Bunun yolu peyvənd, maska və məsafədən keçir

“Qızılcaya yoluxmanı azaltmaq üçün əhali arasında kütləvi immunitet formalaşmalıdır. Maska olmadığı halda əhalinin sıx toplaşdığı yerdə xəstəliyə yoluxmaq mümkündür”. Bu sözləri Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti, infeksionist Təyyar Eyvazov qızılca ilə bağlı mediaya açıqlamasında deyib. 

O, valideynlərə müraciət edərək bildirib: “2015-ci ildən Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) Azərbaycan­da qızılcanın endemikliyinin olmadığını sübut edən sənəd verib. Bundan sonra ölkədə qeydə alınan yoluxmalar yalnız qonşu dövlətlərdən gəlmə hallar hesa­bına qeydə alınıb. Nəzərə almalıyıq ki, ölkəmizdə münbit şərait olarsa, qonşu ölkələrdən gəlmə hallarına yoluxmalar artacaq. Bunun olmaması üçün pey­vəndlərin vurulması vacibdir. Çünki vak­sinlər bir çox uşaq ölümlərinin qarşısını alır. Yaşayış yeri üzrə uşaq poliklinika­larına müraciət edin. Uşaqlara dövlət hesabına qızılca əleyhinə peyvənd vu­rulacaq”.

“Leyla” Klinikasının şöbə müdiri, pediatr Sahib Cəfərov qızılca ilə bağlı “XQ”-nin suallarına cavab verib:

– Hazırda uşaqlarda müxtəlif dəri səpkiləri yayılıb, qızdırma, öskürək, burun axması müşahidə edilir. Qızılca çox vaxt adi qriplə səhv salınır və xəstə aktiv şəkildə virusu yayır. O qədər yo­luxucu infeksiyadır ki, hətta məktəb və ya bağçada 1 xəstə uşağın olması kifayətdir ki, digərləri də yoluxsun. Bu zaman evin, müəssisənin, hətta əllərin dezinfeksiyası yoluxmamağa kömək et­mir. Qızılcadan dezinfeksiya da, maska da qorumur. Qızılca virusu sağlam insa­nın boğazı ilə burnunun birləşdiyi his­səyə daxil olur və bu nahiyədəki limfa düyünlərinə çatır. Buradan qan dövranı sistemi vasitəsilə bütün bədənə yayılır. Müxtəlif orqanlarda hüceyrə sistemlə­rinə daxil olaraq çoxalmağa davam edir. Xəstəliyin 15–17-ci günlərində immun sistemin reaksiyası ilə virusun yayılma­sı dayandırılır və immun sistem xəstə­liklə mübarizəyə başlayır.

– Qızılcanın əsas simptomları hansılardır?

– Virusa yoluxduqdan təxminən 8–12 gün sonra xəstəliyin ilk əlamətlə­ri görünür. Bu əlamətlər yuxarı tənəffüs yolları infeksiyasına bənzəyir. Burun axması, öskürək, halsızlıq, yüksək hə­rarət, boğaz ağrısı, ağızda, diş ətlərinin ətrafında, yanaqların içərisində kiçik boz rəngli ləkələr, gözün işığa həssaslı­ğı kimi əlamətlər ortaya çıxır. Xəstəliyin 4–8-ci günlərində hərarət 39–41 dərəcə arasında dəyişir.

Qulaq və boyun arxasında səpkilər başlayır. Bu səpkilər əvvəlcə üzə, bə­dənə, sonra isə qol və ayaqlara yayı­lır. Qızılcada səpki qırmızı və qəhvəyi rəngdə olur. Bütün bədənə yayılan səp­kilər təxminən 4 gün davam edir. Yetkin­lərdə qızılca səpkiləri uşaqlara nisbətən daha az olur. Səpki azaldıqca, qızdırma da aşağı düşür. Ancaq xəstəliyin sə­bəb olduğu öskürək təxminən 10 gün davam edir. Qızılcaya yoluxan insan, adətən, bir həftə ərzində yaxşılaşmağa başlayır. Səpkiləri qaşımaq, yod sürt­mək, qopartmaq, yumaq olmaz. 

– Amma bəzən xəstəlik təhlükəli ola bilir. Ağırlaşmalar müşahidə edi­lir.

– Qızılca orqanizmin digər hissələ­rinə, məsələn, ağciyərlərə və ya beyinə yayılarsa, ciddi problemlər yaranar. Qı­zılcanın səbəb ola biləcəyi problemlər əsasən, sətəlcəm, meningit, korluq və karlıqdır. Qızılca virusu vərəm infeksi­yasının yenidən aktivləşməsinə, pnev­moniyaya, boyundakı limfa düyünlərinin iltihabına, orta qulaq infeksiyasına (otit) və beyin iltihabına səbəb olur. Bu prob­lemlər nadir hallarda müşahidə edilsə də, körpələr və immuniteti zəif insanlar risk altında sayılır. İmmuniteti zəif və əlavə xəstəliyi olan uşaqlar, 20–40 yaş arası insanlar qızılcanı daha ağır keçirir. Qızılcanın ağırlaşması ağciyər, böyrək, ürək, beyində özünü göstərir. Bütün xəstələr sahə ailə həkimi nəzarətində evdə tam təcrid olunmalıdır.

– Qızılcaya yoluxmanı erkən aş­karlamaq mümkündürmü?

– Yoxlama məqsədilə qan müayinə edilir. Nümunə qızılcaya yoluxan insan ilə təmasa məruz qaldıqdan ilk 72 saat ərzində götürülübsə və mənfi çıxıbsa, ikinci nümunənin götürülməsi tövsiyə olunur. Çünki virus inkubasiya dövrün­də olduğu üçün ilkin müayinədə qanda görünməyə bilər. 

– Qızılcanın müalicəsi necə apa­rılır?

– Xəstəliyin xüsusi müalicəsi yox­dur. Amma sağalmaq üçün immuniteti gücləndirən müalicə üsullarından isti­fadə edilir. Xüsusilə, qida çatışmazlığı (yetərsiz qidalanma) olan və 2 yaşa qədər uşaqlara A vitamini əlavəsi veril­məlidir. A vitamini qızılcada fəsadların inkişafının qarşısını alır və immuniteti gücləndirir. Yoluxanlara yataq rejimi və sulu yeməklər tövsiyə olunur. Göz qa­paqlarını ilıq su ilə təmizləmək, yüksək hərarət zamanı qızdırma salan dərman­lar qəbul etmək olar. Otağın havasını nəm saxlamaq vacibdir. Qızılcaya yo­luxan biri ilə təmasda olan hamilələrin isə tibbi məsləhət alması mütləqdir.

– Uşaq yoluxarsa, yaxud xəstə ilə təması olarsa, nəyə diqqət yetirmək lazımdır?

– Uşaq, ən azı, beş gün evdə dincəl­məli, məktəbə, bağçaya göndərilməmə­lidir. Qızılca diaqnozu təsdiqləndikdən sonra məktəbə, uşaq bağçasına və iş yerinə məlumat verilməlidir. Qızılca uşaqla təmasda olanlar dərhal peyvənd edilməlidir. Evə kənar adamlar gəlməmə­lidir. Uşaq ayrı otaqda qalmalı və otağa xəstəyə qulluq edəndən başqa heç kim daxil olmamalıdır. Onun yatdığı otaq havalandırılmalı, rütubət səviyyəsinə diqqət yetirilməli və otağa günəş işığı düşməlidir. Xəstəyə qulluq edən şəxslər maskalardan istifadə etməlidirlər. Xəstə kök, portağal və yumurta kimi A vitamini ilə zəngin ərzaqlarla qidalanmalıdır.

– Qızılcaya yoluxmamaq müm­kündürmü? 

– Yoluxmamaq mümkün deyil. Qızıl­ca, xüsusilə körpələr və azyaşlı uşaq­lar üçün təhlükəli xəstəlikdir. Heç bir müalicəsi yoxdur. Qızılcadan qorunmaq lazımdır və bunun üçün peyvənd ən tə­sirli üsuldur. Peyvənd qızılca virusuna yoluxmuş insanlarda xəstəliyin şiddəti­ni və yayılmasını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Xəstəliklə mübarizənin bir yolu da karantindir. Hazırda yoluxma aktiv olduğu üçün peyvəndləmə də risklidir. Çünki yoluxan uşağın xəstəliyi gec, 10–14 gün keçəndən, səpkilər əmələ gələndən sonra bilinir. Yoluxmanın gizli dövründə peyvənd vurulsa, bu, ağır fəsadlar yaradar. Peyvəndin özü də virusun zəif törədicisi olduğundan, sağlam uşağa vurulması vacib şərtdir. Hazırda məktəb, bağça və universitet­lərdə xəstəlik riskini həm də orta yaş­lı təbəqə daşıyır. 20–30 yaşlı şəxslər, hətta uşaqlıqda peyvənd olunsalar da, qızılcaya yoluxa bilərlər. Lakin orqaniz­min fərdi xüsusiyyətindən asılı olaraq, kimin bu xəstəliyi necə keçirməsi öncə­dən proqnozlaşdırıla bilməz.

Qeyd edək ki, Rumıniyada artıq qı­zılcaya 2000 nəfərin yoluxduğu barədə xəbərlər var. Rəsmi məlumatda deyilir: “Qızılcaya yoluxma hallarının həyəcan­verici artımı, həmçinin yoluxmuş uşaq­ların pediatriya və yoluxucu xəstəliklər şöbələrinə yerləşdirilməsini nəzərə ala­raq, Səhiyyə Nazirliyi 9–11 aylıq uşaq­ların peyvənd olunmasını təmin etmək məqsədilə ölkədə qızılca epidemiyası elan edib”. 

Zərifə BƏŞİRQIZI
XQ