Hər il iyunun 14-ü bütün dünyada olduğu kimi, ölkəmizdə də Ümumdünya Qan Donoru Günü humanist aksiyalardan biri kimi qeyd edilir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən 2005-ci ildən həmin günün qeyd olunması məşhur Avstriya həkim-immunoloqu, qan qruplarını kəşf etmiş Nobel mükafatı laureatı Karl Landşteynerin doğum günü ilə əlaqədardır. Bu günün qeyd olunması ictimaiyyətin diqqətini insanlığın təhlükəsiz qan və qan komponentlərinə olan tələbatına cəlb etmək, bu sahədə əhalini məlumatlandırmaq və başqalarının həyatını xilas etmək naminə qanını təmənnasız verən xeyirxah və mərhəmətli qan donorlarına hörmət və ehtiram göstərmək məqsədi daşıyır. Şəfqət, humanizm kimi xeyirxah hissləri özündə birləşdirən həmin günün təsis edilməsinin təşəbbüskarı Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Qızıl Xaç və Qızıl Aypara cəmiyyətləri, Beynəlxalq Donor Qanı Təşkilatı və Beynəlxalq Qanköçürmə Cəmiyyəti olub.

Hər il dünyada, təxminən, 117 mil­yon donor qeydiyyatdan keçir. Hazırda 62 ölkə könüllülərin təmənnasız verdiyi qan hesabına tam qan ehtiyatına ma­likdir. Bəs ölkəmizdə bu sahədə vəziy­yət necədir? 

“Qan Donorları Assosiasiyası” İctimai Birliyinin sədri Fuad Əs­gərov dedi: 

– Respublikada irsi qan xəstəlik­lərindən əziyyət çəkən xeyli insan var və məhz bu amil qana olan tələbatı artırır. Assosiasiya 2008-ci ildən fəa­liyyət göstərir və etiraf etmək lazımdır ki, bu illər ərzində həyata keçirdiyimiz layihələrin hər biri qan xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanlara dəstək olub. Qan həyat üçün o qədər zəruridir ki, tibb elminin inkişafından asılı olmaya­raq onun alternativi yoxdur. Yaxşı olar ki, hər bir sağlam insan könüllü olaraq ildə bir neçə dəfə qan versin. 

Ölkəmizdə sosial şəbəkələrdə müxtəlif qan qruplarının axtarışı onu göstərir ki, qana ciddi tələbat var. Qan Donorları Assosiasiyası olaraq, donor­luğun təbliği istiqamətində müəyyən nailiyyətlər əldə etmişik. Birlik qısa müddətdə Dünya Qan Donorları Cə­miyyətləri Federasiyasına üzv olmaqla bir çox beynəlxalq layihələrin icrasında iştirak edib. Bu günə qədər səkkiz dəfə Gənc Qan Donorlarının Beynəlxalq Forumunda ölkəni təmsil etmişik. İlk dəfə paytaxt və regionlarda forumlar keçirərək geniş təbliğat aparmaqla yanaşı, daimi donorları mükafatlan­dırmışıq. Hazırda əsas məqsədimiz düşərgələrin yaradılmasıdır. Qan do­norları və onların ailə üzvləri yay və qış düşərgələrində sağlamlıq sahəsində maarifləndirilir. Burada əsas məqsəd donorun sağlamlığını qorumaqdır. 

– Qan donoru olmaq üçün kim müraciət edə bilər? 

– Sağlamlıq imkanı icazə verən hər kəs qan donoru ola bilər. Qanver­mə çox humanist bir addımdır və buna qərar verən insanlara böyük hörmətlə yanaşırıq. Amma hər kəs donor ola bil­məz. Bunun üçün boy ölçüsü və çəki əhəmiyyət kəsb edir. Boyu 160 santi­metrdən, çəkisi 60 kiloqramdan yuxarı olan, eyni zamanda, qan xəstəliyi (vi­ruslar) olmayan şəxslər rahatlıqla qan bankına yaxınlaşıb qanvermədə iştirak edə bilərlər. Qeyd etmək lazımdır ki, qanvermənin insan sağlamlığına bö­yük faydası var. Çünki bütün bədən hüceyrələri yenilənir və yeni qan orqa­nizmdə daha yaxşı dövr edir. Kişilər ildə 3 dəfə, qadınlar isə 4 dəfə rahat­lıqla könüllü qanverməyə qatıla bilərlər. 

– Qan verməzdən öncə hansı qaydalara əməl edilməlidir?

– Öncə qan verməyə gedən insan normal yatmalıdır. İki sutka ərzində spirtli içki qəbul edən qan verməməli­dir. Qan verən insan əvvəlcə qidalan­malıdır. Əks halda, qanvermədən son­ra başgicəllənmə, ürəkgetmə ola bilər. Yaxın üç ay ərzində qan verən insan yenidən qan verə bilməz. Bu, onun sağlamlığına ziyandır. Hamilələrə və yeni əməliyyat olunmuş insanlara da qan vermək qadağandır. 

– Ölkəmizdə qan donorluğuna münasibət necədir? 

– Bu sual bizə çox ünvanlanır, amma hər zaman cavablar fərqli olur. Məsələn, Ramazan ayında, yay ayla­rında qan verən insanların sayı azalır. Düzdür, bunun səbəbləri də var. Amma bir şeyi bilmək lazımdır ki, qan insana onun həyatı təhlükədə olduğu zaman köçürülür. Qan yoxdursa, demək, xəstəni xilas etmək də mümkün deyil. Ölkəmizdə qan ehtiyatları qan ehtiya­cından həmişə az olub. Çünki ölkədə minlərlə irsi qan xəstəliklərindən əziy­yət çəkən insan var və onlara ayda bir neçə dəfə qan köçürülür. 

Bizdə insanlar qan vermək üçün daim dəvət gözləyir. Bu isə istənilən cəmiyyət üçün problemdir. Qanvermə artıq bir tibbi mədəniyyətə çevrilmə­lidir. İnsan həyatını xilas etmək üçün dəvət gözləmək yanlışdır. Amma qan verəcəyi günü bilən daimi donorlar da az deyil. Onlar, sözün əsl mənasında, qəhrəmandırlar. Biz onları “qan xeyriy­yəçiləri” adlandırırıq. Çünki “donor” sö­zünün mənası da “ianə edən” demək­dir.

– Qan donorluğu ilə bağlı maarif­ləndirilmə səviyyəsi sizi qane edir­mi?

– Maarifləndirmə hər zaman ye­nilənməlidir və bu işdə KİV-in də üzə­rinə məsuliyyət düşür. Efir məkanla­rında donorluğu təbliğ edən verilişlər, demək olar ki, mövcud deyil. Sosi­al öhdəlik tam icra olunmadığından vətəndaş cəmiyyətlərinin də yükü ar­tır. Assosiasiya yalnız maarifləndirmə işləri deyil, eyni zamanda, donorların həvəsləndirilməsi, onlara diqqət və qayğı göstərmək üçün müxtəlif yerli və beynəlxalq düşərgələr, istirahət la­yihələri həyata keçirir. Bizim fəaliyyətin kökündə genefondun qorunması daya­nır. Gələcək nəslin sağlam böyüməsi üçün bütün gücümüzü səfərbər etmə­liyik.

Söhbəti yazdı:
Zərifə BƏŞİRQIZI, “Xalq qəzeti”