Vaqif Xaçatryanın cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması erməni hüquq müdafiəçilərini bərk narahat edib

Üstündən nə qədər vaxt keçməsinə baxmayaraq, cinayət törətmiş şəxs mütləq öz cəzasına çatmalıdır. Hətta dünya­sını dəyişmiş olsa belə, məhkəmənin çıxardığı qərar onun qəbri üzərində belə oxunmalıdır. Vaqif Xaçatryan olayı Qara­bağ iqtisadi rayonumuzda günlərini sayan separatçı rejimə, onun funksionerlərinə xəbərdarlıq mesajıdır. Onları qarşıda gözləyən oxşar aqibətdən yan keçmək üçün bu olaydan nə­ticə çıxarmalı, təslim olmalı, bəlkə onda amnistiya aktı ilə ba­ğışlanma ehtimalı gerçəkləşə bilər. Amma bu humanizm əli soydaşlarımızın qanına bulaşmış qatillərə göstərilməyəcək. Hərbi cinayətkarlar ya ərazimizdən çıxışda, yəni Həkəri sər­həd nəzarət-buraxılış məntəqəsində, ya da keçiriləcək növ­bəti antiterror əməliyyatı zamanı həbs olunacaqlar.

Baş vermiş hadisənin qəribə tərəfi odur ki, beynəlxalq təşkilatların boynuna düşən və görməli olduqları işi yenə də Azərbaycan özü yerinə yetirir. 44 günlük müharibədə BMT Təhlükəsizlik Şurası­nın 822, 853, 874 və 884 saylı dörd qət­naməsinin icrasını təmin etdiyi kimi, beş gün əvvəl İnterpolun əvəzinə bu öhdəliyi də icra etdi. Meşəli kəndində soyqırımı törətmiş hərbi cinayətkar Laçın yolunda ölkədən qaçarkən saxlanıldı. Bu fakt həm də ondan xəbər verir ki, Xaçatryan kimi axtarış siyahısında olan yüzlərlə ermə­ni hələ də Qarabağımızda yaşamaqda davam edir. Xankəndidəki daşnak-re­vanşist separatçı rejim və İrəvan iqtidarı onları hər vəchlə himayə edir, beynəlxalq təşkilatlar isə nəinki bu vandalizmə göz yumur, hətta onların müdafiəsinə qalxır. Hüququn ayaqlar altına atılması belə olur... 

Məhkəmə hökmləri icrasını gözləyir 

“44 günlük Vətən müharibəsindən sonra tarixi və hüquqi baxımdan bir sıra hadisələr baş verib. Azərbaycan Res­publikasının cinayət mühakimə icraa­tında vətəndaşlarımıza qarşı, insanlıq əleyhinə müharibə cinayətləri törətmiş şəxslər cinayət məsuliyyətinə cəlb olun­du və onların barəsində qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə hökmləri qəbul edil­di”. Bu sözləri Baş Prokurorluğun idarə rəisi Mahir Abbasov mediaya açıqla­masında söyləyib. M.Abbasov bildirib ki, Meşəli hadisələri ilə bağlı saxlanılan Vaqif Xaçatryanın cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi beynəlxalq və milli hüquq normalarına tamamilə uyğundur: “Bu təcrübə Azərbaycan Respublikasının ci­nayət mühakimə icraatında mövcuddur. Qüvvədə olan cinayət qanunvericiliyinə əsasən, cinayət məsuliyyətinə cəlbetmə müddəti insanlıq əleyhinə, hərbi, soyqırı­mı cinayətlərinə şamil edilmir”. 

Yəni, beynəlxalq hüququn qayda­larına əsasən, 22, 32, yaxud 52 il əvvəl törədilməsindən asılı olmayaraq, insanlıq əleyhinə törədilən hərbi cinayət mütləq məsuliyyətə cəlb edilməlidir. Müharibə cinayəti törətmiş şəxslərin mühakimə­si üçün müddət tətbiq olunmur və on­lar mütləq qaydada məsuliyyətə cəlb olunurlar. 1991-ci ildə 25 soydaşımızın qətlə yetirildiyi, 14 nəfərin yaralandığı Meşəli faciəsini törədənlərdən biri, hər­bi cinayətkar Vaqif Xaçatryan barəsində Azərbaycan Cinayət Məcəlləsinin 103-cü və 107-ci maddələri ilə cinayət işi açılıb. Onun 32 il əvvəl törətdiyi hərbi cinayətləri yerli qanunvericiliklə yanaşı, beynəlxalq konvensiyaların da kobud şəkildə pozul­ması deməkdir. 

V.Xaçatryanın da üzvü olduğu ci­nayətkar dəstənin milli-etnik və dini zəmində törətdiyi əməlləri 1948-ci il 9 dekabr tarixli “Soyqırımı cinayətlərinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında” Konvensiyanın, 1948-ci il 10 dekabr tarixli “İnsan hüquqları haqqında” Ümumi Bəyannamənin, eləcə də 1966-cı il 10 dekabr tarixli “Mülki və siyasi hüquq­lar haqqında” Beynəlxalq Paktın pozul­masıdır. Həmin beynəlxalq normalar bu cür əməlləri törədənlərin cəzalandırılma­sını tələb edir. “Soyqırımı cinayətlərinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında” Konvensiyanın 6-cı maddə­sində qeyd olunur ki, soyqırımı və yaxud 3-cü maddədə sadalanan digər əməllə­ri törətmiş şəxslər bu əməlin törədildiyi dövlətin ərazisində səlahiyyətli məh­kəmələr tərəfindən və ya yurisdiksiyasını Konvensiya tərəflərinin də qəbul etdiyi və tərəflərə şamil olunan beynəlxalq cinayət məhkəməsi tərəfindən mühakimə olun­malıdırlar. Bütün hallarda cinayət sübut olunmalı, cinayətkar cəzasını çəkməlidir. 

Gec də olsa ədalət zəfər çalır

Azərbaycan xalqı bu günləri çoxdan gözləyirdi. Qarabağda insanlıqla bir ara­ya sığmayan cinayətlər törətmiş şəxslə­rin müəyyənləşdirilməsi, onların hüquqi məsuliyyətə cəlb edilməsi tək Femidanın yox, həm də tarixin hökmüdür. Otuz ilə yaxın davam edən işğal zamanı minlərlə soydaşımız qətlə yetirilmiş, ağır işgən­cələrə məruz qalmış, yüz minlərlə insan yurd-yuvasından didərgin düşmüşdür. 

Haqq nazilər, amma üzülməz – de­yiblər. Bütövlükdə, Ermənistan dövləti, onun başında duranlar, ayrı-ayrı şəxslər cinayət əməllərinə görə cavab verəcək­lər. V.Xaçatryanın saxlanılması və həbsi həmin zərərdidələrin hüquqlarının qorun­ması, ədalətin bərpa olunması yönündə görülən “qisas” əməliyyatıdır.

Cinayət törətməkdə ittiham olunan, beynəlxalq axtarışa verilən şəxsin sax­lanılmasına görə Ermənistan XİN-in bə­yanatı həm də onları gözləyən qorxunun təzahürüdür. Törətdikləri ağır cinayətlərə görə ifşa olunmaq və cəzalandırılmaq xofunun. 

İndi Xaçatryanın müdafiəsi üçün utanmadan beynəlxalq hüquqa “istinad” edən Hayastan minlərlə soydaşımızın vəhşicəsinə qətlinə rəvac verib. Dörd minə yaxın azərbaycanlının əsirlikdə qal­masında, itkin düşməsində iştirak edib. Bəs nədən bu zaman beynəlxalq hüquq yadlarına düşmürdü? Ermənistanın XİN məsələnin mahiyyətinə dəxli olmayan, hüquqi cəhətdən səbatsız, manipulyativ bəyanat verməklə dünya ictimaiyyətinə, guya, Qarabağda yaşayan ermənilərin təhdid altında olduqları fikrini sırımağa çalışır. Şər-böhtandan yoğrulmuş bu ya­lanınız da əvvəlkilər tək baş tutmayacaq, heç kəs sizə inanmayacaq

İstər milli, istərsə də beynəlxalq hüququn tələbləri Azərbaycan dövlətinə təkcə Meşəlidə, Xocalıda deyil, eyni za­manda, Malıbəyli, Quşçular, Ağdaban, Ballıqaya, Başlıbel və digər yaşayış məntəqələrində xalqımıza qarşı ağır ci­nayətlərdə əli olan şəxsləri məsuliyyətə cəlb etmək imkanını verir. Bakı mühari­bə canilərini məsuliyyətə cəlb etməklə hüququn aliliyini, ədaləti bərpa edir və bu yöndə presedent formalaşdırır.

Cəzasızlığa son qoyulacaq 

Əgər vaxtında Meşəli qətliamını törədən cəlladlara münasibətdə zəruri hüquqi addımlar atılsaydı, onların mə­suliyyətdən yayınmasına imkan veril­məsəydi, beynəlxalq birlik ikili standart­lardan deyil, ədalət prinsiplərindən çıxış etsəydi, sonra nə Xocalı soyqırımı, nə də başqa müharibə cinayətləri baş verərdi. Bu mənada Azərbaycan hökuməti soyqı­rımı canilərini məsuliyyətə cəlb etməklə, yeni qətliamlara, hərbi cinayətlərə zə­min yarada biləcək cəzasızlıq mühitini aradan qaldırır. Hazırda Azərbaycanın müvafiq strukturlarının həyata keçirdiyi hüquqi-prosessual tədbirlərə münasibət­də İrəvanın hər hansı bir formada etiraz etməyə ixtiyarı yoxdur. Ona görə ki, tor­paqlarımızın işğal edildiyi, işğal altında olduğu və işğal rejiminin hərbi yolla sax­lanmasına cəhdlərin göstərildiyi həmin dönəmdə etnik təmizləmə, soyqırımı və deportasiya cinayətləri də daxil olmaq­la, təcavüzdən qaynaqlanan bütün növ cinayət əməllərinə görə məsuliyyət Ha­yastanın üzərinə düşür. Bundan savayı, İrəvanın boynunda Azərbaycan torpaq­larında törədilən müharibə cinayətlərinin təhrikçi, təşkilatçı və icraçılarını uzun il­lər cinayət məsuliyyətindən yayındırdığı üçün məsuliyyət yükü də var.

Əslində, rəsmi İrəvanın bir hərbi ci­nayətkarla bağlı qopardığı vay-şivən “dəhliz blokadası”, “humanitar böhran”, “karvan şousu” kimi Bakıya qarşı düşü­nülmüş ideoloji təxribatın tərkib hissəsi­dir. Özünün siyasi şantajına beynəlxalq qurumları da şərik etməyə çalışan haylar bununla heç nəyə nail ola bilməyəcək­lərini özləri də anlamamış deyil. Hüquqi baxımdan dünyanın nə bir dövləti, nə də beynəlxalq təsisatı Azərbaycana mane ola bilər. Bizdən sadəcə sübutlar istənilə bilər. Həmin qatilin əməlləri ilə bağlı fakt­lar və şahid ifadələri isə yetərincədir. Bü­tün bunların əsasında Femida hələ çox xaçatryanların əməllərinə hüquqi qiymə­tini və hökmünü verəcək.

Fikrət SADIXOV,
politoloq

Xaçatryan Azərbaycan xalqına qar­şı cinayət törədib. Bu cinayətin subut edən faktlar, o cümlədən canlı şahidlər var. Əldə olan videogörüntülər də de­yilənləri təsdiq edir. Yəni bu cinayət­karın həbsi həm beynəlxalq hüquq normalarına, həm də Azərbaycanın Cinayət Məcəlləsinə uyğun şəkildə hə­yata keçirilib. Bununla bağlı kimlərsə hay-küy salmağa başlayıbsa, getsinlər beynəlxalq hüququn prinsiplərinə, mü­vafiq konvensiyaların şərtlərinə nəzər yetirsinlər.

Vaxtilə İsrail hökuməti İkinci dünya müharibəsi dövründə yəhudilərə qar­şı cinayət törətmiş şəxsləri, nasistləri üçüncü ölkələrdən Tel-Əvivə gətirir və burada mühakimə edirdi. Ədalət məhkəməsi insanlığa qarşı cinayət törətmiş, müharibə canilərinin hamı­sı barədə hökm çıxarır, onları layiq olduqları cəzaya məhkum edirdi. Bu, beynəlxalq təcrübəyə tamamilə uyğun bir hüquqi prosesdir. Cinayət törət­misənsə, buna görə cavab verməlisən. Yox, əgər hesab edirlərsə ki, üstündən uzun illər keçəndən sonra Azərbaycan o dəhşətləri unudacaq, yanılırlar. Orta­da cinayətkarların siyahısı var, hamısı beynəlxalq axtarışa verilib. Həmin hər­bi canilərin “həmkarları”, havadarları, onları təlimatlandıranlar da bunu unut­masınlar. Çünki növbədə onlardır... 

Fərid ŞƏFİYEV,
beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert 

Dünya təcrübəsinə nəzər yetirsək, soyqırımı, insanlığa qarşı, hərbi cinayət­lərlə bağlı cinayətə cəlbetmə müddəti yoxdur. Adi cinayətlərdən söhbət gedir­sə, orada on, iyirmi, otuz il var. Amma bu müddəa müharibə canilərinə şamil edilmir. Belə bir fakt da olmuşdu ki, hətta yüz bir yaşlı nasist cinayətkarı məhkəmə qarşısına çıxarmışdılar. Yəni insanlı­ğa qarşı törədilən cinayətlərdə hüququ cəhətdən hansısa hədd yoxdur. Bəli, 1991-ci ildə baş vermiş cinayət hadisəsi istintaq araşdırmasına cəlb olunmalıdır. Meşəli kimi Xocalı, Başlıbel qətliamları da bizim hüquq-mühafizə orqanları tərə­findən araşdırılıb, törədilən cinayətlərin üstü açılıb, konkret adlar var. Səhv et­mirəmsə, həmin siyahıda üç yüzdən çox cinayətkarın adı keçir. 

Bəziləri iddia edir ki, həmin xəstə Xaçatryanı Qırmızı Xaç müalicəyə apardığına görə, guya, onu saxlamağa ixtiyarımız yox idi. Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinə öz nəqliyyat vasitəsində cinayətkarı daşımasına heç kim səla­hiyyət verməyib. Bəli, onlar bu hərəkəti bilməyərək ediblər. Sərhəddə yoxlanılıb, buna hüququmuz var və cinayətkar sax­lanılıb. Beynəlxalq hüquq baxımından onu saxlamağa da, həbs etməyə də ix­tiyarımız var. 

Belə cinayətkarların amnistiyaya dü­şüb-düşməyəcəyi məsələsinə gələndə isə, bu humanist akt Xaçatryan kimi in­sanlığa qarşı cinayət, soyqırımı törədən­lərə deyil, adi cinayətkarlara tətbiq edilə bilər. Yəqin bu proses reinteqrasiya pro­sesi çərçivəsində öz həllini tapacaq.

İmran BƏDİRXANLI, “Xalq qəzeti”