Mövzumuz Qarabağın erməni əhalisi üçün qaz nəqli barədədir. Məlumdur ki, Ermənistandan Xankəndiyə qazın verilməsi ilə dayandırılması bir oldu. İndi bölgənin separatçı rejimi, eləcə də İrəvandakı ayrı-ayrı siyasilər məsələ ətrafında ajiotaj yaradırlar. 

Humanitar fəlakət və sair bu kimi ağ­laşmalarını yenə də bir-birinə calamaq­dadırlar. Yeri gəlmişkən, bu “prosesə” xaricdən də dəstək var. Söhbət Avropa Parlamentinin fransalı deputatı Natali Luazonun qopardığı qara-qışqırıqdan gedir. Qeyd edək ki, xanım Luazo bu is­tiqamətdə xeyli püxtələşmiş kadrdır. O, əvvəllər də Azərbaycan-Ermənistan mü­nasibətləri, o cümlədən Qarabağ kon­tekstində aşkar ermənipərəstlik nümayiş etdirib. İndi də özünü ermənilərə “qaz buraxmaqda” sınamaq qərarına gəlib. 

Xanım Luazonun “məqsədini” real­laşdırmaq üçün “qazı” o qədər çox olub ki, Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz və Gürcüstandakı böhran üzrə xüsusi nü­mayəndəsi Toivo Klaarı ittiham etmək qərarına gəlib. O, cənab Klaara nə de­yib, bu barədə söz açacağıq. Hələlik Klaarın avropalı parlamentarini özün­dən çıxaran fikirlərinə diqqət yetirək.

Ancaq əvvəlcə haşiyə çıxaq ki, T.Klaar son vaxtlar çalışdığı sahədə, bir növ, var-gəl etməklə məşğuldur. Adam özünü təmizlik işi görərkən dağıtdığı hörümçək yuvasının şəklini çəkib so­sial şəbəkə hesabında paylaşan evdar xanımlar kimi aparmaqdadır. Bakıya və İrəvana səfərlərini, eləcə də bölgə ilə bağlı hər hansı durumu “Twitter” hesa­bında elə göstərir ki, sanki nəyisə həll edəndir, yaxud hansısa məsələnin həl­li ondan asılıdır. Halbuki, farmazonluq edir. İndi də Ermənistandan Xankəndiyə qaz nəqlinin bərpasında Klaara aid heç nə yoxdur. Adam sevinib və sevincini bölüşüb: “Bu səhər Xankəndi/Stepa­nakert şəhərinə qazın verilişinin bərpa olunduğunu oxumaq xoş oldu”. 

“Əminsiniz, Toivo Klaar? Siz əminsi­niz ki, Dağlıq Qarabağa qaz nəqli stabil­dir və hələ də davam edir? Laçın dəhlizi tam blokadada olduğu halda, oxumaq xoşdurmu? Xankəndi adı işlədilməlidir­mi? Avropa Parlamenti xəbərləri oxu­maq yox, hərəkətə keçməyinizi istəyir. Onlar blokadaya düşmüş mülki şəxsləri dəstəklədilər və bu dəhşətli vəziyyətə görə məsuliyyət daşıyanları sevindir­mək üçün hərəkət etmədilər”. Bu fikir­lərin müəllifi olan ermənilərin “nənəsi” Luazonun Klaarı, necə deyərlər, ağ yu­yub qara sərdiyi aşkardır. Əlbəttə, bunu özünəxas həyasızlıqla edir. 

Sən demə, Luazonu Klaarın Xankən­dini öz adı ilə yazması qıcıqlandırıb. Əlbəttə, qoca ləçərin əsəbləşib ağzına gələni danışmasında təəccüblü heç nə yoxdur. Əsl məsələ T.Klaarın yaratmaq istədiyi balansdadır. Guya, “Xankəndi/Stepanakert” yazmaqla tərəfsizlik edir. Təkcə xüsusi nümayəndə yox, böl­gədə sülh yaratmaq üçün səy göstər­diklərini, iş gördüklərini bildirən, bunu Azərbaycanın və Ermənistanın ictimai rəyinə sırımaq istəyənlər anlamırlar ki, belə balans yaratmalar yekun nəticədə erməni avantürizminə qol-qanad verir, ümumən, erməni siyasi dairələrinin və iqtidarının illüziyalara qapılmalarına, re­allıq hissini itirmələrinə gətirib çıxarır. 

Əlqərəz, Klaar Xankəndiyə qaz ve­rilməsinin bərpasını “əsl Bakı–Stepana­kert/Xankəndi dialoqu” ilə əlaqələndirib. Onun məntiqini anlamaq həm çətindir, həm asan. Asandır ona görə ki, adam beynəlxalq hüququ saymazdan gəlir. Nəzərə almır ki, Azərbaycan ərazisin­də Stepanakert adlı şəhər yoxdur. İkin­cisi, Klaar Azərbaycanın gündəmində Qarabağ ermənilərinin reinteqrasiyası məsələsinin olduğunu unudur. Yəni, onun dialoq məntiqi yersizdir. Həm də o səbəbdən yersizdir ki, nəzəri baxımdan dialoq iki tərəf arasında aparılır. Bakı Qarabağ ermənilərini tərəf yox, vətən­daş kimi görür. Əlbəttə, onlar da özlərini vətəndaş sayırlarsa... 

Digər tərəfdən, ölkəmiz Qarabağın hay əhalisinin uzun müddət mərkəzi ha­kimiyyətdən kənarda qaldığını, separat­çılara görə bölgəyə vətəndaş sahibliyin­dən uzaq düşdüyünü, fikirlərinin nəzərə alınmadığını, real problemləri gördükləri halda, həmin problemlərin həllinə yaxın buraxılmadığını düşünür və bu əhalinin köməyi, təklif və təşəbbüsləri ilə ərazi­nin dirçəldilməsi imkanlarını öyrənmək istəyir. Əslində, reinteqrasiya Qarabağ erməniləri üçün insan olaraq yaşamaq şansıdır, dəyərdir. Klaar və qeyri-klaar­lar bilməlidirlər ki, bu, ölkəmizin şans şkalası üzrə irəli sürdüyü ən böyük göstəricidir. 

Ancaq Aİ-nin Cənubi Qafqaz və Gürcüstan böhranı üzrə nümayəndəsi­nin söylədiklərinə başqa rakursdan da baxaq. Əslində, onun Xankəndiyə qaz nəqlinin bərpası ilə, hətta qəbuledilməz olduğu halda belə, irəli sürdüyü dialoq məntiqi arasında paralellər aparmasın­da müsbət məqam var. Klaar fikrini belə ifadə etməklə göstərmək istəyir ki, Qa­rabağ ermənilərinin bölgədə yaşamala­rı sosial təminatdan keçir. Deməli, qaz varsa, həyat var. Müvafiq olaraq, qaz yoxdursa, həyat da yoxdur. Həyatı tə­min edən, daha doğrusu, etməli olan isə Azərbaycandır, Ermənistan yox. 

Klaarın günün məyusluqla bitdiyini bildirməsi müsbət haldır. Çünki əvvəl­də də vurğuladığımız kimi, Xankəndiyə qaz verilişinin ömrü cəmi bir gün çəkdi. Ancaq nə separatçılar, nə də Qarabağ erməniləri bundan nəticə çıxarmadılar. Əvəzində toy-bayram etməyə, məsələni Bakının, guya, geri çəkilməsi xüsusun­da tirajlamağa başladılar. Klaarın mə­yusluq ifadəsi fonunda dialoqdan söz açması isə o deməkdir ki, Qarabağ er­məniləri yaşamaq istəyirlərsə, Bakının prinsipləri ilə ayaqlaşmalıdırlar. Görü­nür, fransalı parlamentari xanım Luazo da Aİ təmsilçisinin bu subliminal mesajı­nı anladığından, ona əsəbləşib. 

Ancaq o da görünür ki, məsələnin mahiyyətini Luazodan başqa kimsə dərk etmək istəmir. Yəni, söhbət Qa­rabağ erməniləri və bölgənin separatçı rejimindən gedir. Onlar anlamırlar ki, Azərbaycan heç bir halda Ermənistanın Qarabağ bölgəsini qazla və digər sosial məsələlərlə davamlı təminatına icazə verə bilməz. Bir halda ki, Qarabağa qaz axınının krantı, ölkəmizin əlindədir, deməli, bundan siyasi təzyiq vasitəsi kimi yararlanmaq da mümkündür. Axı, separatçı rejim və havadarları hələlik Bakının Xankəndiyə qaz təchizatının reallaşdırmasını, habelə digər zəruri eh­tiyaclarının qarşılanmasını əngəlləyirlər. Özlərinin sarsaq məntiqlərinə söykənib bölgənin, guya, blokadada olduğunu bil­dirirlər. Bir halda ki, blokada vay-şüvəni onsuz da gündəmdədir, o zaman daha yaxşısı odur ki, separatçı rejimə əsl blo­kadanın necə olduğu göstərilsin. 

Bəli, bir halda ki, Azərbaycanın adı­nı onsuz da bədnam göstərirlər, deməli, ölkəmizin bu ada uyğun hərəkət etmə­sində problem yoxdur. Belə görünür, Bakı əlini bala batırıb Qarabağ ermə­nilərinin ağzına dürtsə də, separatçı rejim bunu zəhər kimi qarşılayacaq. O zaman gerçək zəhəri dadmaları daha doğru deyilmi? Dadsınlar və məcbur olub düz yola gəlsinlər, yaxud da bölgə­dən rədd olub getsinlər. Necə ola bilər ki, Bakı Qarabağın təminatına şərait ya­ratsın, separatçılar isə bundan yararla­nıb təxribatlar törətsinlər? Halbuki bunu edir və Qarabağın sadə ermənilərinin həyatlarını düşünməyəcək qədər azğın­laşırlar. 

Deməli, Azərbaycan Qarabağ ermə­nilərinə başa salmalıdır ki, onların insan kimi yaşamalarına maneçilik törədən kimlərdir. Məlumdur ki, Bakının yuris­diksiyasının qəbulu problemlərin ara­dan qalxmasıdır. İndiki halda ölkəmizin suverenliyinə təhdid var və onun qarşısı mümkün vasitələrlə alınmalıdır. Təhdid müharibədir, müharibədə isə bütün rı­çaqlardan istifadə keçərlidir. O cümlə­dən, qaz nəqlini dayandırmaq da...

Bəli, Qarabağ erməniləri vəziyyəti tam dərk etməlidirlər. Bilməlidirlər ki, ha­zırkı durumda onlar separatçıların əlin­də alətə çevriliblər. İkincilər birincilərin yaşam hüquqları üzərində manipulyasi­ya edir ki, avantürizmlərini sürdürsünlər. 1988-ci ildə də erməni millətçiləri eyni qaydada davranmışdılar. O zaman sadə ermənilər buna qarşı səslərini çıxarsay­dılar, özlərini kütlə kimi aparmasaydı­lar, nə Azərbaycan torpaqlarının işğalı yaşanardı, nə müharibə, nə də hazırkı durum. 

İndi ədalətin təntənə anı yetişib. Qa­rabağ ermənilərinin şansı var ki, o anın tərkib hissəsi olub tarixə çevrilsinlər. Separatçılar isə cidd-cəhdlə onları özlə­rinin avantürizminin bir hissəsinə çevir­mək niyyəti güdürlər. Bu, baş tutmasa, erməni xəstə təfəkküründəki saxta niskil ssenarisi işə düşə bilər. Soyqırımı, et­nik təmizləmə kimi məsələlərin ortaya atılması isə “ermənilərsiz Qarabağ” for­mulunu reallaşdırmaq niyyətindən irəli gəlir. Erməni avantürizminə görə, əgər Qarabağda Azərbaycanın yurisdiksiya­sı bərpa olunacaqsa, o zaman bölgədə erməni qalmamalıdır. Onları fiziki cəhət­dən məhv etmək isə haqqında söz aç­dığımız niskili yaratmaq üçündür. Məhz buna görə də etnik təmizləmə və soyqı­rımı məsələlərindən söz açırlar. Gerçək­liyə doğru addım atmaq istəyənlər isə Avropa Parlamentinin fransalı üzvü N.Luazo kimi ermənipərəstlər tərəfindən süngü ilə qarşılanır. 

Ə.CAHANGİROĞLU, “Xalq qəzeti”