Macarıstan və Çin Nüvə Enerjisi Agentliyi atom energetikası, təhlükəsizlik və innovasiya sahəsində əməkdaşlıq haqqında saziş imzalayıb. Bu barədə Macarıstanın xarici işlər naziri Peter Siyarto məlumat verib: “Macarıstan sübut edir ki, nüvə energetikası Şərqlə Qərb arasında sivilizasiyalı əməkdaşlığın dirçəldilməsi üçün ən yaxşı sahələrdən biridir”. O xatırladıb ki, Macarıstanda Rusiya, ABŞ, Almaniya və Fransa nüvə layihələri mövcuddur. Nazirin sözlərinə görə, Çin atom sənayesində getdikcə daha böyük rol oynayır. O, Macarıstanın Çin layihələrində fəal iştirak etməsinin ölkənin maraqlarına uyğun olduğunu qeyd edib.
Macarıstanın Çinlə nüvə energetikası sahəsində əməkdaşlıq haqqında saziş imzalaması həm enerji siyasəti, həm də geosiyasi baxımdan diqqətəlayiq hadisədir. Bu addım göstərir ki, nüvə energetikası artıq təkcə enerji təminatı vasitəsi deyil, həm də müxtəlif qütblər arasında əlaqələrin qurulmasında strateji bir körpü rolunu oynayır. Macarıstanın xarici işlər naziri Peter Siyartonun da qeyd etdiyi kimi, bu sahə Şərqlə Qərbin sivilizasiyalı əməkdaşlığının bərpası üçün ən münasib platformalardan biridir.
Çinin nüvə energetikasında yüksəlişi təsadüfi deyil. Ölkə sürətlə artan enerji tələbatını qarşılamaq, eyni zamanda, karbon emissiyalarını azaltmaq məqsədilə alternativ mənbələrə yönəlib. Bu istiqamətdə nüvə texnologiyaları Çinə həm sabit enerji təminatı, həm də beynəlxalq iqlim öhdəliklərinə cavab vermək imkanı yaradır. Son illərdə Çin öz milli reaktor modellərini, xüsusilə Hualong One tipli reaktorları inkişaf etdirərək daxili və xarici bazarlarda tətbiq edir. Bu isə ölkəni yalnız texnologiyanı idxal edən deyil, eyni zamanda ixracatçı mövqeyinə gətirib çıxarır.
Çin nüvə energetikasında texnologiya ixracını genişləndirərək artıq Asiya və Afrika ilə kifayətlənmir, Avropa bazarına da daxil olur. Macarıstanla imzalanmış saziş bu prosesin bir nümunəsidir və gələcəkdə digər Avropa ölkələrində də bənzər əməkdaşlıqların baş verməsi ehtimalını gücləndirir. Beləliklə, Çin öz nüvə texnologiyalarını beynəlxalq əməkdaşlıq vasitəsinə çevirərək siyasi və iqtisadi təsir dairəsini genişləndirir.
Bu tendensiya həm də Qərb şirkətlərinin uzun müddət dominant olduğu nüvə sənayesində qüvvələr balansının dəyişdiyini göstərir. ABŞ, Rusiya, Almaniya və Fransanın layihələri ilə yanaşı, artıq Çin də rəqabət aparan mühüm oyunçuya çevrilir. Bununla yanaşı, Çin texnologiyalarının təhlükəsizlik standartları və nüvə tullantılarının idarə olunması məsələləri hələ də müzakirə mövzusu olaraq qalır.
Ümumilikdə, Çinin nüvə energetikasında fəallığı qlobal enerji siyasətində yeni reallıqlar formalaşdırır. Bu sahə təkcə iqtisadi maraqların deyil, həm də geosiyasi nüfuzun göstəricisinə çevrilir. Macarıstanın atdığı addım isə göstərir ki, Avropa ölkələri artıq yalnız ənənəvi Qərb tərəfdaşlarına deyil, eyni zamanda, Çinə də strateji enerji sahəsində etibar etməyə başlayır.
Səbuhi MƏMMƏDOV
XQ
