyət indikindən qat-qat fəlakətli ola bilər. Ermənipərəst dairələr bilməlidirlər ki, anti-Azərbaycan ritorikasına güc verməklə, Ermənistan iqtidarını illüziya bataqlığına sürükləyirlər ki, bu da İrəvanı növbəti fəlakət ssena­risinə yuvarlandırmaqdadır. Vasitəçilərə gəldikdə isə onlardan tələb olunan ədalət və yalnız ədalətdir. Nəzərə alınmalıdır ki, məhz ədalətli sülh dayanıqlı ola, inkişafa və tərəqqiyə yola aça bilər. 

Ə.CAHANGİROĞLU, “Xalq qəzeti”