2030-cu ilədək müəyyənləşdirilən Milli Prioritetlərdə Azərbaycanda dayanıq­lı, artan rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyat və rəqabətli insan kapitalı, müasir inno­vasiya məsələləri xüsusi yer tutur. Həmin məsələlərin uğurla gerçəkləşdirilməsi digər şərtlərlə yanaşı, ölkədə inhisarçılıq meyillərinin aradan qaldırılmasını və azad rəqabətin təşviqini də tələb edir. Belə şəraitdə isə bazarın böyük hissəsini ələ keçirən, təklifin həcminə və qiymətlərə nəzarət edən hər hansı subyektin bu sahədəki fəaliyyətini məhdudlaşdırmaq qarşıda mühüm vəzifə kimi durur. Bu halı aradan qaldırmaqla iqtisadiyyatın səmərəliliyinə, məhsulun keyfiyyətinə müsbət təsir göstərmək mümkündür. Başqa sözlə, Rəqabət Məcəlləsinin tətbiqi ilə bazarda qiymətlər tələb-təklifə uyğun surətdə tənzimlənir, azad və sağlam rəqabət mühiti formalaşır, rəqabət qanunvericiliyinə əməl edilməsi ciddi şəkil alır. 

Ümumiyyətlə, Rəqabət Məcəlləsi rəqabət sahəsində tənzimlənməni, təbii inhisarlarla bağlı dövlət tənzimlənməsi­nin təşkilati və hüquqi əsaslarını, bazar subyektlərinin hüquqlarını və vəzifələrini, habelə rəqabət qanunvericiliyinin pozul­masına görə məsuliyyəti müəyyənləşdi­rir, sahibkarlıq da daxil olmaqla, iqtisadi fəaliyyətin ədalətli üsullarla aparılmasına hüquqi zəmin yaradır.

Rəqabət Məcəlləsinin qüvvəyə min­məsi mühüm hadisədir. Məcəllənin işlək reallaşdırma mexanizminin hazırlanıb tətbiq edilməsi, sənəddə nəzərdə tutulan tələblərə dolğun şəkildə əməl edilməsi də mühüm önəm daşıyır. 

Sənədin səmərəli tətbiqi inhisarçılıq və haqsız rəqabət meyillərinin azalması­na, azad rəqabət və əlverişli biznes mü­hitinin formalaşmasına, investisiya qoyu­luşlarının və innovativ fəallığın artmasına gətirib çıxaracaq ki, bu da, ilk növbədə, özəl sektorun üzləşdiyi bir sıra problem­lərin aradan qaldırılmasına, onun əhatə dairəsinin genişlənməsinə və səmərəli­liyinə müsbət təsir göstərəcək. Rəqabət Məcəlləsi ölkədə biznes mühitinin sağ­lam əsaslar üzərində inkişafında önəmli rol oynayacaq. 

Yeni sosial - iqtisadi çağırışlara cavab vermək, dayanıqlı və rəqabətqabiliyyətli iqtisadi inkişafı gerçəkləşdirmək, müasir tənzimləmə metodlarının tətbiqi zərurə­tindən irəli gələrək hazırlanan Rəqabət Məcəlləsində sahibkarların sağlam rəqa­bət şəraitində fəaliyyətinin reallaşdırılma­sı önə çəkilib. Bundan başqa məcəllədə kartel tipli əlaqələrin qarşısının alınması, təbii inhisar subyektlərinin fəaliyyətinə səmərəli nəzarətin təşkil edilməsi, haqsız rəqabət və hökmran mövqedən sui-istifa­də hallarının aradan qaldırılması ilə bağlı məsələlərə dair tənzimləmə alətləri də diqqətdə saxlanılıb. 

Ekspertlər tərəfindən Rəqabət Məcəl­ləsinin qəbul edilməsi ölkəmizin iqtisadi qanunvericilik bazasının təkmilləşdiril­məsi istiqamətində əldə edilmiş uğurlar­dan biri kimi qiymətləndirilib və iqtisa­diyyatın inkişafında özəl sektorun artan rolu nəzərə alınaraq məcəllənin azad və sağlam rəqabət mühitinin reallaşmasına, onun prinsiplərinin qorunmasına və in­kişafına öz töhfəsini verəcəyinə əminlik ifadə olunub. 

Ekspertlər, həmçinin bildirirlər ki, istər Rəqabət Məcəlləsində, istərsə də “Rəqa­bətin inkişafı və inhisarçılıq fəaliyyətinin qarşısının alınmasına dair Milli Fəaliyyət Proqramı”da respublikamızda rəqabətə davamlı milli iqtisadiyyatın yaradılması, rəqabətlilik mühitinin təminində korrupsi­yaya qarşı mübarizənin gücləndirilməsi, rəqəmsal iqtisadiyyatda rəqabət siyasə­tinə rəqəmsal baxışın diqqət mərkəzin­də saxlanılması kimi məsələlərə böyük əhəmiyyət verilib. Bundan başqa, adları çəkilən sənədlərdə istehlak bazarında rəqabət üstünlüyünün gerçəkləşdirilmə­sinə, eyni zamanda müəssisələrin rəqa­bətqabiliyyətliliyinin və dayanıqlılığının rəqəmsal transformasiya texnologiyaları vasitəsilə yüksəldilməsinə həlledici va­sitə kimi yanaşılıb. 

Yeri gəlmişkən, ekspertlərin Rəqabət Məcəlləsinin sahibkarlığın inkişafını sti­mullaşdıracağı ilə bağlı fikirlərinə əsas­lanaraq qeyd edək ki, bu, vergi, gömrük, dövlət satınalmaları və iqtisadi subyekt­lərlə qarşılıqlı əlaqədə olan digər dövlət sektorlarında şəffaflıq və ədalətliliyin təminini, ilk növbədə, rəqabət mühitini gücləndirir. Bu həm də sahibkarlıq fəa­liyyətinin qanun çərçivəsində qurulması, iqtisadiyyatın əsaslarının möhkəmlənmə­si baxımından da zəruri şərtlərdən biridir. Çünki sağlam rəqabətli iqtisadiyyat həm xalqın rifah səviyyəsini yüksəldir, həm də xaricdən ölkəyə investisiya axınının miq­yasını artırır. 

Eyni zamanda Rəqabət Məcəlləsinin qüvvəyə minməsi və iqtisadiyyatın inki­şafı ilə yeni iqtisadi modellər tətbiq edilə­cək ki, bu da daha səmərəli tənzimləmə alətlərindən istifadəyə ciddi zərurət yara­dacaq. Bu isə mövcud rəqabət problem­lərinin həllinə istiqamətlənən və təsərrü­fat subyektlərini inhisarçı davranışlardan çəkindirən qanunvericilik normalarının hazırlanmasını şərtləndirəcək. 

Ekspertlərin, eləcə də özəl sektor nümayəndələrinin sözlərinə görə, iyulun 1-dən yeni Rəqabət Məcəlləsinin tətbiqi ölkə iqtisadiyyatına, o cümlədən biznes imkanlarının səmərəliliyinə müsbət təsir göstərəcək, idxal-ixrac potensialını daha da gücləndirəcək. Digər tərəfdən bu, ölkədə monopoliyanın təsirlərinin aradan qaldırılmasını və bazar payının azaldıl­masını şərtləndirəcək. Nəticə etibarilə Rəqabət Məcəlləsi respublikada rəqabət mühitinin daha da müsbət istiqamətə də­yişməsinə, onun liberallaşmasına əlve­rişli şərait yaradacaq. Bu isə qiymətlərin daha sabit qalmasını gerçəkləşdirəcək və süni bahalaşmanın qarşısını alacaq. 

Məcəllənin tətbiqinin kiçik və orta biz­nesə də müsbət təsirləri olacaq, onların fəaliyyətinin stimullaşdırılmasına, investi­siya yönümünə təsir edəcək, idxal-ixrac əməliyyatları sürətlənəcək və fəaliyyət istiqamətləri genişlənəcək. Bütün bun­larla bərabər, məcəllə valyuta gəlirlərinin artmasında, qeyri-neft sektorunun inki­şafında əhəmiyyətli rol oynayacaq. Kənd təsərrüfatında, eləcə də emal sahəsinin genişləndirilməsində də yeni mərhələ başlanacaq, həm yerli, həm də xarici investisiyaların artmasına əlverişli şərait yaradacaq. Bütün bunlar yeni iş yerləri­nin yaranması və məşğulluğun artması­na səbəb olacaq.

Eldəniz ƏMİROV,
iqtisadçı-ekspert

Rəqabət Məcəlləsi iyulun 1-dən qüvvəyə minir. Məcəllə iqtisadi qanun­vericilik bazasının təkmilləşdirilməsi istiqamətində atılan ən uğurlu addım­lardan biridir. Yeri gəlmişkən, 2006-cı ildən bəri birinci oxunuşdan sonra dayandırılan Rəqabət Məcəlləsi, nə­hayət ki, 18 ildən sonra təsdiqlənərək hüquqi sənəd statusu alıb. Rəqabət Məcəlləsinin ölkədə rəqabət mühitinin formalaşmasında əhəmiyyətli rol oy­nayacağına böyük ümid bəslənilir. 

Qanunvericilik bazasının təkmil­ləşdirilməsi istiqamətində görülən iş­lərə diqqət yetirsək, iqtisadi sahədə qanunvericiliyin daha çox dəyişiklik­lərə məruz qaldığı aydın nəzərə çar­pır. Belə bir şəraitin yaranma səbəbi isə mövcud sahədə çevikliyi gerçək­ləşdirmək və iqtisadi inkişafa daha real töhfə verməkdir. Bu baxımdan mövcud Rəqabət Məcəlləsində də gələcəkdə müəyyən dəyişiklik edilmə­si də gözləniləndir. Bu fikri bir qədər də konkretləşdirib deyə bilərik ki, mə­cəllə bir sıra qanunvericilik aktlarını əhatə edir. Məsələn, Rəqabət Məcəl­ləsində “Haqsız rəqabət haqqında”, “Təbii İnhisar haqqında”, “Antiinhisar fəaliyyəti haqqında” qanunlar vahid sənəddə birləşir. Buna görə də qar­şıdakı illərdə sözügedən qanunveri­cilikdə dəyişikliyin gerçəkləşdirilməsi mümkündür. 

Burada elə maddələr var ki, onu biz məcəllənin əsası adlandıra bilərik. Bu baxımdan sənəddəki 5, 10, 11 və 15-ci maddələr daha çox diqqət çə­kir. Yəni bu maddələrin daha təkmil olması ölkədə rəqabət mühitinin daha yaxşı formalaşmasına ciddi töhfə verə bilər.

Qeyd edim ki, Rəqabət Məcəlləsi ölkəmizdə rəqabət mühitinin reallaş­dırılması və haqsız rəqabətin aradan qaldırılması üçün hüquqi çərçivənin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə ha­zırlanıb. Məcəllə “Antiinhisar fəaliyyəti haqqında”, “Haqsız rəqabət haqqın­da”, “Təbii inhisarlar haqqında” Azər­baycan Respublikasının Qanunları və digər normativ hüquqi aktları özündə ehtiva edir.