Yarım ildə magistral kəmərlərlə 19 milyon tondan çox neft və 20 milyard kubmetrdən artıq qaz nəql edilib

Karbohidrogen ehtiyatlarının zənginliyi ilə seçilən Azərbaycanda 175 il­dən çoxdur ki, sənaye üsulu ilə neft çıxarılır. Ötən müddətdə bu qədim diyarın “qara qızıl”ı müxtəlif yollarla dünya bazarlarına ixrac edilib. Müstəqillik illərində isə özünün yeraltı sərvətlərinin əsl sahibinə çevrilmiş Azərbaycan, həm də şaxələndirilmiş neft və qaz kəmərləri sisteminin ya­radılmasına nail olub. 

Məhz dövlətimizin siyasi rəhbərliyinin təşəbbüsü və mətin iradəsi sayəsində son 25-26 il ərzində Xəzər sahillərindən Avro­pa qitəsinədək minlərlə kilometr uzunlu­ğunda neft və qaz kəmərləri çəkilib. İndi həmin infrastruktur ölkəmizin ixrac poten­sialını artırmaqla yanaşı, “köhnə qitə”nin enerji xəritəsinin zənginləşdirilməsinə də mühüm töhfələr verir. 

Heç şübhəsiz, şaxələndirilmiş nəql marşrutlarına malik olması Azərbaycan dövlətinin müstəqil enerji siyasətinin mən­tiqi nəticəsi, ölkəmizin böyük üstünlüyü­dür. Otuz il əvvəl Bakıda dünyanın trans­milli neft şirkətləri ilə “Əsrin müqaviləsi” imzalandıqdan sonra ulu öndər Heydər Əliyevin qətiyyəti sayəsində Azərbaycan özünün neft-qaz sərvətlərini dünya bazarı­na çıxarılması istiqamətində müstəqil qə­rarların qəbul edilməsinə nail olub. Öncə “Əsrin müqaviləsi”nin ilkin neft layihəsi çərçivəsində “Çıraq” platformasından ha­sil edilən xam neftin Şimal istiqaməti ilə beynəlxalq bazarlara ixracı üçün Bakı–No­vorossiysk kəməri əsaslı yenidənqurmadan sonra istifadəyə verilib. 

Neftimizin Qərb istiqaməti ilə ixracı­nı təmin etmək məqsədilə inşa olunmuş Bakı–Supsa kəməri isə 1999-cu ilin aprel ayında istismara buraxılıb. Bununla belə, getdikcə artmaqda olan neft həcmlərini dünya bazarına çıxarmaq üçün Azərbay­canın daha geniş imkanlara malik ixrac in-frastrukturuna ehtiyacı var idi. Bu layihə­nin də əsas təşəbbüskarı və memarı Ulu öndər olub. Məhz onun qətiyyəti və siyasi iradəsi nəticəsində “Üç dənizin əfsanəsi” kimi tanınan Bakı–Tbilisi–Ceyhan əsas ix­rac boru kəməri layihəsi həyata vəsiqə alıb. 

“Şahdəniz” yatağının istismara veril­məsi isə Azərbaycanı, həm də dünyanın potensial qaz ixrac edən ölkəsinə çevirib. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan dövləti­nin uzaqgörən və məqsədyönlü siyasətinin nəticəsi olaraq əsas ixrac boru kəməri ilə eyni dəhlizdə “Şahdəniz” qazının ixracı üçün tələb olunan Bakı–Tbilisi–Ərzurum kəməri (Cənubi Qafqaz boru kəməri) də çə­kilib. 2007-ci ilin əvvəlindən Azərbaycan qazının Gürcüstan və Türkiyəyə ixracına başlanılıb. Sonrakı illərdə isə “mavi yana­cağ”ın Avropaya çatdırılması üçün Cənub Qaz Dəhlizi və onun əsas seqmentləri olan Trans-Anadolu və Trans-Adriatik qaz boru kəmərləri inşa edilib. Bununla yanaşı, istis­marda olan Cənubi Qafqaz boru kəmərində əlavə genişləndirmə işləri həyata keçirilib. 

Beləliklə də, Azərbaycanın neft və qaz ehtiyatlarının sərbəst şəkildə dünya baza­rına çıxarılması üçün yürütdüyü müstəqil enerji siyasəti özünü tam doğruldub. Yeri gəlmişkən, hazırda dünyada neft və qaz hasil edən ölkələrin heç də hamısı müstəqil enerji siyasəti həyata keçirmək imkanına malik deyil. Təsadüfi deyil ki, bu mühüm məqama toxunan Prezident İlham Əliyev deyib: “Şaxələndirmə enerji təhlükəsizli­yinin başlıca amillərindəndir. Biz isə enerji strategiyamızın həyata keçirilməsinin ilk günündən etibarən şaxələndirmə üzərin­də çalışmışıq. Bunun nəticəsində bizim şaxələndirilmiş ixrac marşrutlarımız var –müxtəlif istiqamətə uzanan 3 neft boru kəməri və 4 qaz boru kəmərimiz mövcud­dur”. 

Qeyd etdiyimiz kimi, ölkəmizin ixrac potensialının, həmçinin əksər dünya döv­lətləri ilə ticarət dövriyyəsinin artırılma­sına xidmət edən şaxələndirilmiş ixrac sistemi, büdcə gəlirlərimizin formalaşdı­rılmasına da mühüm töhfələr verir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ilin yanvar-iyun aylarında Azər­baycan magistral neft kəmərlərindən 538 milyon 277,6 min manat gəlir əldə edib ki, bu da əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisə­də 0,5 faiz çoxdur. Xatırladaq ki, 2023-cü ilin ilk yarısında sözügedən göstərici 535 milyon 337,2 min manat təşkil edib. 

Yeri gəlmişkən, cari ilin birinci ya­rısında Azərbaycanda neft kəmərləri ilə 19 milyon 238,6 min ton neft nəql edilib. Nəqletmənin 14 milyon 468,7 min tonu və ya 75,2 faizi Bakı–Tbilisi–Ceyhan neft ixrac kəməri (BTC) ilə həyata keçirilib. Ümumilikdə isə, 2023-cü ildə Azərbayca­nın magistral neft kəmərləri ilə 39 milyon 753,2 min ton neft nəql olunub ki, bu da illik müqayisədə 5,2 faiz çoxdur. Ümumi ixracın isə 30 milyon 191,6 min tonu və ya 75,9 faizi BTC-nin payına düşüb. İl ərzin­də ölkəmiz neft ixracından 1 milyard 101 milyon 741,9 min manat gəlir əldə edib. 

Qaz ixracına gəldikdə isə, cari ilin yan­var-iyun aylarında Azərbaycanın magistral qaz kəmərləri ilə 20 milyard 40,7 milyon kubmetr qaz nəql edilib ki, bu da əvvəl­ki ilin müvafiq dövrünə nisbətən1,3 faiz çoxdur. Hesabat dövründə qaz nəqlinin 11 milyard 418,9 milyon kubmetri və ya 55,6 faizi Cənubi Qafqaz boru kəməri vasitəsilə həyata keçirilib. Bu ilin birinci yarısında ölkəmizin “mavi yanacaq” ixracından əldə etdiyi qazanc isə 1 milyard 359 milyon 813 min manat təşkil edib. Bu da ötən ilin müvafiq dövründəkindən 7,8 faiz çox olub. 2023-cü ildə isə magistral qaz kəmərləri ilə nəql olunmuş 39 milyard 283,3 milyon kubmetr “mavi yanacaq” hesabına Azər­baycan 2 milyard 516 milyon 82,5 min manat gəlir əldə edib. İllik qaz nəqlinin 21 milyard 800,1 milyon kubmetri Cənubi Qafqaz boru kəmərinin payına düşüb.