Almaniya və İspaniya alimlərinin Royal Astronomical Society (MNRAS) Aylıq Bildirişlərində dərc olunmuş yeni araşdırması göstərib ki, Yer kürəsində ən azı iki kütləvi yoxa çıxma fövqəlnova partlayışları nəticəsində baş verə bilər. Kosmosda baş verən bu fəlakətli hadisələr Yerin biosferinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərib.
Fövqəlnovalar Yerə necə təsir edir?
Fövqəlnovalar çox güclü kosmik hadisələrdən biridir. Kütləvi bir ulduz həyat dövrünü başa vurduqda və partladıqda, çoxlu miqdarda enerji və radiasiya buraxır. Belə bir hadisə Yerə yaxın baş verərsə, bu hadisələr baş verə bilər:
- Ultrabənövşəyi radiasiyanın səviyyəsini artırmaqla ozon təbəqəsini məhv edər
- Atmosferin kimyəvi tərkibini dəyişdirərək turşu yağışlarına səbəb olar
- İqlim və ekosistemlərə təsir edə biləcək ağır elementləri püskürtər
Fövqəlnovalar hansı məhvolmalara səbəb ola bilərdi?
Alimlər iki kütləvi məhvə diqqət yetirirlər:
- Ordovik nəsli kəsilmə hadisəsi (445 milyon il əvvəl) dəniz onurğasızlarının 60%-nin yox olmasına səbəb olub
- Gec Ordovik dövrün nəsli kəsilməsi hadisəsi (372 milyon il əvvəl) - balıqlar arasında əhəmiyyətli dəyişikliklər də daxil olmaqla, bütün növlərin 70% -ni məhv edib.
Tədqiqatçıların hesablamalarına görə, bu hadisələrin hər ikisi Yer yaxınlığında mümkün fövqəlnova partlayışları ilə üst-üstə düşür.
Alimlər qrupu Günəşdən 3260 işıq ili daxilində kütləvi ulduzların (OB ulduzları) paylanmasını təhlil edib və fövqəlnova partlayışlarının tezliyini hesablayıb. Araşdırmalar göstərib ki, Yer kürəsinin 65 işıq ili daxilində fövqəlnova partlayışları xaricdən idarə olunan kütləvi yox olma dövrləri ilə üst-üstə düşür.
Gələcəkdə belə fəlakətlərlə üzləşə bilərikmi?
Alimlər indi yaxın milyon il ərzində partlaya biləcək iki ulduzu müəyyən ediblər:
- Antares
- Betelqeyze
Bununla belə, hər ikisi Yerdən uzaqdır (500 işıq ilindən çox). Kompüter modellərinə görə, bu məsafə planetimizə ciddi təsir göstərmək üçün kifayət deyil.
Beləliklə, keçmişdə fövqəlnova partlayışları Yerdəki həyatın tarixində ölümcül rol oynasa da, mütəxəssislərin fikrincə, yaxın gələcək nisbətən təhlükəsiz olaraq qalır.
S.ELAY
XQ
